Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σημειώνει για την Κύπρο ότι οποιαδήποτε δημοσιονομική χαλάρωση θα πρέπει να αποφευχθεί, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να επικεντρωθεί στη μείωση του χρέους και πως, οι εργασιακές πολιτικές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων. Συνάμα, συστήνει επαγρύπνηση του χρηματοπιστωτικού τομέα της χώρας, ενώ υποδεικνύει για την Κύπρο πως, τα βασικά ενεργειακά έργα και μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να επιταχυνθούν.
Αποστολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) συναντήθηκε με τις κυπριακές αρχές κατά την περίοδο 17-28 Μαρτίου 2025 για να συζητήσει τις πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις, τις προοπτικές και τους κινδύνους, καθώς και τις προτεραιότητες πολιτικής.
Κατά την ολοκλήρωση της επίσκεψης, ο κ. Alex Pienkowski, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Κύπρο, δήλωσε πως, η Κύπρος έχει επιδείξει εντυπωσιακή ανθεκτικότητα σε διαδοχικά σοκ. Η ανάπτυξη παρέμεινε μεταξύ των υψηλότερων στη ζώνη του ευρώ, υποστηριζόμενη κυρίως από τις ξένες επενδύσεις, τον ισχυρό τουρισμό και την άνθιση του τομέα των ΤΠΕ. Ο πληθωρισμός μειώνεται αλλά παραμένει πάνω από το 2% και έχουν εμφανιστεί ενδείξεις μέτριας υπερθέρμανσης. Οι δημοσιονομικές επιδόσεις συνεχίζουν να είναι ισχυρές, με το χρέος σε σταθερή πτωτική πορεία.
Βασικές προτεραιότητες πολιτικής είναι:
- Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να επικεντρωθεί στη μείωση του χρέους με άνεση κάτω από το 60% του ΑΕΠ, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα και να τονωθεί η εμπιστοσύνη.
- Οποιαδήποτε δημοσιονομική χαλάρωση -συμπεριλαμβανομένων των μη προϋπολογισμένων αυξήσεων των μισθών του δημόσιου τομέα- θα πρέπει να αποφευχθεί, ιδίως δεδομένου ότι οι κίνδυνοι πληθωρισμού παραμένουν αυξημένοι.
- Ο χρηματοπιστωτικός τομέας εμφανίζεται ανθεκτικός αλλά απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση, συμπεριλαμβανομένης της στενής παρακολούθησης του τομέα των ακινήτων.
- Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού τομέα είναι απαραίτητη για τη στήριξη της ανάπτυξης με γνώμονα τις επενδύσεις.
- Οι εργασιακές πολιτικές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων, στην ενθάρρυνση της υψηλότερης απασχόλησης των γυναικών και στην περαιτέρω μείωση της ανεργίας των νέων.
- Τα βασικά ενεργειακά έργα και μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να επιταχυνθούν για να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια και να τηρηθούν οι δεσμεύσεις για το κλίμα.
Ισχυρή ανάπτυξη, επίμονος πληθωρισμός και ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η ανάπτυξη ήταν εύρωστη, αν και με ορισμένες ενδείξεις μέτριας υπερθέρμανσης. Πέρυσι, η ανάπτυξη 3,4% ήταν από τις υψηλότερες στη ζώνη του ευρώ, υποστηριζόμενη από τις ισχυρές εξαγωγές υπηρεσιών και την κατανάλωση. Η αγορά εργασίας παραμένει σφιχτή, με το ποσοστό ανεργίας να μειώνεται περαιτέρω και τα ποσοστά κενών θέσεων εργασίας να είναι υψηλά αλλά συγκρατημένα. Αν και η αβεβαιότητα είναι υψηλή, συνολικά υπάρχουν μέτριες ενδείξεις οικονομικής υπερθέρμανσης. Ωστόσο, η ανάπτυξη αναμένεται να μετριαστεί σε περίπου 2½% φέτος και να σταθεροποιηθεί σταδιακά στο 3% μεσοπρόθεσμα.
Ο πληθωρισμός παραμένει κάπως αυξημένος, σχολιάζει το ΔΝΤ. Σύμφωνα με την τάση της ζώνης του ευρώ, η άνοδος των τιμών των υπηρεσιών έχει διατηρήσει τον πληθωρισμό πάνω από το 2%. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη συνεχιζόμενη μετακύλιση από το σοκ των τιμών της ενέργειας το 2022. Όμως, η σφιχτή αγορά εργασίας και η αύξηση των μισθών έχουν επίσης συμβάλει στις πιέσεις στις τιμές. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός αναμένεται να σταθεροποιηθεί στο 2% μέχρι το τέλος του έτους.
Το ΔΝΤ υποδεικνύει ότι, η ισχυρή δημοσιονομική θέση μειώνει ταχέως το δημόσιο χρέος. Το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα κατέγραψε 5,8% το 2024, καθώς η ισχυρή αύξηση των εσόδων επισκίασε τους υψηλότερους δημόσιους μισθούς και τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Η υψηλή ανάπτυξη και οι ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις οδήγησαν σε περαιτέρω μείωση του δημόσιου χρέους στο 65% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024, από 74% ένα χρόνο πριν, εν μέσω άφθονων ταμειακών αποθεμάτων.
Οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι κλίνουν προς τα κάτω, ενώ οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι είναι πιο ισορροπημένοι. Οι εξωτερικοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν πιθανές εμπορικές συγκρούσεις που επηρεάζουν τους κύριους εμπορικούς εταίρους της Κύπρου, την ένταση των περιφερειακών εντάσεων ή νέα σοκ στις τιμές της ενέργειας. Οι εγχώριοι κίνδυνοι περιλαμβάνουν περαιτέρω υπερθέρμανση, η οποία μπορεί να προκληθεί από τη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής. Πιο μακροπρόθεσμα, η ανάπτυξη με γνώμονα τις επενδύσεις θα εξαρτηθεί από τη σταθερή πρόοδο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που περιγράφονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ). Αντίθετα, η ευκίνητη και δυναμική οικονομία της Κύπρου παρουσιάζει σημαντικό ανοδικό δυναμικό.
Περαιτέρω δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων και προώθηση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη μείωση του χρέους. Δεδομένων των κινδύνων υπερθέρμανσης, θα πρέπει να αποφεύγονται νέα μέτρα διακριτικής ευχέρειας που χαλαρώνουν τη δημοσιονομική πολιτική. Αντ' αυτού, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να στοχεύει στη μείωση του χρέους αρκετά κάτω από το 60 % του ΑΕΠ, ώστε να υπάρχει ένα ισχυρό απόθεμα ασφαλείας έναντι πιθανών σοκ. Η δέσμευση των αρχών για δημοσιονομικά πλεονάσματα έως το 2028 στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό διαρθρωτικό σχέδιο που παραδόθηκε βάσει του νέου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ συνάδει με αυτόν τον στόχο.
Οι αυξανόμενες δημοσιονομικές πιέσεις απαιτούν να διαφυλαχθεί προσεκτικά ο δημοσιονομικός χώρος. Οι ανάγκες δαπανών για την υλοποίηση των κλιματικών και ψηφιακών μεταβάσεων θα συνεχίσουν να αυξάνονται και μετά τη λήξη της χρηματοδότησης από το ΣΔΠ. Εν τω μεταξύ, η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει αυξημένες δαπάνες για συντάξεις και υγεία, επιπλέον άλλων πιθανών μακροπρόθεσμων αναγκών. Ως εκ τούτου, τα περιθώρια χαλάρωσης μεσοπρόθεσμα είναι περιορισμένα.
Διατήρηση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα
Ο τραπεζικός τομέας διαθέτει μεγάλα κεφαλαιακά αποθέματα και αποθέματα ρευστότητας και οι κίνδυνοι του χρηματοπιστωτικού τομέα φαίνεται να περιορίζονται. Οι δείκτες κερδοφορίας βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ για δεύτερο συνεχόμενο έτος, ενώ τα επίπεδα κεφαλαιοποίησης αυξήθηκαν σε ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Παρά τα υψηλά επιτόκια, η ποιότητα του ενεργητικού βελτιώθηκε περαιτέρω, καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) μειώθηκαν, υποστηριζόμενα από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση, συμπεριλαμβανομένης της στενής παρακολούθησης του τομέα των ακινήτων.
Η πρόσφατη αυστηροποίηση της μακροπροληπτικής πολιτικής θα ενισχύσει περαιτέρω τα αποθέματα ασφαλείας. Η εξαγγελθείσα αύξηση του αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας (CCyB) θα οικοδομήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, διασφαλίζοντας ήδη υψηλά κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας με μικρή επίπτωση στις πιστώσεις και την οικονομική ανάπτυξη. Όσον αφορά το μέλλον, η προσεκτική βαθμονόμηση των μακροπροληπτικών πολιτικών θα πρέπει να συνεχίσει να εξισορροπεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την υγιή πιστωτική διαμεσολάβηση.
Τα παλαιά μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνεχίζουν να μειώνονται αλλά παραμένουν αυξημένα. Τα περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν πλέον μεταναστεύσει επιτυχώς από τον τραπεζικό τομέα και δεν αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η συνεχιζόμενη επίλυση των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να επιταχυνθεί με το πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης που βρίσκεται πλέον σε πλήρη λειτουργία και με τη μεγάλη απορρόφηση του συστήματος ενυπόθηκων δανείων προς ενοικίαση.
Αποκλεισμός του μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού
Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος και στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας είναι απαραίτητες για τη στήριξη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Με την απασχόληση να βρίσκεται ήδη σε υψηλό επίπεδο, το κεφάλαιο θα καταστεί όλο και πιο σημαντικός μοχλός ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι πολιτικές θα πρέπει να εξασφαλίσουν ένα σταθερό και εξορθολογισμένο επιχειρηματικό περιβάλλον που να ευνοεί τις επενδύσεις. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες στον δικαστικό τομέα για την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου που υποστηρίζει την αφερεγγυότητα και τα δικαιώματα των πιστωτών και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δικαστηρίων. Οι πολιτικές με προσανατολισμό στην εργασία θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων και στην ενεργοποίηση των εναπομενόντων τμημάτων του εργατικού δυναμικού, ιδίως μεταξύ των νέων και των μακροχρόνια ανέργων.
Τα βασικά ενεργειακά έργα και μεταρρυθμίσεις πρέπει να επιταχυνθούν για να μειωθούν οι τιμές της ενέργειας, να βελτιωθεί η ενεργειακή ασφάλεια και να τηρηθούν οι δεσμεύσεις για το κλίμα. Η ολοκλήρωση του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό και του διασυνδετήριου αγωγού της Μεγάλης Θάλασσας θα ήταν σημαντικά βήματα προς την επίτευξη αυτών των στόχων. Ομοίως, το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό θα συνέβαλε στη μείωση του κόστους και των εκπομπών μέσω των μηχανισμών της αγοράς. Η προγραμματισμένη υιοθέτηση της πράσινης φορολογίας θα στηρίξει περαιτέρω την ενεργειακή μετάβαση.
Η διατήρηση ενός ισχυρού πλαισίου για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML) είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση έναντι των κινδύνων φήμης και της επιχειρηματικής αβεβαιότητας. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για την επέκταση του ορισμού των υπόχρεων οντοτήτων για την εποπτεία της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι ευπρόσδεκτες. Η προτεινόμενη σύσταση της Εθνικής Μονάδας Εφαρμογής Κυρώσεων στο Υπουργείο Οικονομικών θα παράσχει μεγαλύτερη σαφήνεια στις οντότητες που υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τη συμμόρφωση με τις κυρώσεις.
