Research Editors: Mario Mercado, Alexis Sottile
Copy Editors: Diego Hadis, James Camp, Polly Watson
Φωτογραφική επιμέλεια: Katie Dunn
Η Ashlea Halpern είναι Contributing Editor στο T Magazine των New York Times.
Επιμέλεια φωτογραφικού υλικού ελληνικής έκδοσης: Μαρίκα Τσουδερού
Απόδοση κειμένων: Νίνα Ζβε
Ένα πρωινό του περασμένου Ιουλίου, μια επιτροπή πέντε διακεκριμένων επαγγελματιών από διάφορους χώρους –οι συγγραφείς Pico Iyer και Aatish Taseer, η αρχιτέκτονας Toshiko Mori, ο σεφ και επιστήμονας τροφίμων David Zilber και η φωτογράφο τοπίων Victoria Sambunaris– είχαν ραντεβού μέσω Zoom για να συζητήσουν πώς ορίζεται μια «ταξιδιωτική εμπειρία» και πώς μερικές ξεχωρίζουν έναντι άλλων. Για να ξεκινήσει η συζήτηση, καθένας είχε επιλέξει από πριν τουλάχιστον 10 προτάσεις.
Η δουλειά τους ήταν να μειώσουν τις επιλογές από 55 σε 25.
Οι συμμετέχοντες ήταν όλοι ευγενικοί και άκουγαν με προσοχή όποιον θεωρούσαν ειδικό σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα: Στα καλά εστιατόρια, τον Zilber, που έχει εργαστεί στο Noma και συμμετείχε στη συγγραφή του βιβλίου του διάσημου εστιατορίου της Κοπεγχάγης, που εκδόθηκε το 2018 με θέμα τη ζύμωση. Στην απίστευτη τοπογραφία της αμερικανικής Δύσης, τη Sambunaris, η οποία γυρνά με το αυτοκίνητό της τη χώρα επί αρκετούς μήνες τον χρόνο για να καταγράφει τοπία και εικόνες. Επιπλέον, θυσίαζαν εύκολα αγαπημένες τους επιλογές, ειδικά αν ένιωθαν ότι ήταν πολύ προφανείς (Πέτρα, Μάτσου Πίτσου), πολύ άγνωστες (η πειραματική θερινή κατοικία του Alvar Aalto Muuratsalo στο Säynätsalo της Φινλανδίας – επιλογή της Mori), πολύ προσωπικές (η διαδρομή με αυτοκίνητο κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου Karakoram που ενώνει το Πακιστάν με την Κίνα – κάτι το οποίο ο Taseer άκουσε απ’ τον πατέρα του) ή πολύ εμπορευματοποιημένες (κρουαζιέρα στον Νείλο με διαμονή σε καλά ξενοδοχεία). Όπως είπε ο Iyer, «τα ξενοδοχεία προσφέρουν άνεση και πολυτέλεια, αλλά δεν αγγίζουν την ψυχή μου».
Ορισμένοι συμμετέχοντες ανακάλεσαν προτάσεις για εμπειρίες που δεν είχαν βιώσει οι ίδιοι, παρότι ονειρεύονταν για χρόνια πώς θα ήταν, όπως για παράδειγμα μια πεζοπορία στο απομακρυσμένο Εθνικό Πάρκο της νήσου Yakushima της Ιαπωνίας, που αποτέλεσε έμπνευση για το επικό φιλμ «Πριγκίπισσα Μονονόκε» (1997) του Χαγιάο Μιγιαζάκι. («Δεν ξέρω αν το να πάω εκεί θα καταστρέψει ή θα εντείνει τη φαντασίωσή μου για το μέρος», είπε η Mori.) Άλλοι, πάλι, επέλεξαν να υποστηρίξουν επιλογές για τις οποίες δεν μπορούσαν να εγγυηθούν με προσωπικές μαρτυρίες, αποδεικνύοντας πόσο δυνατή μπορεί να γίνει η συλλογική φαντασία. Παράλληλα όμως, δεν είναι όλες οι εμπειρίες που επιλέχθηκαν σπάνιες ή δύσκολα προσβάσιμες: ορισμένες φορές το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να ανοίξουμε τα μάτια (ή τον νου) στη μαγεία που έχει να προσφέρει ένα μέρος.
Κάτι άλλο που έλαβαν υπόψη τους ήταν η ασφάλεια, με κάποια μέλη της επιτροπής να καταλήγουν πως αυτό που μπορεί να καταστήσει έναν προορισμό «επικίνδυνο» ορίζεται ως επί το πλείστον, αλλά όχι απόλυτα, από την προσωπική ιστορία και κοσμοθεωρία του καθενός. Άλλοι ήθελαν να σιγουρευτούν πως θα προέτρεπαν τους αναγνώστες να κάνουν τη δική τους έρευνα προτού αποφασίσουν αν θα ξεκινήσουν για κάποιο συγκεκριμένο μέρος, καθώς οι συνθήκες και οι περιστάσεις αλλάζουν διαρκώς. Τη στιγμή της έκδοσης του συγκεκριμένου άρθρου, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ είχε εκδώσει την πιο υψηλή προειδοποίηση –Επιπέδου 4: Μην ταξιδεύετε– για τέσσερις από τους προορισμούς της λίστας που ακολουθεί, ενώ ορισμένοι ήταν στην κατηγορία του Επιπέδου 3: Ξανασκεφτείτε αν πρέπει να ταξιδέψετε. Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες συμφώνησαν να συμπεριλάβουν τοποθεσίες που μπορεί να προκαλούν πολιτικές, ηθικές και ιδεολογικές ανησυχίες. «Χώρες που μαστίζονται από πολέμους και μέρη όπου επικρατούν διαμάχες αυτή τη στιγμή, δεν ήταν πάντα έτσι ούτε θα είναι για πάντα», είπε ο Zilber. «Δεν νομίζω πως η τωρινή κατάσταση ενός προορισμού πρέπει να εμποδίσει τη συμπερίληψή του». (Τους μήνες που μεσολάβησαν από τη συνάντηση της επιτροπής –στις 20 Ιουλίου του 2022– και την έκδοση της παρούσας λίστας, ο κόσμος συνέχισε να αλλάζει: ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία εντάθηκε, το Ιράν κατακλύστηκε από συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας μετά τη σύλληψη και τον θάνατο της Mahsa Amini, της νεαρής γυναίκας που κατηγορήθηκε από την Αστυνομία Ηθών για παραβίαση του νόμου περί υποχρεωτικότητας της χιτζάμπ, ενώ η Αιθιοπία και οι Αμυντικές Δυνάμεις του Τιγκράι, μια παραστρατιωτική επαναστατική ομάδα, συμφώνησαν για εκεχειρία μετά από δύο χρόνια καταστροφικού εμφυλίου.)
Η τελική 25ΑΔΑ, που είναι χωρισμένη γεωγραφικά και όχι με σειρά κατάταξης, περιλαμβάνει εμπειρίες τέχνης και αρχιτεκτονικής, γαστρονομίας, ιστορίας και θρησκείας. Υπάρχει κάτι για κάθε είδος ταξιδιώτη – ακόμα και για εκείνους που δεν σηκώνονται ποτέ από τις πολυθρόνες τους. — Ashlea Halpern
Ashlea Halpern: Είμαι περίεργη να μάθω πώς όρισε ο καθένας σας τη λέξη «εμπειρία» όταν καθίσατε να συντάξετε τη λίστα.
Pico Iyer: Εγώ αναρωτήθηκα ποιες είναι οι στιγμές που μου μένουν μετά από 30 χρόνια ταξιδιών, ποιες είναι οι πιο συγκινητικές και ποιες οι πιο απρόσμενες. Δεν θα συμπεριλάμβανα το Ταζ Μαχάλ κάτω από το φως του φεγγαριού, γιατί οι περισσότεροι αναγνώστες το γνωρίζουν ήδη. Οπότε ήθελα κάτι κάπως διαφορετικό, αλλά που να μου έχει μείνει μετά από τόσο καιρό.
Victoria Sambunaris: Όρισα την «εμπειρία» ως ταξίδι, γιατί αυτό κάνω στη ζωή μου. Ταξιδεύω για πολλούς μήνες συνεχόμενα και νιώθω να χάνομαι μέσα στα τοπία. Αλληλεπιδρώ με ανθρώπους και μαθαίνω για την εκάστοτε τοπική κουλτούρα, ιστορία, οικολογία και γεωγραφία. Δεν οργανώνω ποτέ τη διαμονή μου εκ των προτέρων, ζω αυθόρμητα, κατασκηνώνω κάτω από τα αστέρια. Υπάρχει μια φοβερή αίσθηση περιπέτειας σε όλο αυτό.
Aatish Taseer: Γενικά, με τραβάνε τα ανθρώπινα δημιουργήματα, τα πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία. Όταν μια φυσική εμπειρία μού προκαλέσει ένα αναπάντεχο αίσθημα θαυμασμού, είναι κάτι ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Όλοι ταξιδεύουμε έχοντας μια εικόνα τού τι θα δούμε. Κανείς δεν πηγαίνει κάπου στα τυφλά. Αλλά είναι φορές που υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης. Αυτό αναζήτησα.
David Zilber: Η λέξη «εμπειρία» έχει πολύ ευρεία έννοια. Τα πάντα αποτελούν εμπειρίες. Και το να βλέπει κανείς σειρές στο Netflix όλη μέρα επειδή είναι άρρωστος, εμπειρία είναι, παρότι δεν μπορώ να θυμηθώ τι βλέπω όταν είμαι κρεβατωμένος. Ωστόσο, θυμάμαι ξεκάθαρα τη 45λεπτη διαδρομή με το αυτοκίνητο στα βουνά της Κρήτης για να φάω σε μια βιοδυναμική φάρμα, όπου τα παιδιά του ιδιοκτήτη έτρεχαν και έπαιζαν. Και κατά πάσα πιθανότητα θα το θυμάμαι ακόμα κι όταν φτάσω τα 75.
Toshiko Mori: Σκέφτηκα τα φυσικά αξιοθέατα, γιατί ξεχνάμε πόσο μικροί είμαστε, και τρόπους παρατήρησης των ζώων στο περιβάλλον τους χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.
Με το Instagram όλοι ανεβάζουν φοβερές φωτογραφίες. Οι τοποθεσίες που απεικονίζονται γίνονται ευρέως γνωστές, αποτελούν πόλους έλξης και το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό για το περιβάλλον. Πρότεινα, επίσης, πολιτισμούς και προορισμούς που στο παρελθόν έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα – όπως το Κουρδιστάν μετά την αποχώρηση του ISIS. Είναι πολύ σημαντικό να βιώνουμε τέτοιου είδους εμπειρίες, γιατί είμαστε τρομερά προνομιούχοι και προστατευμένοι. Δεν ήθελα να ξεχάσουμε μέρη που πραγματικά χρήζουν προσοχής.
A.H.: Ας ξεκινήσουμε από την Ευρώπη. Η Ισπανία ήταν η χώρα με τους περισσότερους υποψήφιους προορισμούς για τη λίστα – τέσσερα διαφορετικά μέλη της επιτροπής πρότειναν τέσσερα διαφορετικά μέρη.
