Kathimerini.gr
Της Μάρως Βασιλειάδου
Πλησιάζοντας προς το τέλος της ζωής του, μιλούσε συχνά για την παιδική του ηλικία. Σε μια σύντομη βιντεοσκοπημένη συνέντευξη, τον Ιανουάριο του 2021, καθισμένος ανάμεσα σε ηθοποιούς που τον άκουγαν σαν θεό, φορώντας ένα φωτεινό κίτρινο σακάκι, έδειχνε συγκινημένος που η θεατρική ζωή δειλά δειλά ξανάρχιζε. «Η φαντασία είναι πιο δυνατή από όλα. Είμαστε πάλι εδώ για να ξεκινήσουμε μια νέα περιπέτεια», τους είπε ο 96χρονος τότε σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ, ένας από τους μεγαλύτερους δημιουργούς της τέχνης του, κορυφαία θεατρική προσωπικότητα παγκοσμίως.
«Πώς άρχισε η λατρεία σας με τον Σαίξπηρ;», τον ρώτησε ένας από τους παρευρισκόμενους, κι εκείνος θυμήθηκε την εποχή που ήταν 7-8 ετών και ο πατέρας του κατασκεύασε στο παιδικό του δωμάτιο ένα θεατράκι: μια μικρή σκηνή και αυλαία που ανέβαινε και κατέβαινε. Εκεί ο μικρός Πίτερ τοποθετούσε τις μαριονέτες του –χάρτινες φιγούρες που δημιουργούσε με το ψαλίδι– στήνοντας παραστάσεις για τον αδερφό και τους φίλους του. Μέχρι που στη βιβλιοθήκη του πατέρα του ανακάλυψε τον «Αμλετ». Ενθουσιάστηκε. Και αποφάσισε να στήσει μια σαιξπηρική παράσταση –την πρώτη του, προφανώς– προσκαλώντας τους γονείς να την παρακολουθήσουν. Πήγαν και κάθισαν στις θέσεις τους. Εκείνος σήκωσε την αυλαία αποκαλύπτοντας τους χάρτινους χαρακτήρες-ηθοποιούς, ενώ παράλληλα διάβαζε με την παιδική φωνή του το κείμενο. «Οι δύστυχοι γονείς μου, τώρα ξέρω πόσο υπέφεραν από όλο αυτό, πόσο με αγαπούσαν, έμειναν εκεί μέχρι να τελειώσω την παράσταση, τρεις ολόκληρες ώρες», είπε γελώντας.
A.P. Photo / Domenico Stinellis.
Ο Μπρουκ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1925. Σπούδασε στην Οξφόρδη και κατά τη διάρκεια των σπουδών του σκηνοθέτησε το πρώτο του έργο σε ένα μικρό θέατρο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του διακρίθηκε σε διάφορα καλλιτεχνικά είδη: θέατρο, όπερα, κινηματογράφο και στη συγγραφή. Ανέβασε πολλά κείμενα, κυρίως Σαίξπηρ για τον Βασιλικό Σαιξπηρικό Θίασο (Royal Shakespeare Company). Στο Παρίσι, το 1971, ίδρυσε το Διεθνές Κέντρο Θεατρικής Ερευνας (Centre International de Recherche Théâtrale – CIRT), και λίγα χρόνια αργότερα με τη Μισελίν Ροζάν έβαλαν εκ νέου σε λειτουργία έναν ιστορικό θεατρικό χώρο του Παρισιού, το Théâtre des Bouffes du Nord συνεχίζοντας την έρευνα πάνω στην τέχνη τους. Οι σημαντικότερες παραγωγές του ξεχωρίζουν για το εικονοκλαστικό τους ύφος. Είχε ανακηρυχθεί παγκοσμίως «αρχιερέας της απλότητας», δημιουργώντας έργα νοηματικής εμβάθυνσης και εκφραστικής λιτότητας. Η περιώνυμη πλέον «Μαχαμπαράτα», πρωτοήρθε στην Ελλάδα, στην Αθήνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα (1985), και έκτοτε ο ίδιος επισκέφθηκε καλλιτεχνικά αρκετές φορές τη χώρα μας, προσκεκλημένος της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας.
Πλέον ο Πίτερ Μπρουκ δεν βρίσκεται μαζί μας, για να μας υπενθυμίζει ότι το παρόν είναι δώρο. «Η ζωή δεν έχει μορφή, δεν έχει σχήμα, ούτε εξήγηση. Είναι μια πνευματική εμπειρία· είμαστε ακόμη εδώ και χαιρόμαστε κάθε στιγμή. Με κάθε αναπνοή δεν μπορούμε παρά να γινόμαστε πιο ταπεινοί», επαναλάμβανε. Μεγαλώνοντας είχε κατακτήσει τη σοφία του δασκάλου που αντιλαμβάνεται τη σχετικότητα του χρόνου. Εκείνος που από παιδί βιαζόταν να μεγαλώσει, που μεγαλώνοντας έγινε ένας υπερεπιτυχημένος σκηνοθέτης με τεράστια επιρροή στους συγχρόνους του και πνευματική παρακαταθήκη για τους επιγόνους –έγινε δηλαδή ακόμη περισσότερο βιαστικός και πολυάσχολος– ανακάλυψε μπαίνοντας στα γηρατειά την αξία της στιγμής. «Τα υπόλοιπα είναι σιωπή», όπως λέει ο Αμλετ στην τελευταία φράση του μονολόγου του, την οποία ο Μπρουκ συχνά ανέφερε.
Η τελευταία παραγωγή του Πίτερ Μπρουκ με τίτλο «Tempest Project», που έγινε σε συνεργασία με την Αττική Πολιτιστική Εταιρεία, παρουσιάστηκε στο θέατρο Bouffes Du Nord τον Απρίλιο και θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο στη Θεσσαλονίκη (8-9/10) και στη Λευκωσία (13-14/10).
