ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΚΥΠΡΙΟΙ ζωγράφοι
Η «Κ» συνεχίζει να παρουσιάζει καλλιτέχνες της Κύπρου, οι οποίοι ξεκίνησαν να δραστηριοποιούνται πριν από την εισβολή. Δεύτερος της σειράς αυτής, μετά τον Ανδρέα Χαραλαμπίδη, είναι ο Γιώργος Σκοτεινός, ο οποίος μίλησε στην «Κ» για μια ζωή γεμάτη περιπέτεια. Ο κ. Σκοτεινός, αγωνιστής, έτοιμος να θυσιαστεί για την πατρίδα του, ένας άνθρωπος που ποτέ δεν τα παράτησε. Ο κ. Σκοτεινός συνεχίζει μέχρι σήμερα να εργάζεται και υπηρετεί την τέχνη του, η οποία όπως λέει είναι η δική του πηγή δύναμης.
The Virgin, 1983
Η αρχή στην Αμμόχωστο
–Ας ξεκινήσουμε από την αρχή; Πώς μπήκε η τέχνη στη ζωή σας;
–Η οικογένεια από τη μεριά της μητέρας μου είναι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, κανένας από αυτούς δεν είχε σχέση με τη ζωγραφική ή με την τέχνη γενικά, απλώς τέλειωσαν ένα σχολείο και μετά γλύτωσαν τις σφαγές των Τούρκων και ήλθαν στην Κύπρο. Ο πατέρας μου από την άλλη ήταν από την Πάφο και επειδή ήταν κυβερνητικός υπάλληλος, δούλευε τότε στα αποικιακά δικαστήρια, ήταν επιδότης και πήγαινε πολύ συχνά στη Λεμεσό. Στη συνέχεια τον μετέθεσαν στην Αμμόχωστο έτσι πήγε όλη η οικογένεια μαζί του. Έτσι τα παιδικά μου χρόνια μέχρι το δημοτικό ήταν στη Λεμεσό και μετά στην Αμμόχωστο. Τα πρώτα μου βήματα στη ζωγραφική ήταν στο γυμνάσιο της Αμμοχώστου. Εκεί έδειξα ένα ταλέντο και εξεπλάγην που τους αρέσαν τόσο πολύ τα έργα που έκανα. Η ευκαιρία που είχα για να κάνω τα έργα ήταν το θέατρο και ήταν μια ανάγκη που είχαν οι δάσκαλοι τότε, όπως ήταν ο Παναγιώτης Σέργης, ο Κύρης και η γυναίκα του, η Κυρού. Εμένα, επειδή μου άρεσε και το θέατρο, ο Σέργης με έβαζε να παίζω, αλλά εκεί ανακαλύφθηκε και το ταλέντο μου στη ζωγραφική. Έτσι από τότε στο σχολείο, στην τετάρτη τάξη, αναλάμβανα τα σκηνικά στα θεατρικά του σχολείου. Είχα την τύχη, με αφορμή τα σκηνικά, να ανακατευτώ με το κάμωμα των χρωμάτων και να μάθω γι’ αυτά και τη δημιουργία τους. Όλη αυτή η δουλειά που έριξα στο θέατρο του σχολείου ήταν η προεργασία μου για τη ζωγραφική. Τα καλοκαίρια, όταν τελείωνε το σχολείο, συνέχιζα να ζωγραφίζω και λάμβανα μέρος σε παγκύπριους διαγωνισμούς τέχνης. Το πρώτο μου έργο θυμάμαι από τον διαγωνισμό το αγόρασε ο Ζήνωνας Πιερίδης, ο πατέρας του Δημήτρη Πιερίδη, το αγόρασε 50 λίρες και εγώ νόμιζα ότι είχα γίνει πλούσιος.
–Οι γονείς σας είχαν αντιδράσεις σε αυτό που επιλέξατε να κάνατε;
–Ο πατέρας και η μητέρα μου ποτέ δεν επενέβησαν στον δρόμο που ακολούθησα να κάνω, ικανοποιούνταν με αυτό, χωρίς να ήταν άνθρωποι της κουλτούρας. Ποτέ δεν τους άκουσα να αντιδράσουν εναντίον της ζωγραφικής που επέλεξα να κάνω.
Περήφανος Εόκατζης
–Συμμετείχατε και στην ΕΟΚΑ, πώς ήταν αυτή η εμπειρία σας;
–Αμέσως μετά το γυμνάσιο το ’55 άρχισε ο αγώνας της ΕΟΚΑ. Ήμουν μέσα στις ομάδες και ορκισμένος της ΕΟΚΑ. Όταν τέλειωσα το γυμνάσιο ήμουν ήδη μέρος αυτού του αγώνα και ήμουν έτοιμος να θυσιάσω τη ζωή μου για την πατρίδα μου. Οι δάσκαλοί μας έπαιξαν κύριο λόγο σε αυτό, διότι μας έμαθαν να είμαστε περήφανοι που είμαστε Έλληνες, περήφανοι που μιλούμε αυτή τη γλώσσα και περήφανοι που έχουμε την κυπριακή κουλτούρα. Καθυστέρησα να πάω να σπουδάσω δυόμισι χρόνια, διότι πιάστηκα και μπήκα στις φυλακές. Ήμουν στις ομάδες κρούσεων. Οι ομάδες κρούσεων ήταν να κουβαλάς όπλα και να κλέβεις όπλα από τις αποθήκες των Άγγλων. Θυμούμαι εκείνη τη μέρα που πιάστηκα πήγαμε και περικυκλώσαμε έναν αστυνομικό σταθμό των Άγγλων στη Γιαλούσα και ξεκινήσαμε να πυροβολούμε. Ξεκίνησαν να μας πυροβολούν και εκείνοι και έτσι είπαμε να φύγουμε. Ξεκινώντας να φύγουμε αποφασίσαμε να στραφούμε πίσω, εκεί η Άγγλοι είχαν έτοιμα τα μπλόκα σε σημείο που δεν το περιμέναμε εμείς, μας περικύκλωσαν, μας κατασκότωσαν από το ξύλο, μας έγδυσαν και μας κουβάλησαν στο μεγάλο στρατόπεδο. Εκεί δημιουργήσαν κάτι τεράστιες ουρές όπου περνούσαν από δίπλα και μας ξυλοκοπούσαν. Όταν κάποιος πήγαινε να αντιδράσει, έπιαναν το αυτόματο όπλο και μας χτυπούσαν στην κοιλιά. Αυτός ήταν ο λόγος που καθυστέρησα για τις σπουδές μου.
Σπουδές στην Αθηνά και Νέα Υόρκη
–Καταφέρατε όμως να πάτε να σπουδάσετε...
–Ξεκίνησα τις σπουδές στην Αθηνά το ’60, με υποτροφία ζωγραφικής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Λόγω του ότι ήμουν εκεί τέσσερα χρόνια, αποφάσισα να τελειώσω και τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, να γίνω ηθοποιός. Ενίκησεν όμως η ζωγραφική. Μετά τις σπουδές οργάνωσα μια ομάδα με τους συμφοιτητές μου της Σχολής Καλών Τεχνών και του Εθνικού Θεάτρου και τους παρότρυνα να κάνουν και άλλες σπουδές σχετικά με την τέχνη αλλά σε διαφορετικούς κλάδους. Δεν ήταν δύσκολο παρόλο που ήμουν απένταρος αλλά το ότι έζησα στις φυλακές και είχα «ταφιλίκη» δεν με φόβιζε κάτι και έτσι πήγα στη Νέα Υόρκη.
–Και τι κάνατε στη Νέα Υόρκη;
-Πήγα Νέα Υόρκη και σπούδασα σε σχολές που είχαν σχέση με τον κινηματογράφο, στο School of Visual Arts. Εκεί σπούδασα μοντάζ με cinematography. Στα τρία χρόνια που ήμουν στη Νέα Υόρκη έκανα και μια έκθεση ζωγραφικής, τότε οι New York Times έγραψαν για εμένα και πούλησα όλα μου τα έργα. Η Νέα Υόρκη ήταν μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία για εμένα, την αγάπησα αληθινά. Έπρεπε όμως να φύγω. Ένα μεγάλο ποσοστό των χρήματων που έβγαλα τα έδωσα στην αδελφή μου για να τη βοηθήσω, ζούσε τότε στην Ελλάδα.
Women of Cyprus, 1974
Επιστρέφοντας Κύπρο
–Πώς ήταν η επιστροφή σας πίσω στην Κύπρο;
–Εστράφηκα λοιπόν στην Κύπρο και πήγα στις τράπεζες να ζητήσω ένα μικρό δάνειο 500 λίρων τότε για να με βοηθήσουν να κάνω το στούντιό μου και ήθελα να κάνω στην Αγία Νάπα ένα πολιτιστικό κέντρο, δεν κατάφερα να το κάνω όμως αυτό. Δεν με βοήθησε η κυβέρνηση. Δεν ξέρω όμως εάν γνωρίζεις τότε δεν υπήρχε υπουργείο Πολιτισμού στην Κύπρο, τους το είχε απαγορέψει η αγγλική κυβέρνηση με τις συμφωνίες της Ζυρίχης. Ο λόγος είναι ότι ο πολιτισμένος κάμνει επαναστάσεις για να απελευθερωθεί. Ο πολιτισμός βοηθά στη γνώση. Μετά δημιουργήθηκε υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Μέχρι να γίνει η εισβολή στην Κύπρο είχαν ήδη περάσει αρκετά χρόνια, οργάνωσα το στούντιό μου, βρήκα ένα πολύ ωραίο χώρο στον Άγιο Μέμνωνα όπου το έκανα σημείο για διάφορους ανθρώπους του πολιτισμού, όπως η Νίκη Μαραγκού και ο Αντώνης Ηλιάκης, οι οποίοι ήταν τακτικοί θαμώνες στο συγκεκριμένο χώρο. Μετά ήρθε η εισβολή, τα έχασα αυτά, έχασα το σπίτι μου, τον χώρο μου, όμως με τη ζωγραφική και με διάφορες εκθέσεις στο εξωτερικό κατάφερα να ορθοποδήσω και πάλι.
Πολιτική Έκθεση
–Μιλήστε μου για την έκθεση «Ο Κύκλος Καταγγελίας»...
– «Ο Κύκλος Καταγγελίας» έγινε ειδικά μετά την εισβολή σαν μια πολιτική αντίδραση των πράγματων, από ό,τι είδα και πέρασα σαν πρόσφυγας. Η πρώτη εκδήλωση έγινε στην Ελλάδα, μετά ήρθε στην Κύπρο, αργότερα στάλθηκε στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας και έμειναν εκεί κλειδωμένα μέσα στις κούτες τότε τα έργα. Ο λόγος ήταν ότι είχε γίνει επίθεση στην Κύπρο από τους Παλαιστίνιους της Αιγύπτου και διακόψαμε εκείνες τις μέρες τις διπλωματικές σχέσεις. Υπέφερε εκείνη η έκθεση κατά κάποιο τρόπο. Ήρθε πίσω μετά από αρκετούς μήνες με τη βοήθεια της Ελλάδας. Μου ζήτησαν από το Ινστιτούτο της Κοινοπολιτείας στην Αγγλία να μεταφερθεί εκεί η έκθεση και έτσι και έγινε. Εκεί γνώρισε μεγάλη επιτυχία όμως, η δική μου όμως προσπάθεια ήταν να πάει εκεί που πρέπει και συγκεκριμένα στην Ευρώπη. Ο σκοπός μου ήταν να ξεσηκώσω τους Έλληνες και τους Κύπριους που ζουν στις ευρωπαϊκές πόλεις για να γίνουν κάποιες ειρηνικές διαδηλώσεις έξω από την έκθεση. Με τη βοήθεια όμως του Παγκοσμίου Συμβούλιου Ειρήνης τα έργα κατάφεραν και ταξίδεψαν στην πρωτεύουσα της Αυστρίας και στην Βασιλεία της Ελβετίας.
Η Κύπρος του τώρα
–Πώς βλέπετε την Κύπρο του σήμερα σε σχέση με τα πολιτιστικά δρώμενα;
–Είμαι απογοητευμένος, δεν υπάρχει αμφιβολία. Είμαι απογοητευμένος διότι ήλπιζα ότι θα μπορούσα να ταράξω λλίο τα νερά στο νησί μας, ερχόμενος πίσω από το εξωτερικό. Πώς να μπορέσεις να έχεις ελπίδα, σε ένα μέρος που δεν υπάρχει ένα σωστό υπουργείο Πολιτισμού, ένα υπουργείο Πολιτισμού που είναι καμουφλαρισμένο κάτω από την προπαίδεια.
Litourgia 'A', 1968
Κάντε ό,τι αγαπάτε
–Θα δίνατε κάποια συμβουλή στους νέους καλλιτέχνες;
–Είναι μια δύσκολη κατάσταση. Οι αλλαγές δεν γίνονται με έναν άνθρωπο μόνο, θέλει συλλογική προσπάθεια. Χρειάζεται να υπάρχουν άνθρωποι που να μπορούν ωθήσουν τους νέους να αγαπήσουν τον τόπο τους, να αγαπήσουν τον πολιτισμό τους, να μπορούν να πηγαίνουν σε σοβαρά μουσεία και να βλέπουν την ταυτότητά τους. Έτσι ο νέος θα μπορέσει να νιώσει ότι στέκεται σε ένα βάθρο ψηλό, στιβαρό με βάσεις και έτσι θα νιώθει περήφανος. Η συμβουλή μου, λοιπόν, στα νέα παιδιά είναι να κάνουν αυτό που αγαπούν και να μάθουν να το κάνουν μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια που θα τους κρατήσει μέχρι το τέλος. Άρα συνοψίζοντας οι δυο μου συμβουλές είναι αγάπη προς αυτό που κάνεις και να μάθεις να αντέχεις.
Βραβεία
Αντιπροσωπεύοντας την Κύπρο:
1982 - 5η Τριεννάλε Ινδιών, Lalit Kala Academy, αργυρό μετάλλιο
1968 - Μπιενάλε Αλεξάνδρειας 1968, τιμητική διάκριση
2015 - Αριστείο Τεχνών της Κυπριακής Δημοκρατίας
