Υπάρχει ένα πλάνο που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου από τη στιγμή που είδα το ντοκιμαντέρ «Τραγούδια της Γης», το εντυπωσιακό οπτικοακουστικό αφήγημα της Μαργκρέθ Ολίν σε παραγωγή Βιμ Βέντερς και Λιβ Ούλμαν. Η κάμερα ζουμάρει στα χέρια του 85χρονου πατέρα της σκηνοθέτιδας, η οποία τον ακολουθεί για έναν ολόκληρο χρόνο στην τελευταία ίσως εξερεύνηση του στα μονοπάτια της νορβηγικής εξοχής. Ενώ βαδίζει στα ίχνη που κάποτε χάραξαν οι πρόγονοι του, ο φακός εστιάζεται στις αυλακώσεις των γέρικων χεριών του. Οι ρυτίδες στο τραχύ του δέρμα μοιάζουν στα αλήθεια να καθρεφτίζονται στην επιφάνεια των πάγων στην κοιλάδα Ολντεντάλεν – εκεί όπου πέρασε μια ολόκληρη ζωή. Είναι μια εικόνα ενδεικτική ίσως του γεγονότος πως το ντοκιμαντέρ που αποτελεί τη νορβηγική πρόταση για τα φετινά Όσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας και θα προβληθεί στις 30/1 στον κινηματογράφο Δαναό, είναι πολλά παραπάνω από ένα συνονθύλευμα εντυπωσιακών εικόνων της σκανδιναβικής υπαίθρου.
Πρόκειται για μια μαεστρικά σκηνοθετημένη σπουδή στη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. Την ίδια στιγμή πρόκειται και για ένα ποίημα.
Η ζωή των γονιών της Ολίν που μετά από 55 χρόνια γάμου επεξεργάζονται, στα γεράματά τους πια, με βαθιά συγκίνηση την έλευση του τέλους, ενώνεται με ιστορίες των προγόνων τους που έζησαν επί αιώνες στην κοιλάδα Ολντεντάλεν. Εκεί, το περιβάλλον μοιάζει έτοιμο να δραπετεύσει από τον φακό. Είναι σαν τα στοιχεία της φύσης να πάλλονται. Ο απόκοσμος ήχος των παγετώνων που σπάνε, η βροχή που δέρνει το έδαφος, τα πάντα δένουν με την εξαιρετική μουσική σύνθεση της Rebekka Karijord, εκτελεσμένη από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου. Επί μιάμιση ώρα, η Μαγκρέθ Ολίν καταφέρνει να εκμηδενίσει τον χρόνο και να ενώσει τους κύκλους της ζωής και του θανάτου, σε ένα σπαρακτικό χρονικό για το οποίο συνεργάστηκε με εννέα φωτογράφους. Στον πυρήνα βρίσκεται η νορβηγική φύση και ο θεατής έχει την ευκαιρία να την εξερευνήσει από μια πολύτιμη, προσωπική και την ίδια στιγμή οικουμενική οπτική γωνία.
Ο άνθρωπος φαίνεται διαχρονικά συνδεδεμένος με τη φύση στην ταινία σας. Πώς επιτύχατε αυτήν την αίσθηση συνοχής ανάμεσα στην αγάπη, τον θάνατο, την ελπίδα και την εκμηδένιση του χρόνου;
Πάντα ένιωθα μια ιδιαίτερη σύνδεση με τη φύση. Από παιδί, το να βρίσκομαι έξω ήταν κάτι μαγικό για μένα. Θυμάμαι ότι ήμουν πέντε ή έξι ετών την πρώτη φορά που ο πατέρας μου με πήγε στον παγετώνα και ο ήχος του ανέμου που τρύπωνε στις ρωγμές του πάγου μετατρέπονταν σε νότες. Νόμιζα πως άκουγα μουσική. «Υπάρχει μια ορχήστρα που παίζει εκεί κάτω στα βάθη των πάγων;» τον ρώτησα. «Μπορείς να τους ακούσεις κι εσύ;» μου απάντησε.
Ήξερα εδώ και χρόνια ότι ήθελα να δημιουργήσω μια ταινία για τη βαθιά μας σύνδεση με τη φύση, για να μας θυμίσω ότι η φύση είναι το σπίτι μας. Ήθελα να δημιουργήσω μια επιστολή αγάπης και να δώσω μια ευκαιρία στο κοινό, να βγει εκεί έξω. Γιατί βγαίνοντας έξω, επιστρέφουμε μέσα μας. Όλοι κουβαλάμε εντός μας κάπου βαθιά τη γνώση ότι είμαστε ένα μικρό μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου κι εδώ κρύβεται η απάντηση στη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας.
Τραγούδια της Γης: Ενα συγκινητικό κινηματογραφικό ταξίδι στα φιόρδ της Νορβηγίας-2
Ο πατέρας μου μεγάλωσε σε μια κοιλάδα όπου γενιές και γενιές έχουν ζήσει σε αρμονία με τη φύση για να επιβιώσουν. Στη μάχη μεταξύ του δυνατού (ανθρώπου) και του πανίσχυρου (φύση), υπερνικά το πανίσχυρο. Ο πατέρας μου έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου του πεζοπορώντας στα άγρια βουνά. Ήθελα να δημιουργήσω μια ταινία στην οποία οι κάμερες και ο εξοπλισμός ήχου μας θα μπορούσαν να καταγράψουν και να συλλέξουν όλα τα θαυμαστά πράγματα που έβλεπε και πάντα μοιραζόταν μαζί μου. Τα τελευταία χρόνια ένιωσα ότι ο χρόνος περνα και κάποια στιγμή θα τελειώσει, οπότε ζήτησα από τους γονείς μου να συμμετάσχουν στην ταινία. Το να τους χάσω ήταν πάντα ο μεγαλύτερος φόβος μου, οπότε, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αυτή η ταινία ήταν η προσπάθειά μου να προετοιμαστώ για το αναπόφευκτο. Ο πατέρας μου είπε ότι θα χρειαστεί να περπατήσουμε για έναν χρόνο για να καταλάβω πώς αυτός αντιλαμβάνεται τη φύση και τη θέση μας μέσα σε αυτήν. Έτσι και κάναμε, σχεδιάζοντας με τον τρόπο αυτό τη δομή της ταινίας: άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας και ξανά άνοιξη. Περάσαμε πέντε εποχές γυρισμάτων. Με τον μοντέρ μου Micha Lezczylowski, που είναι πραγματικός μάγος, ακούγαμε μουσικές συμφωνίες και δουλέψαμε πολύ για να βρούμε τον ρυθμό και τη γενική αίσθηση της ταινίας.
Περιγράψτε μας την προσωπική σας εμπειρία από τα γυρίσματα. Τι είδατε; Τι μάθατε;
Ότι η ζωή είναι μεγαλύτερη από τον θάνατο. Μετά από κάθε χειμώνα, έρχεται μια νέα άνοιξη, μια νέα ζωή γεννιέται. Η άνοιξη είναι σαν την παιδική μας ηλικία, η αρχή μιας νέας ζωής, το καλοκαίρι είναι σαν τη νιότη μας, μια έκρηξη χρωμάτων και ήχων, η αφθονία της ζωής που ξεδιπλώνεται. Το φθινόπωρο μοιάζει με την ενήλικη ζωή με όλες τις απότομες αλλαγές και προκλήσεις που αυτή φέρνει. Ο χειμώνας είναι σαν τα γηρατειά, με τη σιωπή του, μόνο τέσσερα χρώματα απομένουν πια: το μαύρο, το λευκό, το γκρι και το μπλε των παγετώνων. Είδα τα βουνίσια μονοπάτια, αυτά που προηγούμενες γενιές είχαν πατήσει πριν από εμάς, ήταν σαν αιμοφόρα αγγεία στη γη. Κατάλαβα ότι μετά τον θάνατό του, τα χνάρια του πατέρα μου, θα μείνουν αποτυπωμένα επάνω τους. Όταν άρχισα να βαδίζω πίσω από τον πατέρα μου, ο φόβος ότι θα χάσω τους γονείς μου ήταν εκεί. Με τον καιρό, κι ενώ περπατούσαμε όλο και περισσότερο, ο φόβος μετατράπηκε σε αποδοχή και έπειτα σε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό που έχουν υπάρξει οι γονείς μου για εμένα και για την αγάπη που μου έχουν δώσει.
Ποια άγνωστη πλευρά της Νορβηγίας θα εξερευνήσουν οι θεατές μέσα από την ταινία;
Η Oldedalen, η κοιλάδα όπου μεγάλωσε ο πατέρας μου, βρίσκεται στο τέλος του Nordfjord. Το Nordfjord είναι ένα από τα βαθιά φιορδ της βορειοδυτικής ακτής της Νορβηγίας. Οι τουρίστες μπορούν να έρθουν με κρουαζιερόπλοιο ή με αυτοκίνητο. Απέχει επτά-οκτώ ώρες με το αυτοκίνητο από το Όσλο, ανάλογα και με την εποχή. Στην περιοχή αυτή μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα όμορφα παρακλάδια των παγετώνων του Jostedalen και να γνωρίσει άγριες, ανεξερεύνητες περιοχές της φύσης. Αν σας αρέσει η πεζοπορία στα βουνά, αυτός είναι ένας ιδανικός προορισμός. Το τοπίο είναι άγριο και ισχυρό. Η Oldedalen περιβάλλεται από παγετώνες στα ανατολικά, βόρεια και δυτικά, ενώ η κοιλάδα είναι ανοιχτή μόνο προς τον νότο. Υπάρχει επίσης ένα στενό πέρασμα στο βουνό, όπου μπορείτε να περάσετε με τα πόδια χωρίς να περπατήσετε πάνω στους παγετώνες· αυτή είναι μια από τις πιο όμορφες πεζοπορικές διαδρομές, το Oldeskaret. Τα νερά είναι πράσινα, όχι μπλε, λόγω των ιζημάτων που προέρχονται από τους βράχους· ο παγετώνας διαμορφώνει τη γη, έτσι δημιουργούνται τα φιορδ σε αυτό το μέρος της Νορβηγίας. Οι καταρράκτες φτάνουν τα εκατοντάδες μέτρα ύψος, κυλώντας σαν γάλα στις πλαγιές των βουνών. Όπου κι αν κοιτάξω, κάθε εικόνα κλείνει μέσα της τη ζωή και τον θάνατο.
Δείτε το επίσημο τρέιλερ της ταινίας εδώ:
