Kathimerini.gr
Σταύρος Ιωαννίδης
Η εν εξελίξει «σύγκρουση» ανάμεσα στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες με φόντο τις αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και τη στάση της νέας αμερικανικής διοίκησης απέναντι στην Ουκρανία, οδηγεί τις Βρυξέλλες στη χάραξη νέας πορείας με γνώμονα την επίτευξη στρατηγικής αυτονομίας και τη δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής άμυνας. Παράλληλα, πυροδοτεί σενάρια για τον βαθμό ελέγχου που διατηρεί το αμερικανικό Πεντάγωνο στα οπλικά συστήματα που εξάγει προς τους συμμάχους και το ενδεχόμενο να αχρηστευτούν με το πάτημα ενός κουμπιού.
Ενα από αυτά τα σενάρια, το οποίο έγινε «viral», είναι η ύπαρξη ενός «kill switch» στα F-35, δηλαδή ενός διακόπτη απενεργοποίησης –κρυμμένου βαθιά μέσα στο λογισμικό του μαχητικού– που μπορεί να περιορίσει τις επιχειρησιακές δυνατότητες ή ακόμη και να καθηλώσει τα αεροσκάφη που έχουν πουληθεί εκτός ΗΠΑ.
Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, η Ουάσιγκτον έχει τη δυνατότητα να απαγορεύσει τη χρήση F-35 σε επιχειρήσεις στις οποίες δεν έχει δώσει το πράσινο «φως». Πρόκειται για ένα ζήτημα που έχει και ελληνικό ενδιαφέρον καθώς η Αθήνα έχει προχωρήσει στην παραγγελία 20 F-35 με δυνατότητα προαίρεσης για ακόμη 20 μαχητικά.
(AP Photo/Alberto Pezzali)
Τις τελευταίες ημέρες, το σενάριο της ύπαρξης «kill switch» προκαλεί ντόμινο αντιδράσεων σε αρκετές χώρες εντός και εκτός Ευρώπης, που έχουν προχωρήσει σε σημαντικές παραγγελίες αεροσκαφών 5ης γενιάς από τις ΗΠΑ. Στη Γερμανία έχει ξεσπάσει ντιμπέιτ για το αν πρέπει να αγοραστούν 35 μαχητικά έναντι 8,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων εξαιτίας της ανησυχίας ότι η Ουάσιγκτον μπορεί να καθηλώσει τα αεροσκάφη όποτε το αποφασίσει, ενώ στον Καναδά αξιωματούχοι εγείρουν ενστάσεις για την αποτελεσματικότητα των F-35, ζητώντας ακόμη και την ακύρωση της παραγγελίας-μαμούθ ύψους 14,5 δισεκατομμυρίων για 88 F-35.
Εχουν όντως kill switch-διακόπτη απενεργοποίησης;
Μέχρι σήμερα, έχουν πουληθεί περισσότερα από 1.100 F-35 σε 16 χώρες, με τη λίστα των χρηστών να διευρύνεται διαρκώς. Πρόκειται για το πρώτο μαχητικό 5ης γενιάς με άδεια εξαγωγής σε συμμάχους των ΗΠΑ. Το F-35 είναι ένα μαχητικό αεροσκάφος με εντυπωσιακές επιχειρησιακές δυνατότητες, τις οποίες εξασφαλίζει το προηγμένο λογισμικό του. Μέσα στις σχεδόν 8 εκατομμύρια γραμμές κώδικα από τις οποίες αποτελείται το λογισμικό, υπάρχει και το λεγόμενο «kill switch» σύμφωνα με τους υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας.
Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί η ύπαρξη διακόπτη απενεργοποίησης και ακούγεται μάλλον παράδοξο τα F-35 να διαθέτουν κάτι τέτοιο. Ο λόγος είναι απλός. Οσοι διαθέτουν F-35 εξαρτώνται ήδη σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ. Σε σημείο, μάλιστα, που το αεροπλάνο από μόνο του δεν κάνει τη διαφορά. Για να εκμεταλλευτεί κανείς τα «στελθ» χαρακτηριστικά του F-35 απαιτείται πρόσβαση στον Φάκελο Αποστολής του αεροπλάνου (Mission Data File), στον οποίο υπάρχουν καταχωρημένες οι «υπογραφές» ραντάρ των πιθανών απειλών, τα εχθρικά συστήματα αεράμυνας, ακόμη και η πορεία που πρέπει να ακολουθήσει το αεροσκάφος για να μην εντοπιστεί. Η διακοπή πρόσβασης του χρήστη στο MDF «ακυρώνει» ουσιαστικά τα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα του αεροσκάφους.
Επιπλέον, για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη υποστήριξη του F-35, οι Αμερικανοί δημιούργησαν ένα ψηφιακό σύστημα διαχείρισης, το ALIS (Autonomic Logistics Information System), το οποίο, μεταξύ άλλων, παρακολουθεί την «υγεία» του αεροσκάφους, τα προγνωστικά, τη φθορά και τον προγραμματισμό της συντήρησης, ενημερώνοντας την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού και όλους τους χρήστες του μαχητικού. Εκτός από τα ισραηλινά F-35 Adir, όλοι οι υπόλοιποι πελάτες χρησιμοποιούν ήδη ή πρόκειται να ενταχθούν στο συγκεκριμένο σύστημα, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, και είναι σαφές ότι η διακοπή παροχής της υπηρεσίας θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στις διαθεσιμότητες του στόλου.
Ακόμη, τα F-35 φιλοξενούνται σε στρατιωτικά αεροδρόμια που κατασκευάζονται βάσει συγκεκριμένων αμερικανικών προδιαγραφών ασφαλείας, είναι διασυνδεδεμένα με ένα κεντρικό σύστημα δεδομένων που βρίσκεται στις ΗΠΑ. Οπως είναι αναμενόμενο, οι τεχνικοί κάθε αεροπορίας μπορούν να εκτελέσουν περιορισμένο εύρος εργασιών στο αεροπλάνο καθώς υπάρχουν συστήματα στα οποία έχουν πρόσβαση μόνο Αμερικανοί τεχνικοί. Επίσης, απαγορεύεται ρητά η τροποποίηση του λογισμικού ή στοιχείων του αεροσκάφους όπως και η εκτέλεση πάσης φύσεως δοκιμών, οι οποίες γίνονται μόνο σε αμερικανικό έδαφος.
Τέλος, τα F-35, όπως και πολλά άλλα προηγμένα οπλικά συστήματα, λαμβάνουν συχνά ενημερώσεις λογισμικού ώστε να παραμένουν στην αιχμή της τεχνολογίας και να διαθέτουν επικαιροποιημένους φακέλους αποστολών με όλες τις πιθανές απειλές που μπορεί να αντιμετωπίσουν. Ο αποκλεισμός ενός χρήστη από τη δυνατότητα ενημέρωσης του λογισμικού, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις επιχειρησιακές δυνατότητες του αεροπλάνου.
Υπάρχει λόγος ανησυχίας;
Για την Ελλάδα, μάλλον όχι. Αφενός γιατί περίπου οι ίδιοι όροι ισχύουν και για τα αναβαθμισμένα F-16 Viper, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με το ραντάρ, το λογισμικό και τον φάκελο αποστολής του αεροπλάνου, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα οπλικά συστήματα απ’ όπου κι αν προέρχονται. Αφετέρου η Ελλάδα έχει μεγαλύτερη εξάρτηση από άλλα, πιο σημαντικά συστήματα και κυρίως πυρομαχικά. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο, ανέδειξαν για μία ακόμη φορά τη σπουδαιότητα του στρατηγικού βάθους και της επάρκειας πολεμοφοδίων.
Ο ισραηλινός στρατός παρέλαβε εκατοντάδες φορτία με βόμβες, πυραύλους αναχαίτισης και βλήματα πυροβολικού από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου με τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, ενώ η συνδρομή του αμερικανικού Πενταγώνου στην αντιμετώπιση των επιθέσεων του Ιράν ήταν κάτι παραπάνω από καταλυτική.
Είναι ευνόητο ότι για τον ισραηλινό στρατό, ο συνεχής ανεφοδιασμός με αμερικανικά πυρομαχικά ήταν πιο σημαντικός από τη χρήση ή όχι των F-35 στις επιχειρήσεις. Κατ’ αναλογία, σε περίπτωση πολέμου, η Ελλάδα, η οποία διατηρεί συγκεκριμένο αριθμό πολεμοφοδίων και δεν διαθέτει αμυντική βιομηχανία για την παραγωγή ικανών ποσοτήτων, θα έχει μεγαλύτερη εξάρτηση από τις ΗΠΑ για την παροχή πυρομαχικών παρά για την έγκριση χρήσης των F-35, αν υποθέσουμε ότι θα τεθεί τέτοιο ζήτημα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, η Ελλάδα έχει καταφέρει να διευρύνει την εφοδιαστική της αλυσίδα, μοιράζοντας την «πίτα» ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, κυρίως τη Γαλλία, ενώ στο παιχνίδι μπαίνει και το Ισραήλ.
Σε ό,τι αφορά στο Πολεμικό Ναυτικό, τα περισσότερα σύγχρονα όπλα είναι ευρωπαϊκής προέλευσης, όπως οι Aster 30 των FDI, οι Exocet των πυραυλακάτων και οι τορπίλες των υποβρυχίων, ενώ, στην Πολεμική Αεροπορία είναι μοιρασμένα.
Τα F-16 και τα F-4 χρησιμοποιούν αμερικανικά όπλα, τα Rafale και τα Mirage 2000-5 γαλλικά. Σε κάθε περίπτωση, το θέμα ύπαρξης ή μη ενός «kill switch» στα F-35 αναδεικνύει την ανάγκη αμυντικής αυτονομίας για την Ευρώπη αλλά και την Ελλάδα, η οποία σε αντίθεση με τον βασικό της ανταγωνιστή, δεν έχει τη δυνατότητα παραγωγής κρίσιμων συστημάτων και πυρομαχικών.
