Kathimerini.gr
ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΟΥΤΕΡΕΣ*
Οι πρώτες ενδείξεις λένε ότι ο κορωνοϊός αποτελεί μεγαλύτερο άμεσο κίνδυνο για τους άντρες και κυρίως για τους ηλικιωμένους. Ωστόσο, η πανδημία αποκαλύπτει και εκμεταλλεύεται τις ανισότητες κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένης της ανισότητας των φύλων. Μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες στην υγεία, στα δικαιώματα και στις ελευθερίες των γυναικών θα μπορούσαν να μας βλάψουν όλους.
Οι γυναίκες πλήττονται ήδη από τις θανατηφόρους συνέπειες της απαγόρευσης κυκλοφορίας και της καραντίνας. Οι περιορισμοί αυτοί είναι απαραίτητοι, αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο της βίαιης συμπεριφοράς προς τις γυναίκες που είναι παγιδευμένες στον ίδιο χώρο με βίαιους συντρόφους. Τις τελευταίες εβδομάδες, παρατηρήθηκε παγκόσμια αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Ο μεγαλύτερος οργανισμός υποστήριξης, στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατέγραψε αύξηση 700% στις τηλεφωνικές κλήσεις. Την ίδια στιγμή, οι υπηρεσίες υποστήριξης των γυναικών που κινδυνεύουν είναι αντιμέτωπες με περικοπές και «λουκέτα».
Αυτό ήταν το πλαίσιο της πρόσφατης έκκλησής μου για ειρήνη στα σπίτια όλου του κόσμου. Εκτοτε, πάνω από 143 κυβερνήσεις έχουν δεσμευθεί για την υποστήριξη των γυναικών και των κοριτσιών που κινδυνεύουν από βίαιη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κάθε χώρα μπορεί να αναλάβει δράση, δημιουργώντας διαδικτυακές υπηρεσίες, δημιουργώντας νέους ξενώνες, χαρακτηρίζοντάς τους βασικές υπηρεσίες και αυξάνοντας την υποστήριξη στις οργανώσεις της πρώτης γραμμής. Με την κοινή πρωτοβουλία «Spotlight», τα Ηνωμένα Εθνη και η Ευρωπαϊκή Ενωση συνεργάζονται με κυβερνήσεις σε πάνω από 25 χώρες για τη λήψη αυτών και άλλων παρόμοιων μέτρων, ενώ είμαστε έτοιμοι να ενισχύσουμε την υποστήριξή μας.
Ωστόσο, η απειλή για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των γυναικών επεκτείνεται πέρα από τη σωματική βία. Η βαθιά οικονομική ύφεση που συνοδεύει την πανδημία είναι πιθανό να έχει ένα καθαρά γυναικείο πρόσωπο.
Η άδικη και άνιση αντιμετώπιση των εργαζόμενων γυναικών είναι ένας από τους λόγους που ασχολήθηκα με την πολιτική. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ως εθελοντής φοιτητής στον τομέα της κοινωνικής εργασίας σε φτωχές γειτονιές της Λισσαβώνας, είδα γυναίκες σε πολύ δύσκολη κατάσταση, που εργάζονταν ως υπηρετικό προσωπικό κουβαλώντας το βάρος των μεγάλων οικογενειών τους. Ηξερα ότι αυτό πρέπει να αλλάξει, και κατά τη διάρκεια της ζωής μου έχω δει σημαντικές αλλαγές.
Δεκαετίες αργότερα, όμως, η COVID-19 απειλεί να επαναφέρει αυτές και ακόμα χειρότερες συνθήκες για πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Οι γυναίκες εκπροσωπούνται σε δυσανάλογο βαθμό στις κακοπληρωμένες δουλειές χωρίς παροχές, ως οικιακοί βοηθοί, περιστασιακά απασχολούμενες, ως πλανόδιες πωλήτριες και σε μικρές επιχειρήσεις όπως κομμωτήρια. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμά πως σχεδόν 200 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν μέσα στους επόμενους τρεις μήνες, πολλές από αυτές ακριβώς σε αυτούς τους τομείς.
Καθώς οι γυναίκες χάνουν την αμειβόμενη εργασία τους, πολλές αντιμετωπίζουν τεράστια αύξηση των υποχρεώσεων στη φροντίδα του νοικοκυριού λόγω της διακοπής των σχολείων, των υπερφορτωμένων συστημάτων υγείας και των αυξημένων αναγκών των ηλικιωμένων.
Ας μην ξεχνάμε επίσης τα κορίτσια των οποίων η εκπαίδευση έχει διακοπεί. Σε μερικά χωριά στη Σιέρα Λεόνε, το ποσοστό σχολικών εγγραφών στις έφηβες έπεσε από 50% έως 34% μετά την επιδημία του Εμπολα, έχοντας διά βίου επιπλοκές για την ευημερία τους όπως και την ευημερία των κοινωνιών τους.
Πολλοί άντρες επίσης βρίσκονται αντιμέτωποι με την απώλεια θέσεων εργασίας και τις συγκρουόμενες απαιτήσεις. Αλλά ακόμη και τις καλύτερες περιόδους, οι γυναίκες ασχολούνταν τρεις φορές περισσότερο με τη φροντίδα του σπιτιού σε σχέση με τους άντρες. Αυτό σημαίνει ότι θα καλούνται συχνότερα να φροντίσουν τα παιδιά εάν οι επιχειρήσεις ανοίξουν όσο τα σχολεία παραμένουν κλειστά, καθυστερώντας έτσι τη δική τους επιστροφή στο αμειβόμενο εργατικό δυναμικό.
Η παγιωμένη ανισότητα σημαίνει επιπλέον ότι, ενώ οι γυναίκες συνιστούν το 70% των εργαζομένων στην υγεία, οι άντρες τις ξεπερνούν κατά πολύ στις διοικητικές θέσεις στον τομέα της υγείας και στις πολιτικές ηγετικές θέσεις παγκοσμίως, όπου οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 10%. Αυτό μας βλάπτει όλους. Χρειαζόμαστε γυναίκες στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όταν λαμβάνονται αποφάσεις για την πανδημία, ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα σενάρια, όπως μια δεύτερη αύξηση των μολύνσεων, έλλειψη του εργατικού δυναμικού, ακόμη και κοινωνικές αναταραχές.
Οι γυναίκες σε επισφαλείς θέσεις εργασίας χρειάζονται επειγόντως βασική κοινωνική προστασία, όπως ασφάλεια υγείας, αμειβόμενη αναρρωτική άδεια, παιδικούς σταθμούς, προστασία του εισοδήματος και επιδόματα ανεργίας. Κοιτάζοντας στο μέλλον, τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας όπως οι χρηματοδοτήσεις, οι πιστώσεις, τα δάνεια και τα πακέτα διάσωσης πρέπει να αποσκοπούν στις γυναίκες, είτε αυτές δουλεύουν με ωράριο πλήρους απασχόλησης στην επίσημη οικονομία είτε είναι μερικής απασχόλησης, ή εποχικά εργαζόμενες στην άτυπη οικονομία ή επιχειρηματίες και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων.
Η πανδημία COVID-19 έχει καταστήσει περισσότερο σαφές από ποτέ ότι η μη αμειβόμενη εργασία στο σπίτι των γυναικών επιδοτεί τόσο τις δημόσιες υπηρεσίες όσο και τα ιδιωτικά κέρδη. Η εργασία αυτή πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στους οικονομικούς δείκτες και στη λήψη αποφάσεων. Ολοι μας θα βγούμε κερδισμένοι από ρυθμίσεις στην εργασία που θα αναγνωρίζουν τις υποχρεώσεις παροχής φροντίδας και από οικονομικά μοντέλα χωρίς αποκλεισμούς που υπολογίζουν την αξία της εργασίας στο σπίτι.
Η πανδημία αυτή δεν δοκιμάζει μόνο τα παγκόσμια συστήματα υγείας, αλλά και τη δέσμευσή μας για ισότητα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Με τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των γυναικών στην πρώτη γραμμή, θα ξεπεράσουμε αυτή την πανδημία γρηγορότερα και θα οικοδομήσουμε πιο ισότιμες και ανθεκτικές κοινότητες και κοινωνίες με οφέλη για όλους μας.
* Ο κ. Αντόνιο Γκουτέρες είναι γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.
