Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Παρά το ότι το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα έχει ωθήσει σημαντικά των τομέα των κατασκευών, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο «βλέπει» κινδύνους και αρνητικές επιπτώσεις από τη συνέχισή του.
Όπως σημειώνεται στην εαρινή έκθεση του Συμβουλίου για το 2019, συγκεκριμένα το σχέδιο «Κατ’ εξαίρεση πολιτογράφησης επενδυτών στην Κύπρο» μπορεί να έχει ωθήσει τις κατασκευές, μπορεί να έχει μειώσει την ανεργία και να έχει επηρεάσει θετικά το σύνολο της οικονομίας και τα δημοσιονομικά, ωστόσο ανησυχεί. Το Συμβούλιο επαναλαμβάνει την ανησυχία του ότι η ανάπτυξη του τομέα μέσω αυτού του σχεδίου δεν μπορεί να θεωρείται διατηρήσιμη. Η δημιουργία μόνιμων δαπανών, εξηγεί, με την υπόθεση ότι τα άμεσα και έμμεσα έσοδα από τον τομέα θα είναι επίσης μόνιμα αποτελούν το βασικό κίνδυνο δημοσιονομικού εκτροχιασμού και πιθανόν παραβίασης του «Κριτηρίου Αναφοράς Δαπανών». Επιπρόσθετα, όπως τονίζεται η παρατεταμένη ενίσχυση του τομέα θα έχει αρνητικές επιπτώσεις σε άλλους τομείς της οικονομίας επιδεινώνοντας την ανταγωνιστικότητα τους.
Πρόσθετα, παρέθεσε στοιχεία από τη μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών που αναδεικνύουν την αυξανόμενη εξάρτηση της οικονομικής ανάπτυξης στο συγκεκριμένο σχέδιο. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι «το μερίδιο των επενδύσεων στον τομέα των ακινήτων/κατασκευών μέσω του Προγράμματος, ως ποσοστό στο σύνολο των επενδύσεων στον συγκεκριμένο τομέα, έχει αυξηθεί σημαντικά φθάνοντας το 37.7% το 2018 σε σύγκριση με 19.5% το 2015». Παράλληλα όπως έχει υπολογιστεί περίπου το ένα δέκατο της συσσωρευτικής αύξησης στο ΑΕΠ της περιόδου 2016-2018 προήλθε από την άμεση επίδραση του υπό αναφορά προγράμματος. Για την ίδια περίοδο η μελέτη εκτιμά ότι «οι επενδύσεις που διενεργήθηκαν για αξιοποίηση των προνοιών του Προγράμματος οδήγησαν στη δημιουργία 2 χιλιάδων θέσεων εργασίας αυξάνοντας την απασχόληση του τομέα κατά περίπου 8%».
Συνταξιοδοτική επάρκεια
Το Συμβούλιο επανέλαβε επίσης την ανάγκη άμεσης μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Κύπρο και ιδιαίτερα του δεύτερου (επαγγελματικά σχέδια συνταξιοδότησης) αλλά και του τρίτου πυλώνα (ατομικά σχέδια συνταξιοδότησης). Το όλο σύστημα εμπεριέχει σημαντικά αρνητικά στοιχεία που χρήζουν άμεσων αλλαγών όπως, το διαχρονικά χαμηλό ποσοστό αποταμίευσης από τα κυπριακά νοικοκυριά, τη μη αποτελεσματική και κακή διαχείριση των συνταξιοδοτικών αποθεμάτων και τις αδυναμίες στο θεσμικό πλαισίου οι οποίες μεταξύ άλλων επιτρέπουν την πρόωρη απόσυρση και χρήση συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων. Το Συμβούλιο αναφέρει πως το πολύ χαμηλό συνταξιοδοτικό αποθεματικό στην Κύπρο αναδεικνύει το μέγεθος και τους κινδύνους από την ευχέρεια πρόωρης απόσυρσης των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων.
Η ενίσχυση του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου και η εφαρμογή πολιτικών που θα ενθαρρύνουν την αποταμίευση και τη διατήρηση των συνταξιοδοτικών αποθεμάτων που θα δημιουργηθούν αποκλειστικά για σκοπούς συνταξιοδότησης, αποτελούν άμεση αναγκαιότητα.
Οι μισθοί του δημοσίου
Σύμφωνα με το Συμβούλιο, η απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου αναφορικά με τις περικοπές στις απολαβές στο δημόσιο τομέα ανέδειξε πρώτον την αναγκαιότητα δημιουργίας μηχανισμών καθορισμού και ελέγχου του κρατικού μισθολογίου και συγκράτησης όλων των κρατικών δαπανών, και δεύτερον τα προβλήματα που προκύπτουν από τις μεγάλες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στο σύστημα δικαιοσύνης και συγκεκριμένα στην εκδίκαση υποθέσεων.
Εξωτερικό περιβάλλον
Στην έκθεσή του, το Συμβούλιο αναφέρει πως το εξωτερικό περιβάλλον αν και παραμένει θετικό παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις και κινδύνους. Εάν περάσουν οι θέσεις που εκφράζονται κατά καιρούς για την αύξηση των επιτοκίων και για την τήρηση πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής χώρες με ψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος όπως η Κύπρος θα έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις. Επιπρόσθετα το ενδεχόμενο επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, πιθανόν και λόγω του κλίματος προστατευτισμού που άρχισε να επικρατεί παγκοσμίως, θα επηρεάσει σημαντικά την κυπριακή οικονομία η οποία είναι ανοικτή, βασίζεται σημαντικά στην εξωτερική ζήτηση (τουρισμός, υπηρεσίες και ακίνητα) και παρουσιάζει προβλήματα ανταγωνιστικότητας.
Χαμηλή ανταγωνιστικότητα
Ακόμα, αναφέρθηκε πως η κυπριακή οικονομία συνεχίζει να καταγράφει προβλήματα ανταγωνιστικότητας και μακροοικονομικές ανισορροπίες, ενώ ταυτόχρονα προχωρεί σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις με δημοσιονομικές προκλήσεις όπως αυτές του Γενικού Σχεδίου Υγείας. Κρίνεται αναγκαία η άμεση λήψη μεταρρυθμιστικών μέτρων που θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα, θα διευρύνουν την παραγωγική βάση και θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα προκύψουν από τυχόν πραγματοποίηση των κινδύνων που ελλοχεύουν.
Ψηλό χρέος
Το ψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος όπως και το μεγάλο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων καθιστούν την Κύπρο ιδιαίτερα ευάλωτη σε οικονομικά σοκ και γι’ αυτό πέραν των μεταρρυθμίσεων, η συντομότερη μείωση του δημόσιου χρέους και η λήψη μέτρων που θα οδηγήσουν σε μείωση του ιδιωτικού χρέους και των ΜΕΔ θα πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο του δημοσιονομικού σχεδιασμού της κυβέρνησης.
