Πώς ο νότιος πόλος της Σελήνης έγινε το Ελ Ντοράντο του Διαστήματος

Κατερίνα Αγριμανάκη

Υπάρχει ένα μέρος όπου κανένα ανθρώπινο δημιούργημα δεν είχε πατήσει. Τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα…

Την περασμένη εβδομάδα, το μικροσκοπικό ρόβερ Pragyaan έγραψε ιστορία, αποβιβαζόμενο αργά, αλλά ομαλά από το μητρικό ινδικό σκάφος Vikram και ξεκινώντας την εξερεύνηση των μυστηρίων του Νότιου Πόλου της Σελήνης.

H διαστημική αποστολή Chandrayaan-3 αναμένεται να παραμείνει σε λειτουργία για δύο εβδομάδες, εκτελώντας μια σειρά πειραμάτων συμπεριλαμβανομένης μιας φασματομετρικής ανάλυσης της ορυκτής σύνθεσης της σεληνιακής επιφάνειας.

Το μη επανδρωμένο διαστημικό όχημα έχει πετύχει ήδη κάτι ρηξικέλευθο, καθώς είναι το πρώτο που κατόρθωσε μια ήπια προσελήνωση στο άβατο, παγωμένο, γεμάτο κρατήρες πολικό σεληνιακό τοπίο.

Εκτός, όμως, από την Ινδία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και Κίνα, χώρες που έχουν πραγματοποιήσει αποστολές στη Σελήνη, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στον αινιγματικό Νότιο Πόλο της Σελήνης, φιλοδοξώντας να ρίξουν φως σε κάποια από τα μυστήρια και, γιατί όχι, να επωφεληθούν από τη λύση τους.

Ομως, τι είναι αυτό που κάνει τόσο ελκυστικό τον ανεξερεύνητο Νότιο Πόλο στις διαστημικές δυνάμεις της Γης;

Tα σημεία προσελήνωσης αποστολών από ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία – Πηγή: Reuters

Η κούρσα κατάκτησης του σεληνιακού Νότου

Οι προκαταρκτικές αναλύσεις από το ινδικό ρόβερ επιβεβαιώνουν την ύπαρξη θείου στο έδαφος της Σελήνης, καθώς και άλλων χημικών στοιχείων.

Οπως ανακοίνωσε η Υπηρεσία Διαστημικής Έρευνας της Ινδίας (ISRO – Indian Space Research Organization), το φασματοσκοπικό όργανο του ρόβερ ανίχνευσε επίσης αλουμίνιο, σίδηρο, ασβέστιο, χρώμιο, τιτάνιο, μαγγάνιο, οξυγόνο και πυρίτιο στη σεληνιακή επιφάνεια.

Τα πρώτα αυτά ευρήματα επιβεβαιώνουν πως οι διαστημικές δυνάμεις της Γης έχουν λόγους να διαγκωνίζονται για την κατάκτηση του σεληνιακού αυτού άβατου και των πόρων του.

Chandrayaan-3 Mission:

In-situ scientific experiments continue .....

Laser-Induced Breakdown Spectroscope (LIBS) instrument onboard the Rover unambiguously confirms the presence of Sulphur (S) in the lunar surface near the south pole, through first-ever in-situ measurements.… pic.twitter.com/vDQmByWcSL

— ISRO (@isro) August 29, 2023

Το νερό της Σελήνης

Υπάρχουν πολλοί επιστημονικοί λόγοι για την εξερεύνηση του Νότιου Πόλου της Σελήνης.

Οι επιστήμονες αδημονούν να λύσουν το μυστήριο της προέλευσης του νερού στο φεγγάρι -που μπορεί να έχει προκύψει από εκρήξεις αρχαίων σεληνιακών ηφαιστείων δισεκατομμύρια χρόνια πριν, να έχει μεταφερθεί από αστεροειδείς ή κομήτες, ή ακόμη και τον ηλιακό άνεμο- που θα επιτρέψει την εντατικοποίηση διαστημικών αποστολών εκεί και τη χρήση του ως βάσης για προγράμματα σε άλλους πλανήτες.

«Αυτό που πραγματικά είναι συναρπαστικό με το νερό στη Σελήνη είναι να κατανοήσουμε πώς οι βραχώδεις πλανήτες παίρνουν το νερό τους, κάτι το οποίο είναι βασικό στοιχείο τού να καταστούν κατοικήσιμοι. Η κατανόηση αυτή μπορεί να εξηγήσει πολλά για τη Γη, αλλά και τους βραχώδεις εξωπλανήτες, σε άλλα ηλιακά συστήματα» σημειώνει η Μάργκαρετ Λάντις, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο.

Εξάλλου, το κινεζικό Chang’e-4 έχει εντοπίσει ενδείξεις για έναν τεράστιο κρατήρα, θαμμένο κοντά στον Νότιο Πόλο του Φεγγαριού, για τον οποίο οι επιστήμονες θέλουν να μάθουν περισσότερα.

Chandrayaan-3 Mission:

On August 27, 2023, the Rover came across a 4-meter diameter crater positioned 3 meters ahead of its location.
The Rover was commanded to retrace the path.

It's now safely heading on a new path.#Chandrayaan_3#Ch3 pic.twitter.com/QfOmqDYvSF

— ISRO (@isro) August 28, 2023

Οπως εξηγεί η Μπρετ Ντεβένι, πλανητική επιστήμονας στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς, το έδαφος στον Νότιο Πόλο είναι από τα αρχαιότερα της Σελήνης, με ελάχιστες ενδείξεις πρόσφατης ηφαιστειακής δραστηριότητας. «Αυτό προσφέρει μια φανταστική ευκαιρία να εξετάσουμε κάποιες από τις πιο πρώιμες διαδικασίες του ηλιακού μας συστήματος που δεν καταγράφονται στη Γη» λέει η ίδια, με την ομάδα της να επιχειρεί να λύσει κι άλλα μυστήρια του φεγγαριού – όπως το γιατί η μακρινή πλευρά της Σελήνης διαθέτει πολλούς περισσότερους κρατήρες από την εγγύς πλευρά ή τη φύση μιας θάλασσας μάγματος που κάποτε πιθανότατα κάλυπτε την επιφάνειά του.

Οι κρατήρες στην πολική αυτή περιοχή είναι γνωστοί ως «περιοχές με μόνιμη σκιά» (permanently shadowed regions – ΡSR) ή και «κρατήρες με αιώνιο σκοτάδι», όπου ενδεχομένως βρίσκεται συσσωρευμένος πάγος, υπεδάφιος ή επιφανειακός, εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.

ISRO Dropped a Bomb

India's #ISRO Just released Ultra HD Video of #Chandrayaan3 landing on #Moon South Pole

What a historic Scene pic.twitter.com/NV43qN4KwQ

— Vivek Singh (@VivekSi85847001) August 28, 2023

Στις περιοχές PSR οι θερμοκρασίες μπορούν να κατρακυλήσουν σε ακραία βάθη, έως τους -259 βαθμούς Κελσίου δημιουργώντας συνθήκες ψυχρότερες κι από αυτές του Πλούτωνα, πλην όμως ιδανικές για τη διατήρηση πάγου. Κάθε μόριο ύδατος που καταλήγει στην περιοχή PSR αυτομάτως ψύχεται και στη συνέχεια παγιδεύεται εκεί καθώς δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις εξάτμισής του.

Υπό αυτές τις συνθήκες, υπάρχουν αυξημένες προσδοκίες πως ο πάγος αυτός του Νότιου Πόλου, αν όντως υπάρχει και μάλιστα σε επαρκείς ποσότητες, θα μπορούσε να παρέχει καύσιμα, οξυγόνο και πόσιμο νερό σε μελλοντικές αποστολές αστροναυτών και να χρησιμοποιηθεί ως μέσο ψύξης του διαστημικού εξοπλισμού.

«Η προσελήνωση στον Νότιο Πόλο θα επιτρέψει στην πραγματικότητα στην Ινδία να εξερευνήσει εάν υπάρχει πάγος νερού στο φεγγάρι. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό για τα σωρευτικά δεδομένα και την επιστήμη σχετικά με τη γεωλογία της Σελήνης», δήλωσε η Κάρλα Φιλοτίκο, συνεργάτιδα και διευθύνων σύμβουλος στην εταιρεία συμβούλων SpaceTec Partners.

Τι καθιστά τον Νότιο Πόλο τόσο δυσπρόσιτο;

Το εξαιρετικά ανώμαλο έδαφος δυσχεραίνει την προσέγγιση στον Νότιο Πόλο της Σελήνης γι’ αυτό και η πρώτη προσελήνωση δικαίως θεωρείται ιστορική.

Το σημείο αυτό, εξαιρετικά μακριά από τη ζώνη του ισημερινού όπου είχαν προσεληνωθεί προηγούμενες αποστολές (μεταξύ των οποίων και η επανδρωμένη «Απόλλων 11»), είναι γεμάτο κρατήρες, βαθιές χαράδρες και απόκρημνες τάφρους.

Παλιότερες απόπειρες προσελήνωσης στη συγκεκριμένη περιοχή απέτυχαν, με πιο πρόσφατη τη ρωσική αποστολή όπου το διαστημόπλοιο Luna-25 περιστράφηκε ανεξέλεγκτα προτού συντριβεί στη σεληνιακή επιφάνεια, προ δύο εβδομάδων.

Πηγή: BBC/Reuters/Space.com/Associated Press