Kathimerini.gr
Ενα μουρμουρητό που ακούστηκε σαν αποκάλυψη. Ενας φασματικός ψίθυρος στις αίθουσες των διακομιστών που ψύχονται από τον βιομηχανικό άνεμο. Η τεχνητή νοημοσύνη, κάποτε το φάντασμα της επιστημονικής φαντασίας και των προφητειών, τους τελευταίους δύο μήνες πέρασε μια νέα, αόρατη γραμμή. Δεν φανταζόμαστε πλέον ένα μέλλον της ΑΙ. Ζούμε μέσα σε αυτό. Φουτουριστικό αφήγημα ή υπαρξιακό angst;
Αγώνας δρόμου το 2025
Τον Μάρτιο του 2025, η Google παρουσίασε το Gemini 2.5, ένα μοντέλο συλλογισμού που εκπαιδεύεται να «σκέφτεται» πριν απαντήσει. Σύμφωνα με την Google DeepMind, πρόκειται περί ενός επαναληπτικού μοντέλου που σηματοδοτεί στροφή προς τη δομημένη νόηση. Μια τεχνητή νοημοσύνη που κάνει παύσεις, επεξεργάζεται και δίνει προτεραιότητα στη λογική έναντι της άμεσης πρόβλεψης κειμένου.
Οπως το έθεσε ο Μπλεζ Αγκουέρα Υ Αρκας, αντιπρόεδρος Ερευνας της Google, «ανέκαθεν είχα την αίσθηση ότι η τοποθέτηση της ανθρώπινης νοημοσύνης αποκλειστικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι λίγο περιοριστική, ακόμα και επαρχιώτικη. Η νοημοσύνη, για μένα, είναι ένα συλλογικό φαινόμενο. Εχει να κάνει με τη συνεργασία, την κλίμακα και τις κοινωνίες, όχι μόνο με τον εγκέφαλο».
Η xAI του Ελον Μασκ, εν τω μεταξύ, κυκλοφόρησε το Grok-3, ένα γλωσσικό μοντέλο που εκπαιδεύτηκε σε πρωτοφανή κλίμακα: πάνω από 100.000 GPUs Nvidia H100. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι το Grok-3 κατανοεί την αφηρημένη συλλογιστική καλύτερα από οποιοδήποτε μοντέλο πριν από αυτό, υποδηλώνοντας ότι πλέον μοντελοποιούμε όχι μόνο τη γλώσσα, αλλά και την ίδια τη νόηση. Το μοντέλο φέρεται να υπερέχει σε δείκτες αναφοράς όπου στο παρελθόν κυριαρχούσαν οι άνθρωποι. Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι η επιτυχία του μπορεί να μην προέρχεται από την κατανόηση αλλά από τη στατιστική μίμηση – μιαν ηχώ της σκέψης που εκλαμβάνεται λανθασμένα ως ταυτόσημη με την ανθρώπινη νόηση και κατανόηση.
Οπως έχει γράψει ο Μπέρναρντ Λόκι στο Medium, «ο ισχυρισμός ότι είναι η “εξυπνότερη τεχνητή νοημοσύνη στον κόσμο” ενέχει σημαντικές αποχρώσεις. Διαφορετικά συστήματα ΑΙ υπερέχουν σε διαφορετικούς τομείς και η “νοημοσύνη” στην τεχνητή νοημοσύνη παραμένει μια πολύπλευρη έννοια που αντιστέκεται στις απλές κατατάξεις». Στο ίδιο μέσο αλλά σε άλλο δημοσίευμα, αναφέρεται ότι «οι επικριτές έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο ιδεολογικής προκατάληψης του Grok 3, αναφέροντας παραδείγματα όπου φαινόταν να αναπαράγει τις πολιτικές απόψεις του Μασκ. Αν και η τεχνική ανάλυση υποδηλώνει ότι αυτά τα περιστατικά μπορεί να είναι τεχνουργήματα της διαδικασίας παραγωγής συνθετικών δεδομένων ή υπερβολική προσαρμογή σε ορισμένα μοτίβα συλλογισμού, δεν παύει να είναι red flag».
©Shutterstock/AI generated
Η OpenAI, προκειμένου να μην υστερήσει στον μεγάλο αγώνα της ΑΙ, λάνσαρε το GPT-4.5 με την κωδική ονομασία Orion στις 27 Φεβρουαρίου. Ο Σαμ Αλτμαν, διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, δήλωσε ότι το Orion «δεν είναι ένα μοντέλο συλλογισμού και δεν θα συντρίψει τους δείκτες. Είναι ένα διαφορετικό είδος νοημοσύνης και υπάρχει μια μαγεία σε αυτό που δεν έχω αισθανθεί πριν. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος για τους ανθρώπους που πρόκειται να το δοκιμάσουν». Το μοντέλο βοήθησε στην εξασφάλιση ενός γύρου χρηματοδότησης ύψους 40 δισ. δολαρίων, εκτοξεύοντας την αποτίμηση της OpenAI στα 300 δισ. δολάρια.
Μιλώντας στο Νταβός, ο Αλτμαν είχε αναφέρει: «Δεν μπορώ να βουτήξω στο μυαλό σας για να καταλάβω γιατί σκέφτεστε αυτό που σκέφτεστε. Μπορώ όμως να σας ζητήσω να εξηγήσετε το σκεπτικό σας και να αποφασίσω αν αυτό μου ακούγεται λογικό ή όχι. Νομίζω ότι και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μας θα μπορούν να κάνουν το ίδιο πράγμα. Θα μπορούν να μας εξηγούν σε φυσική γλώσσα τα βήματα από το Α στο Β, και εμείς θα μπορούμε να αποφασίζουμε αν θεωρούμε ότι αυτά τα βήματα είναι σωστά, ακόμα και αν δεν τα εξετάζουμε για να δούμε κάθε σύνδεση».
Ασφαλώς, το ενδιαφέρον δεν είναι μόνον αν το Orion «σκέφτεται»· είναι αν εμείς μπορούμε να το αναγνωρίσουμε ως κάτι που μοιάζει με σκέψη. Και τι σημαίνει για τον άνθρωπο να βλέπει τον εαυτό του σε μια μηχανή που δεν κοιτάζει πίσω;
Οι πρόεδροι αποφασίζουν – Ανατολή και Δύση τρέχουν
Οσο, εντούτοις, η OpenAI καλλιεργεί έναν νέο τύπο συναισθηματικής μηχανής, η εξουσία σε παγκόσμιο επίπεδο προσπαθεί να προλάβει –ή να καθοδηγήσει– την τροχιά της τεχνητής νοημοσύνης. Στις 23 Ιανουαρίου 2025, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε το εκτελεστικό διάταγμα 14179, με τίτλο «Removing Barriers to American Leadership in Artificial Intelligence». Το έγγραφο ανακάλεσε προηγούμενους κανονισμούς για την ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης και έδωσε εντολή στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες να εκπονήσουν ένα νέο σχέδιο μέχρι το καλοκαίρι. Το μέλλον ανήκει στην Αμερική, υποδηλώνει το κείμενο.
Το συναίσθημα αυτό επαναλήφθηκε στη Σύνοδο Κορυφής για τη δράση της τεχνητής νοημοσύνης στο Παρίσι. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε, grosso modo, ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να καταστεί αποικία της ΑΙ. Ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι ζήτησε τεχνολογική ισότητα: «Ο παγκόσμιος Νότος δεν μπορεί να περιοριστεί σε πεδίο εκπαίδευσης για τους αλγορίθμους του Βορρά».
Εν τω μεταξύ, οι κινεζικοί τεχνολογικοί γίγαντες ByteDance και Alibaba παρήγγειλαν τσιπ διακομιστών H20 της Nvidia αξίας 16 δισ. δολαρίων, παρακάμπτοντας τους εξαγωγικούς περιορισμούς των ΗΠΑ. Αν σας ακούγεται σαν μια σκακιέρα, όπου τα πιόνια είναι κατασκευασμένα από πυρίτιο και κάθε κίνηση έχει σημασία, έχετε πέσει μέσα.
Η Meta ποντάρει πολλά στις υποδομές. Το 2025, η εταιρεία ανακοίνωσε δαπάνες ύψους έως και 65 δισ. δολαρίων, συμπεριλαμβανομένου ενός κέντρου δεδομένων 2GW στη Λουιζιάνα, που, όπως είπε ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, «είναι τόσο μεγάλο, που θα μπορούσε να καλύψει ένα σημαντικό μέρος του Μανχάταν». Με αυτό τον τρόπο, ο διεθύνων σύμβουλος της Meta θέλει να καταδείξει την πιο σημαντική επέκταση του υπολογιστικού του αποτυπώματος μέχρι σήμερα.
Και οι οικολογικές συνέπειες;
Σε κάθε περίπτωση, αυτή η έκρηξη έχει οικολογικές συνέπειες. Ο Guardian ανέφερε ότι πολλά από τα κέντρα δεδομένων που θα τροφοδοτούν την τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργούν με φυσικό αέριο και όχι με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ αναμένεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2028.
©Shutterstock/AI generated
Οι γίγαντες των ορυκτών καυσίμων παρουσιάζονται τώρα ως «ενεργοποιητές» του ψηφιακού μέλλοντος, αλλά, σύμφωνα με όσα είπε στη βρετανική εφημερίδα ο περιβαλλοντολόγος Μπιλ ΜακΚίμπεν, ιδρυτής των ΜΚΟ 350.org και Third Act, «όπως ακριβώς χρησιμοποίησε ξεδιάντροπα τον πόλεμο στην Ουκρανία, η βιομηχανία φυσικού αερίου χρησιμοποιεί τώρα το momentum για να προσπαθήσει να κλειδώσει τις επιχειρήσεις της που σκοτώνουν το κλίμα. Και έχει εξαγοράσει αρκετούς συνοδοιπόρους σε υψηλές θέσεις για να μετατρέψουν την πιθανότητα σε πραγματικότητα».
Βέβαια, τα λεφτά είναι πολλά. Η UNCTAD του ΟΗΕ προβλέπει ότι η παγκόσμια αγορά τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να φτάσει τα 4,8 τρισ. δολάρια, σχεδόν το μέγεθος του ΑΕΠ της Γερμανίας. H γ.γ. UNCTAD Ρεμπέκα Γκρίνσπαν υπογράμμισε τη σημασία της διασφάλισης ότι οι άνθρωποι βρίσκονται στο επίκεντρο της ανάπτυξης της ΑΙ, καλώντας για ισχυρότερη διεθνή συνεργασία ώστε «να μετατοπιστεί το επίκεντρο από την τεχνολογία στους ανθρώπους, επιτρέποντας στις χώρες να συνδιαμορφώσουν ένα παγκόσμιο πλαίσιο τεχνητής νοημοσύνης».
Συνάδελφος, δημιουργός, καταπατητής
Οι κοινωνικές δομές έχουν ήδη στρεβλωθεί. Μια μελέτη της PYMNTS διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι που χρησιμοποιούν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης ανέφεραν συναισθηματικά οφέλη ισάξια ή καλύτερα από τις παραδοσιακές ομάδες δύο ατόμων.
Ο καθηγητής Ντέιβιτ Οτορ του MIT έχει σημειώσει: «Η μοναδική ευκαιρία που προσφέρει η ΑΙ στην ανθρωπότητα είναι να αντισταθεί στη διαδικασία που ξεκίνησε η μηχανοργάνωση – να επεκτείνει τη σημασία, την εμβέλεια και την αξία της ανθρώπινης εξειδίκευσης για ένα μεγαλύτερο σύνολο εργαζομένων. Επειδή η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συνυφαίνει πληροφορίες και κανόνες με την αποκτηθείσα εμπειρία για να υποστηρίξει τη λήψη αποφάσεων, μπορεί να επιτρέψει σε ένα μεγαλύτερο σύνολο εργαζομένων εξοπλισμένο με τις απαραίτητες θεμελιώδεις εκπαίδευση να εκτελούν καθήκοντα λήψης αποφάσεων υψηλότερων διακυβευμάτων που επί του παρόντος ανήκουν σε ελίτ εμπειρογνωμόνων, όπως γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί λογισμικού και καθηγητές πανεπιστημίων».
Μπορεί η ΑΙ να αποδίδει. Ομως ποιος θέλει να δουλεύει δίπλα σε κάτι που δεν κοιτάζει, δεν κουράζεται και δεν ζητάει αύξηση; Κάπου εδώ γεννιέται ένας νέος, τεχνολογικός… ταξικός πόλεμος, με άυλους αντιπάλους.
©Shutterstock/AI generated
Αλλά καθώς η ΑΙ κερδίζει έδαφος στον εργασιακό χώρο, στον δημιουργικό τομέα αντιμετωπίζεται σαν εισβολέας. Εκεί όπου το συναίσθημα δεν είναι εργαλείο, αλλά ύλη. Οι δημιουργικές κοινότητες αισθάνονται ότι βρίσκονται υπό πολιορκία. Στις 3 Απριλίου, περισσότεροι από 1.000 καλλιτέχνες του Ηνωμένου Βασιλείου κυκλοφόρησαν ένα σιωπηλό άλμπουμ διαμαρτυρίας με τίτλο Is This What We Want?. Eξω από τα κεντρικά γραφεία της Meta στο Λονδίνο, συγγραφείς διαμαρτυρήθηκαν για την, όπως λέγεται, χρήση της LibGen –μιας σκιώδους βιβλιοθήκης με κείμενα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα– για την εκπαίδευση των LLMs της. «Η Meta έχει κλέψει βιβλία», έγραφε μια πινακίδα.
Η διευθύνουσα σύμβουλος του Channel 4, Αλεξ Μέιχον, δήλωσε στον Guardian ότι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης «απομυζούν την αξία» από τη δημιουργική οικονομία της Βρετανίας, αξίας 125 δισ. λιρών. «Το βάρος πρέπει να πέφτει στις εταιρείες, όχι σε εμάς. Είμαστε πολύ σαφείς όταν λέμε ότι πιστεύουμε ότι τα LLMs πρέπει να έχουν άδεια για ό,τι χρησιμοποιούν και να πληρώνουν κανονικά για κάτι τέτοιο. Δεν μπορούμε να έχουμε αυτοματοποιημένη εξόρυξη. Χρειαζόμαστε ένα κατάλληλο καθεστώς πληρωμής και αδειοδότησης», είπε.
Η σύγκρουση δεν αφορά μόνο τα πνευματικά δικαιώματα. Είναι μια μάχη για τη μνήμη: ποιος αφηγείται, ποιος πληρώνεται για την αφήγηση, και ποιος χάνεται στη μετάφραση.
Η βιομηχανία ρούχων, επίσης, έχει ήδη μετασχηματιστεί. Η H&M δημιούργησε… ΑΙ διδύμους για 30 ανθρώπινα μοντέλα που θα χρησιμοποιηθούν σε ψηφιακές καμπάνιες. Στα παιδικά μέσα ενημέρωσης, το ClickArte στην Κολομβία προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να αλληλεπιδρούν με φανταστικούς χαρακτήρες που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη στο WhatsApp.
Το Staircase Studios AI παρουσίασε για πρώτη φορά την ταινία The Woman With Red Hair, μια ταινία που δημιουργήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου με εργαλεία δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία
Σε άρθρο του στο Wired, ο ιστορικός Γιούβαλ Νόα Χαράρι έγραψε: «Για πρώτη φορά στην Ιστορία, μοιραζόμαστε τον πλανήτη με όντα που μπορούν να δημιουργήσουν και να συνθέσουν ιστορίες καλύτερα από εμάς. Το μεγαλύτερο ερώτημα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα είναι: Πώς θα μοιραστούμε τον πλανήτη με αυτή τη νέα υπερ-νοημοσύνη;».
Ο Μπιλ Γκέιτς έχει ήδη προειδοποιήσει ότι η ΑΙ θα αντικαταστήσει τους γιατρούς, τους δασκάλους και άλλα επαγγέλματα μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, καθιστώντας τους ανθρώπους περιττούς για τις περισσότερες δουλειές. Κι άλλοι, όπως ο CEO της Microsoft AI, Μουσταφά Σουλεϊμάν, διαφωνούν, προβλέποντας ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μεταμορφώσουν σχεδόν κάθε επάγγελμα, με έντονο αποσταθεροποιητικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας. Στο βιβλίο του «The Coming Wave» (2023), ο Σουλεϊμάν σημειώνει ότι «αυτά τα εργαλεία θα ενισχύσουν προσωρινά τη νοημοσύνη μας, αλλά σε βάθος χρόνου είναι σχεδιασμένα να αντικαταστήσουν» εργαζόμενους, όπως σημειώνεται στο ίδιο δημοσίευμα της «Κ».
Κι έτσι, το μουρμουρητό μεγαλώνει – πολυεπίπεδο, συνθετικό, συναρπαστικό. Είναι ο ήχος της ιστορίας που ξαναγράφεται όχι με μελάνι ή αίμα, αλλά με νευρώνες, παραμέτρους και σύνολα εκμάθησης.
Ποιος θεός ζητάει feedback;
Ενα παιδί στην Μπογκοτά ρωτά έναν τίγρη γιατί πίνει τσάι. Ενας παππούς στην Καλιφόρνια χρησιμοποιεί ChatGPT για να συντάξει τη διαθήκη του. Μια έφηβη στην Αθήνα εξομολογείται σ’ ένα LLM τι τη φοβίζει περισσότερο: ο μπαμπάς της ή το μέλλον της. Ισως αυτό είναι το πραγματικό Τεστ Τούρινγκ.
Ο Ντέιβιντ Μπάουι τραγούδησε κάποτε: «Ο πλανήτης Γη είναι μπλε και δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι’ αυτό». Το 2025, αιωρούμαστε μέσα σε μια ψηφιακή ατμόσφαιρα, ακούγοντας φωνές που δεν γεννήσαμε, αντιμετωπίζοντας επιλογές που δεν ζητήσαμε, αναρωτώμενοι αν οι τεχνητοί νόες που εκπαιδεύσαμε πλέον… μας ονειρεύονται.
Δεν είναι ότι η ΑΙ σκέφτεται καλύτερα από εμάς. Είναι ότι σκέφτεται πιο ήσυχα, πιο γρήγορα, χωρίς ανάμνηση του πόνου ή του δισταγμού. Και ίσως αυτό να είναι το πιο ανθρώπινο και ταυτόχρονα το πιο ξένο πράγμα που κάναμε ποτέ. Είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα δημιούργησε κάτι που όχι μόνο τη μιμείται, αλλά τη διορθώνει. Ποιος θεός ζητάει feedback.
