Πολιτιστική ανασκόπηση της διετίας 2020-2021

Η διετία 2020 – 2021 έφυγε με την πανδημία του κορωνοϊού να έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα πολιτιστικά πράγματα της χώρας, όπως άλλωστε συνέβη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, προβλήματα που σε άλλες χώρες έχουν αντιμετωπιστεί εδώ και δεκαετίας στην Κυπριακή Δημοκρατία φαίνονται ως ένας άλυτος γόρδιος δεσμός, που τίποτε δεν μπορεί να τον λύσει. Η δημιουργία υφυπουργείου Πολιτισμού παραπέμφθηκε για συζήτηση τον Ιανουάριο του 2022, αφού το Τμήμα Αρχαιοτήτων αρνείται να ενταχθεί στη νέα δομή, με κύριο επιχείρημά του ότι αυτή η μεταφορά είναι αντισυνταγματική, και ότι θα είναι ένα κοινοτικό υφυπουργείο, που θα είναι πρόσκομμα στη λύση του Κυπριακού. Το πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας είναι πολύ μεγάλο και είναι απαραίτητο αυτό ν’ αξιοποιείται προς όφελος της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε εποχές πιεστικές και δυστοπικές όπως αυτές που διανύουμε τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού.

ΝΕΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Μετά από παλινωδίες ετών και έπειτα από πολλές υποσχέσεις το νέο αρχαιολογικό μουσείο Λευκωσίας μπήκε τελικά σε τροχιά υλοποίησης και στην εκπνοή του 2021 προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός για τη Σύμβαση Κατασκευής του Έργου. Το νέο Κυπριακό Μουσείο είναι το μεγαλύτερο έργο που υλοποιείται από την κυβέρνηση. Η περίοδος υποβολής των προσφορών θα διαρκέσει μέχρι την 1η Ιουλίου 2022 και η σύμβαση εκτιμάται ότι θα υπογραφεί περί τα τέλη του 2022. Οι κατασκευαστικές εργασίες του Έργου θα αποπερατωθούν εντός 42 μηνών από την υπογραφή της σύμβασης, ενώ μετά την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών προνοείται περίοδος 18 μηνών για την ολοκλήρωση των μουσειογραφικών εργασιών, περιλαμβανομένης και της μεταφοράς και εγκατάστασης των εκθεμάτων. Η συνολική διάρκεια για την παράδοση του Έργου είναι 60 μήνες. Το νέο Κυπριακό Μουσείο θα ανεγερθεί σε επιφάνεια 40.000 τ.μ. και ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα €121,380 εκατομμύρια, ποσό που είναι το υψηλότερο στον Προϋπολογισμό του Υπουργείου Μεταφορών για το 2022. Το Μουσείο θα ανεγερθεί στον χώρο του Παλαιού Γενικού Νοσοκομείου της Λευκωσίας και θα περιλαμβάνει μόνιμους εκθεσιακούς χώρους, που θα φιλοξενούν γύρω στις 6.500 αρχαιότητες. Η κατασκευή του νέου Κυπριακού Μουσείου οπωσδήποτε θα προσδώσει άλλη αξία στην πόλη της Λευκωσίας, και φυσικά θα αντικατοπτρίζει τη σημαντικότητα της κυπριακής αρχαίας ιστορίας. Σημειώνεται πως το 1ο Βραβείο Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για τον σχεδιασμό του μουσείου κέρδισαν η Θεώνη Ξάνθη – XZA architects.

To 2021 είχαμε την έναρξη λειτουργίας του ανακαινισμένου Αρχαιολογικού Μουσείου Πάφου, και την υπόσχεση από το υπουργείο Μεταφορών ότι θα λειτουργήσει και το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας.

ΝΕΑ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΤΡΟΧΙΑ

Το 2019 έκλεισε με την έναρξη λειτουργίας του Δημοτικού Μουσείου Χαρακτικής Χαμπή και το 2020 άνοιξε με τη διεκδίκηση του Εθνολογικού Μουσείου – Οικία Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου από τον αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο. Στα δύο χρόνια που διέρρευσαν τελικά το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή εξελίχθηκε σ’ έναν σημαντικό πολιτιστικό πόλο της πρωτεύουσας, ενώ το Εθνολογικό Μουσείο – Οικία Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου παρέμεινε υπό τη διαχείριση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, χωρίς καμία άλλη εξέλιξη. Ωστόσο, την περίοδο 2020-2022 στα ζητήματα των Μουσείων είχαμε την έναρξη λειτουργίας του ανακαινισμένου Αρχαιολογικού Μουσείου Πάφου, και την υπόσχεση από το υπουργείο Μεταφορών ότι θα λειτουργήσει και το Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας, πλήρως ανακαινισμένο. Τα εγκαίνια του Αρχαιολογικού Μουσείου Λάρνακας, αναμένεται να τελεστούν εντός Ιανουαρίου. Σημαντική απόφαση, μετά από πρωτοβουλία του υπουργού Μεταφορών κ. Καρούσου, ήταν η ελεύθερη και δωρεάν είσοδος σε 12 Μουσεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Την πρόταση που παρουσίασε ο υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων κ. Γιάννης Καρούσος αναφορικά με την τροποποίηση των υφιστάμενων περί Αρχαιοτήτων Κανονισμών, ενέκρινε σε συνεδρία το Υπουργικό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2021. Στοίχημα που πρέπει να κερδίσει η Πολιτεία είναι η αύξηση της επισκεψιμότητας των κυπριακών μουσείων. Στα μακροπρόθεσμα σχέδια του υπουργείου τα οποία αναμένουμε να υλοποιηθούν το συντομότερο, όπως είχε πει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Καρούσος, είναι η δημιουργία Διεύθυνσης Καταπολέμησης Αρχαιοκαπηλίας και η δρομολόγηση κατασκευής νέου μουσείου στη Λεμεσό.

Το θέατρο διαγράφει μια ενδιαφέρουσα πορεία, ωστόσο θα πρέπει οι θεσμοθετημένοι φορείς του να διεκδικήσουν περισσότερα προς όφελος των εργαζομένων.

ΘΕΑΤΡΟ

Το θεατρικό τοπίο της Κύπρου τα δύο προηγούμενα χρόνια, όπως και σε όλο τον κόσμο, αντιμετώπισε πολλαπλές προκλήσεις. Ωστόσο, σε αυτά τα χρόνια ανέβηκαν πολλές και ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Το θέατρο διαγράφει μια ενδιαφέρουσα πορεία, ωστόσο θα πρέπει οι θεσμοθετημένοι φορείς του να διεκδικήσουν περισσότερα προς όφελος των εργαζομένων. Η οικονομική ενίσχυση θα πρέπει να εξορθολογιστεί, κατά την άποψή μου και οι κρατικές χρηματοδοτήσεις να αρχίσουν να δίνονται, λαμβάνοντας υπόψη τόσο οικονομικά όσο και καλλιτεχνικά κριτήρια. Μ’ ενδιαφέρον παρατηρώ σπουδαίες θεατρικές πρωτοβουλίες και θεατρικές δράσεις, όπως το «Εκτός Έδρας» του ΘΟΚ, που θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, αλλά και ο θεσμός της πολιτιστικής αποκέντρωσης των Πολιτιστικών Υπηρεσιών. Στα δύο αυτά χρόνια ανέβηκαν εκατοντάδες παραστάσεις, και με τη συνθήκη της πανδημίας ν’ αλλάζει κάπως τα πράγματα. Σημαντικό είναι να παρατηρήσουμε ότι η ταχύτητα ανεβάσματος και λήξης της παράστασης λειτουργεί αρνητικά για τη θεατρική πράξη, με την προχειρότητα πολλές φορές να γίνεται κανονικότητα. Η Πολιτεία θα πρέπει επίσης να ενισχύσει ακόμη περισσότερο το παιδικό-νεανικό θέατρο –σημαντικές οι Δράσεις του ΘΟΚ στις Αποθήκες. Το σχολικό και ερασιτεχνικό θέατρο προχωρούν παρ’ όλες τις δυσκολίες, όπως σημαντική είναι και η πορεία του Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, παρά την απουσία του από την Πάφο, το 2021, την πόλη που το γέννησε, τη υπαιτιότητι του Δήμου Πάφου. Σημαντική στιγμή για το κυπριακό θέατρο ήταν η βράβευση με δύο βραβεία (Βραβείο Σκηνοθέτη και το Βραβείο Α΄ ανδρικού Ρόλου, που μοιράστηκαν οι δύο ηθοποιοί) στην Κωνσταντινούπολη στο Φεστιβάλ Θεάτρου Μάλτεπε της παράστασης «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμουελ Μπέκετ σε σκηνοθεσία Κώστα Σιλβέστρου, με τους ηθοποιούς Γιώργο Κυριάκου και Izel Seylani. Με ενδιαφέρον παρακολουθώ και τις προσπάθειες τις προσπάθειες της Βαλεντίνας Σοφοκλέους στη Λάρνακα και της Μαρίας Τάκη-Αθανασιάδη στην Πάφο για τη θεατρική ανάπτυξη στις πόλεις τους. Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση και πολίτες οφείλουν να σταθούν αρωγοί τους.

Πάρα πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση ήταν αυτή του Λευτέρη Τάπα με τίτλο «Η μέρα ξεκινά τη νύχτα» στο NiMAC [Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία: Ίδρυμα Πιερίδη.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Τη διετία 2020-2021 στα εικαστικά δεν είχαμε κάτι το εντυπωσιακό. Η πανδημία και η γραφειοκρατική αντίληψη στη λειτουργία του ανακαινισμένου ΣΠΕΛ, παραρτήματος της Κρατικής Πινακοθήκης Σύγχρονης Τέχνης, δεν βοήθησαν ώστε ο χώρος να καταστεί πόλος έλξης και γενεσιουργός αιτία για πολλά και σπουδαία, όπως ήλπιζα τον Ιανουάριο του 2020. Για το 2022 θα ήθελα να δω μία πιο εξωστρεφή Κρατική Πινακοθήκη, να μάθει και ο κόσμος ότι υπάρχει βασικά… και επιτέλους μια κυπριακή αποστολή στην Μπιενάλε της Βενετίας χωρίς γκρίνιες, ίντριγκες και με αποτύπωμα μετά τη λήξη της κάθε περιόδου. Θα ξεχωρίσω την Μπιενάλε της Λάρνακας με τίτλο «Ατελείωτα Όρια» υπό την επιμέλεια του εικαστικού Βασίλη Βασιλειάδη. Η Μπιενάλε προσέλκυσε 340 καλλιτέχνες από 50 χώρες και ένωσε τρεις διαφορετικούς πολιτιστικούς χώρους της πόλης. Μια κατά τη γνώμη μου εξαιρετική διοργάνωση που η Πολιτεία και ο Δήμος και η επαρχία Λάρνακας θα πρέπει να στηρίξουν με κάθε τρόπο. Στα συν επίσης η πάρα πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση του Λευτέρη Τάπα με τίτλο «Η μέρα ξεκινά τη νύχτα» στο NiMAC [Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία: Ίδρυμα Πιερίδη]. Μία έκθεση εντελώς διαφορετική απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει. Επίσης, η έκθεση στο Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας «Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή», η οποία έφερε μ’ έναν πολύ ενδιαφέροντα επιμελητικό τρόπο την ιστορία στο προσκήνιο. Για το 2022 θα ήθελα να δω εκθέσεις ομαδικές, κυρίως με νέους καλλιτέχνες της Κύπρου, με στιβαρή επιμελητική εποπτεία, αλλά και περισσότερες εκθέσεις καλλιτεχνών από το εξωτερικό. Κι εδώ η στήριξη της Πολιτείας είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Θα ξεχωρίσω την Μπιενάλε της Λάρνακας με τίτλο «Ατελείωτα Όρια» υπό την επιμέλεια του εικαστικού Βασίλη Βασιλειάδη. Η Μπιενάλε προσέλκυσε 340 καλλιτέχνες από 50 χώρες και ένωσε τρεις διαφορετικούς πολιτιστικούς χώρους της πόλης.

ΜΟΥΣΙΚΗ-ΦΕΣΤΙΒΑΛ

Το 2019 άφησε την Κύπρο μουσικά σε καλό δρόμο και παρ’ όλες τις δυσκολίες της πανδημίας η μουσική στην Κύπρο φαίνεται ότι έχει γερές ρίζες και οι πρεσβευτές της κάνουν ό,τι μπορούν για να είναι άξιοι εκπρόσωποι της χώρας στο εξωτερικό. Μπορεί το 2020 να μη διοργανώθηκαν μουσικά φεστιβάλ όπως τα είχαμε συνηθίσει, αλλά το 2021 διοργανώθηκαν ξανά διαδικτυακές συναυλίες, εν είδει φεστιβάλ, όπως το virtual The Afrobanana Festival, τα δύο React Φέγγαρος, ενώ το Windcraft Music Fest. στα Κατύδατα έγινε κανονικά το καλοκαίρι του 2021, με έμφαση στην τοπική μουσική παραγωγή. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας δε είδαμε ενδιαφέρουσες δουλειές. Συνεχώς βλέπω καινούργιες δουλειές από νέους και νέες μουσικούς και αυτό είναι κάτι που με χαροποιεί ιδιαιτέρως. Ενδιαφέρουσα είναι και η δραστηριότητα της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου και της Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων. Θα ξεχωρίσω το μουσικό συγκρότημα Monsieur Doumani, για τη συνεχή παρουσία τους στα διεθνή μουσικά πράγματα, με τη συμμετοχή τους σε πολλά και διαφορετικά φεστιβάλ, όπως και για τις βραβεύσεις τους. Επιμένω να θέλω να δω περισσότερες μη φοκλορικές δουλειές και μελέτες για την κυπριακή μουσική, γνωρίζοντας πως έχουμε ικανούς μουσικούς που μπορούν να κινηθούν σε αυτή την κατεύθυνση, όπως ο Γιάννης Κουτής, ο Χριστόδωρος Μνάσωνος, η Χριστίνα Πολυκάρπου, η Βερόνικα Αλωνεύτου και άλλοι πολλοί.

Σημαντική η παρουσία του Animafest στη Σαλαμιού της Πάφου, κάτι που φαίνεται από τις προβολές και τις συνεργασίες του, αλλά και το μεράκι των διοργανωτών για την τέχνη του animation. Το Διεθνές Φεστιβάλ Λευκωσίας είναι ακόμα μια νέο, με μόλις δύο διοργανώσεις και δείχνει ήδη σημάδια ωριμότητας. Συνετά βήματα λοιπόν και μακριά από μεγαλοϊδεατισμούς. Τα δε Κύπρια είναι μια δύσκολη και μάλλον στενάχωρη υπόθεση. Το φεστιβάλ πόρρω απέχει από αυτό που ήταν κάποτε, και από αυτό που θέλει να είναι. Είναι μια διοργάνωση που την πληρώνει ο φορολογούμενος πολίτης, και οφείλουν οι διοργανωτές αυτό να το σέβονται.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Στον κινηματογραφικό τομέα νομίζω ότι αναλόγως του μεγέθους της χώρας μας τα πράγματα πάνε σχετικά καλά, κυρίως στο εξωτερικό. Σημειώνω τις πρόσφατες επιτυχίες στο 44ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας όπου η ταινία «A Summer Place» της Αλεξάνδρας Ματθαίου κέρδισε τα βραβεία Drama Queer Award και Γυναικείας Ερμηνείας (για τη Μαίρη Μηνά), η ταινία «Δεν Θέλω να Ξεχάσω Τίποτα» της Βαγγελιώς Σουμέλη το βραβείο Σεναρίου και η ταινία «Every Sunday» της Καίτης Παπαδήμα το Βραβείο Ντοκιμαντέρ. Σημειώνεται ότι η Κύπρος το 2021 συμμετείχε με τέσσερις ταινίες εκ των οποίων οι τρεις βραβεύτηκαν. Επίσης, η ταινία μεγάλου μήκους «Patchwork» του σκηνοθέτη Πέτρου Χαραλάμπους σε σενάριο Jannin Telling συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του Καρλόβι Βάρι που είναι ένα από τα σπουδαιότερα φεστιβάλ της Ευρώπης. Το βραβευθέν «Summer Place» της Ματθαίου επελέγη να διαγωνιστεί στο περίφημο φεστιβάλ του Τάμπερε στη Φινλανδία, στο φεστιβάλ Παλμ Σπρινγκ στις ΗΠΑ. Το ήδη βραβευμένο έργο του Μαρίνου Καρτίκκη «Πολίτης 3ης Ηλικίας», έλαβε πολλές διακρίσεις σε πάρα πολλά φεστιβάλ. Η animation ταινία «Γυναίκα με τους Παπαγάλους» βραβεύτηκε στο San Francisco Independent Film Festival ως «Best Animated Short Film 2021», στο φεστιβάλ Animayo International Film Festival, ένα από τα πιο σημαντικά φεστιβάλ animation, έλαβε ειδική μνεία στο φεστιβάλ Animayo, στο Los Angeles Animation Festival το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Humanitarian». Το animation του Γιώργου Τσαγκάρη από κείμενο του Τίτου Κολώτα «Τελετουργία της Άνοιξης» επίσης συμμετείχε στο Διεθνές Φεστιβάλ της Οττάβα και στο Επίσημο Διαγωνιστικό του Raindance Film Festival UK. Τέλος, η ταινία «Κοιλάδα των Ρόδων» του Χριστόφορου Ροδίτη, ξεκίνησε με πολύ καλούς οιωνούς, αφού έχει προσκληθεί να διαγωνιστεί στο Boden Film Festival στη Σουηδία, καθώς και σε φεστιβάλ στη Σιγκαπούρη και την Κίνα.

Με όλες τις δυσκολίες της εποχής covid-19 τα κινηματογραφικά φεστιβάλ όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κύπρου, το Φεστιβάλ «Εικόνες και Όψεις του Εναλλακτικού Κινηματογράφου» και το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού συνεχίζουν τις προβολές τους, δείχνοντας στο κοινό ενδιαφέρουσες δουλειές απ’ όλο τον κόσμο, και φυσικά τις εγχώριες παραγωγές. Ευχής έργον η Κύπρος να γίνει σοβαρός κινηματογραφικός προορισμός, μακριά από ιδιωτικά οικονομικά, δήθεν αναπτυξιακά, συμφέροντα. Η Μάλτα, το Μαρόκο και η Ελλάδα τα έχουν καταφέρει, εμείς γιατί δυσκολευόμαστε; Στα συν η αύξηση, έστω και μικρή, της κρατικής επιχορήγησης για το 2020 και το 2021. Αναγκαία επίσης και η καλλιέργεια της εγχώριας κουλτούρας ενίσχυσης της κινηματογραφοφιλίας στο κοινό.

Στον χορό και στην περφόρμανς τα δύο αυτά χρόνια είδαμε πολλές και ενδιαφέρουσες δουλειές, οι οποίες τοποθετούν την Κύπρο σε υψηλό βάθρο. Κύπριες και Κύπριοι χορεύτριες και χορευτές δουλεύουν με σύστημα και στο εξωτερικό, και στο εσωτερικό προτείνουν ενδιαφέροντα έργα.

ΧΟΡΟΣ – ΠΕΡΦΟΡΜΑΝΣ

Στον χορό και στην περφόρμανς τα δύο αυτά χρόνια είδαμε πολλές και ενδιαφέρουσες δουλειές, οι οποίες τοποθετούν την Κύπρο σε υψηλό βάθρο. Κύπριες και Κύπριοι χορεύτριες και χορευτές δουλεύουν με σύστημα και στο εξωτερικό, και στο εσωτερικό προτείνουν ενδιαφέροντα έργα στα διάφορα φεστιβάλ σε Λευκωσία και Λεμεσό. Το Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού, οι συνεργασίες της Στέγης Χορού Λευκωσίας και Λεμεσού με ανεξάρτητους καλλιτέχνες, το theYard.Residency του Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ, οι διάφορες ομάδες χορού έχουν έντονη δραστηριοποίηση και αυτό μόνο θετικό μπορεί να είναι. Για το 2022 θα ήθελα πιο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις στο performance art, επαναδραστηριοποίηση του Cyprus International Performance Art Festival. Στα θετικά σημειώνω το πάρα πολύ ενδιαφέρον Buffer Fringe Performing Arts Festival και αναμένω μεγαλύτερο αγκάλιασμά του, την Πλατφόρμα Χορογραφίας Κύπρου και το Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού και Performance Open House της Στέγης Χορού Λεμεσού, το On_Bodies Dance & Performance Arts Festival 2021 και πρόγραμμα Artists In Process της Στέγης Χορού Λευκωσίας.

Σχετικά με το Κρατικό Αρχείο τα πράγματα είναι ευχάριστα, αφού πλέον λειτουργεί σε νέο κτήριο, με αναβαθμισμένες υπηρεσίες. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα πολλές προκλήσεις που η διεύθυνσή του οφείλει ν’ αντιμετωπίσει.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ/ΑΡΧΕΙΑ – ΒΙΒΛΙΟ

Η λογοτεχνία μας θεωρώ πως τα πάει περίφημα τα τελευταία χρόνια. Οι συγγραφείς μας φαίνεται ότι προχωρούν με ορμή, νέοι λογοτέχνες συμμετέχουν σε διεθνή φεστιβάλ στο εξωτερικό, λογοτέχνες συνομιλούν με πολλά και διαφορετικά περιβάλλοντα και φέρνουν νέους τρόπους γραφής και αντίκρισης του κόσμου. Όπως έγραψα και πρόσφατα πηγαίνετε σ’ ένα βιβλιοπωλείο και ζητήστε Κύπριους συγγραφείς απλώς για να πάρετε μια γεύση του τι κυκλοφορεί, είμαι σίγουρος ότι θα βρείτε κάτι. Όσον αφορά τις βιβλιοθήκες μας στον τομέα των Βιβλιοθηκών και των Πανεπιστημιακών, υπάρχει σχετική κινητικότητα, θεωρώντας ωστόσο πως υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης. Δεν μπορώ να μην αναφέρω βέβαια τη δουλειά που γίνεται στον τομέα του βιβλίου από τον Δήμο Στροβόλου και την ομάδα «Διαβάσεις», μία συνεργασία που μπορεί να λειτουργήσει ως παράδειγμα και γι’ άλλους φορείς.

H Κυπριακή Βιβλιοθήκη δεν αφήνει το αποτύπωμα που θα έπρεπε ν’ αφήνει στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας. Δεν ξέρω ειλικρινά τι περιμένουν οι αρμόδιοι για να οραματιστούν μια νέα, αντάξια του πολιτισμού μας βιβλιοθήκη, μια Κυπριακή Βιβλιοθήκη.

Δυστυχώς, ανοικτή πληγή είναι η υπόθεση της Κυπριακής Βιβλιοθήκης. Οι παλινωδίες του 2019 για το οικόπεδο όπου θα ανεγειρόταν η νέα Κυπριακή Βιβλιοθήκη δεν επαναλήφθηκαν το 2020, χωρίς ωστόσο να υπάρχει και καμία εξέλιξη για το ζήτημα, με τον κορωνοϊό να είναι μια καλή δικαιολογία. Δυστυχώς η Κυπριακή Βιβλιοθήκη δεν αφήνει το αποτύπωμα που θα έπρεπε ν’ αφήνει στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας. Δεν ξέρω ειλικρινά τι περιμένουν οι αρμόδιοι για να οραματιστούν μια νέα, αντάξια του πολιτισμού μας βιβλιοθήκη, μια Κυπριακή Βιβλιοθήκη στην οποία δεν θα ντρέπεσαι να λες ότι αυτή είναι η κεντρική βιβλιοθήκη της χώρας σου. Η νέα βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου και η Δημοτική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Λεμεσού, στο Μέγαρο Πηλαβάκη, προσφέρουν αναβαθμισμένες υπηρεσίες στους χρήστες, πολίτες και φοιτητές και αυτό θα πρέπει να καταγραφεί.

 Σχετικά με το Κρατικό Αρχείο τα πράγματα είναι ευχάριστα, αφού πλέον λειτουργεί σε νέο κτήριο, με αναβαθμισμένες υπηρεσίες. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα πολλές προκλήσεις που η διεύθυνσή του οφείλει ν’ αντιμετωπίσει, όπως είναι η έλλειψη προσωπικού, ένα σύγχρονο αρχειοστάσιο και η απροθυμία διάφορων υπηρεσιών να παραχωρήσουν τα αρχεία του, επιμένοντας να τα κρατούν σε ανήλιαγα και υγρά υπόγεια. Είναι σημαντικό επίσης η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας ν’ αντιληφθεί τη μέγιστη σημασία που έχει το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, το οποίο μπει σε μία άβολη κατάσταση, αν και θα μπορούσε να είναι ένας ζωντανός επιστημονικός οργασμός. Αναμένουμε περισσότερα. Στις μεγάλες απορίες μου παραμένει βέβαια η Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών και Γραμμάτων…

Όλα τα ιστορικά κέντρα έχουν ανάγκη από διαρθρωτικές παρεμβάσεις και από θεσμική προστασία, ώστε να μην έχουμε άλλες κατεδαφίσεις όπως αυτές στην οδό Ισοκράτους στη Λευκωσία.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Τα ιστορικά κέντρα των πόλεών μας σταδιακά ομολογώ αλλάζουν όψη, μάλλον προς το καλύτερο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο εξωραϊσμός του ιστορικού κέντρου της Πάφου, με τις παρεμβάσεις της δημοτικής αρχής να είναι όντως αισθητές και να έχουν αλλάξει την όψη της πόλης. Φυσικά, κινήσεις όπως το βάψιμο ιστορικών κτηρίων της πόλης θα πρέπει ν’ αποφεύγονται και όποιες παρεμβάσεις θα πρέπει να μελετώνται από ειδικούς και μόνο. Ενδιαφέρον έχουν και οι παρεμβάσεις που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται στο ιστορικό κέντρο της Λάρνακας, και στο μέτωπο των Φοινικούδων και της γύρω περιοχής. Στη Λεμεσό η περιοχή του Κάστρου και το ιστορικό κέντρο της πόλης ασφυκτιούν παραμένουν σε άλλη διάσταση, με το βάρος να πέφτει στο αύριο της πόλης με τις καθ’ ύψος αναπτύξεις… Στη δε Λευκωσία τα πράγματα επίσης αλλάζουν, αλλά χωρίς να είναι όλα ξεκάθαρα για το τι Παλιά Πόλη θέλουμε. Το ζήτημα που ανέκυψε τον Απρίλιο με την είδηση για κλείσιμο της Φανερωμένης δημιούργησε σε μεγάλη μερίδα πολιτών εύλογες απορίες σχετικά με το gentrification της παλιάς πόλης. Στη Λευκωσία, το άλγος της διχοτόμησης κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Όσο για το 2022, αναμένουμε ν’ ακούσουμε το «άρατε, πύλας» για την Πύλη Αμμοχώστου, η οποία παραμένει κλειστεί από το 2018. Όλα τα ιστορικά κέντρα έχουν ανάγκη από διαρθρωτικές παρεμβάσεις και από θεσμική προστασία, ώστε να μην έχουμε άλλες κατεδαφίσεις όπως αυτές στην οδό Ισοκράτους στη Λευκωσία, ανεγέρσεις πολυώροφων κτηρίων σε ειδικού αρχιτεκτονικού ύφους περιοχές, πάλι στη Λευκωσία.

Οι προκλήσεις του νέου έτους

Το 2021 μάς άφησε με τη δημιουργία του υφυπουργείου Πολιτισμού στα μισά. Η άρνηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων να ενταχθούν στο υπό ίδρυση νέο φορέα και η πολιτικοποίηση του ζητήματος οδήγησε τη συζήτηση στην Ολομέλεια σε αναβολή για τον Ιανουάριο του 2022. Είναι κατά την πάγια θέση μου αδήριτη ανάγκη να συσταθεί το νέο υφυπουργείο Πολιτισμού προκειμένου η χώρα ν’ αποκτήσει στρατηγικό πολιτιστικό σχεδιασμό. Να ενοποιηθούν οι υπηρεσίες πολιτισμού και να γίνει ορθολογιστική κατανομή των πάσης φύσεως χορηγήσεων και οικονομικών κινήτρων. Σημαντικό επίσης είναι να μπει ένα νομικό τέλος στο καθεστώς του καλλιτέχνη και την κατοχύρωση των ανθρώπων του πολιτισμού. Έχει παρέλθει ήδη ένας χρόνος που το ΥΠΠΑΝ συγκρότησε την Ειδική Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία θα επεξεργαστεί και θα ολοκληρώσει το νομοσχέδιο, το οποίο θα ρυθμίζει το καθεστώς του καλλιτέχνη στην Κύπρο. Ελπίζω ότι με το νέο έτος και αυτό το χρονίζον ζήτημα θα βρει την οριστική του λύση. Θα πρέπει επίσης η Τοπική Αυτοδιοίκηση να εγκύψει περισσότερο στα πολιτιστικά πράγματα, ενεργοποιώντας τις σχετικές αντιδημαρχίες και υπηρεσίες του, ώστε ν’ αποφεύγονται ευτράπελα όπως το πρόσφατο από τον Δήμο Λευκωσίας και την κοινότητα Ξυλοφάγου, αλλά και η μη αξιοποίηση του πολιτιστικού κεφαλαίου του Πάφος 2017. Επαναλαμβάνω και όσα έγραφα τον Ιανουάριο του 2020: «Οι ορεινές κοινότητες που ενώ διαθέτουν πολιτιστικούς θησαυρούς μοιάζει να έχουν μείνει στη σούβλα και στα εποχιακά φεστιβάλ προϊόντων… άρα ο νέος επίτροπος Ορεινών Κοινοτήτων και πρώην υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού έχει κάποιο σχετικό στόχο; Προΐστατο για κάποια χρόνια των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, κάτι θα έμαθε, δεν μπορεί. Η Εκκλησία της Κύπρου και το κράτος επιτέλους θα πρέπει να συνεννοηθούν για τα εκκλησιαστικά μουσεία, τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς, για όσα αντικείμενα πλέον είναι μουσειακά αντικείμενα και όχι λειτουργικά, για το πώς και πότε απαλλοτριώνονται χωράφια και οικόπεδα και πότε ένα κτήριο λαϊκής ή μη αρχιτεκτονικής προστατεύεται».