Kathimerini.gr
Τα ξημερώματα της 26ης Ιουνίου 1955, στον αυτοκινητόδρομο που συνδέει τη Φιλαδέλφεια με το Σικάγο, μια ολοκαίνουργια μαύρη Μπιούικ βγαίνει εκτός ελέγχου και συγκρούεται στη βάση μιας γέφυρας. Οι τρεις επιβαίνοντες πεθαίνουν ακαριαία. Ενας από αυτούς –ο ιδιοκτήτης του οχήματος– ήταν από τους σπουδαιότερους μουσικούς που έβγαλε ποτέ η Αμερική, ο τζαζ τρομπετίστας Κλίφορντ Μπράουν.
Με τον αναπάντεχο, τραγικό του θάνατο –ήταν μόλις 25 ετών– σταματούσε πρόωρα μια καριέρα που, όπως όλα έδειχναν, θα ήταν λαμπρή. Ηταν τέτοιο το μουσικό του χάρισμα, που οι συνάδελφοί του μουσικοί ένιωθαν δέος μπροστά του. Ηχογράφησε μόνο τέσσερα χρόνια και όμως ανέβηκε πολύ γρήγορα πολύ ψηλά. Και ο κόσμος της τζαζ τον λάτρεψε όχι μόνο για το εξωπραγματικό ταλέντο του, αλλά και για τον προσηνή, ευγενικό του χαρακτήρα.
Ο πρόωρος χαμός του «Μπράουνι», όπως χαϊδευτικά τον αποκαλούσαν, προκάλεσε σοκ στον χώρο της τζαζ, και ένας από εκείνους που έπαιζαν μαζί του στα κλαμπ της Columbia Avenue της Φιλαδέλφειας, ο σαξοφωνίστας Μπένι Γκόλσον, έγραψε εις μνήμην του μια θρηνητική μπαλάντα.
«Θυμάμαι τον Κλίφορντ» (I Remember Clifford) λεγόταν και παρέπεμπε μελωδικά στο «I Can’t Get Started», ένα κομμάτι του Βέρνον Ντιουκ από το 1936, που ο Μπράουν είχε ερμηνεύσει ζωντανά το 1955 με τρόπο που έγραψε Ιστορία. Η σύνθεση ηχογραφήθηκε το 1957 από τρεις σπουδαίους τρομπετίστες, τους Ντίζι Γκιλέσπι, Λι Μόργκαν και Ντόναλντ Μπερντ, ενώ σύντομα απέκτησε τους στίχους που έγραψε γι’ αυτήν ο Τζον Χέντριξ, οι οποίοι ερμηνεύτηκαν για πρώτη φορά, την ίδια χρονιά, από την Ντάινα Ουάσινγκτον. Στην ηχογράφηση αυτή, κάθε λέξη, κάθε φράση ακούγεται σαν αληθινά θρηνητική, μια ελεγεία για τον αδικοχαμένο «Μπράουνι»: «To ξέρω πως ποτέ δεν θα ξεχαστεί, ήταν ένας αστεφάνωτος βασιλιάς» τραγουδά με το εκπληκτικό βιμπράτο της η ντίβα, η πρώτη μιας μεγάλης λίστας ερμηνευτών που τίμησαν τη σύνθεση του Γκόλσον, καθιστώντας την (ίσως μαζί με το «Ρέκβιεμ» που έγραψε ο Λένι Τριστάνο στη μνήμη του Τσάρλι Πάρκερ) την πιο συγκινητική και αγαπητή θρηνωδία στην ιστορία της τζαζ.
Τις προηγούμενες ημέρες, οι φίλοι της τζαζ θρήνησαν τον ίδιο τον συνθέτη. Εφυγε πλήρης έργων και ημερών από τη ζωή στις 21 Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, στα 95 του. Πίσω του, μας άφησε τον πλούτο οκτώ δεκαετιών ασταμάτητης δημιουργίας και μια πολύτιμη μουσική κληρονομιά.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Φιλαδέλφεια, άρχισε να μαθαίνει πιάνο στα εννέα του, ενώ στα 14 μεταπήδησε στο σαξόφωνο. Στα εφηβικά του χρόνια έπαιζε με άλλους ντόπιους μουσικούς, ανάμεσά τους και ο Τζον Κολτρέιν, ένας από τους παιδικούς του φίλους. Αρχισε να γράφει και να διασκευάζει μουσική ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Χάουαρντ και να παίζει σε τζαμ σέσιον στα κλαμπ της Φιλαδέλφειας, ενώ σύντομα θα μετοικούσε στη Νέα Υόρκη για να συμμετάσχει στην bebop σκηνή τής μετά Τσάρλι Πάρκερ εποχής.
Μεταξύ 1953 και 1959 έπαιξε με τις διάσημες μπάντες των Ταντ Τάμερον και Λάιονελ Χάμπτον, καθώς και με τον Ντίζι Γκιλέσπι, ενώ συμμετείχε και στους θρυλικούς Jazz Messengers του Αρτ Μπλέικι, που το 1958 συμπεριέλαβαν στον κλασικό δίσκο τους «Moaning» τις συνθέσεις του «Are You Real», «Along Came Betty» και «Blues March».
To 1959, ξεκίνησε με τον τρομπετίστα Αρτ Φάρμερ το Jazztet, ένα εξαμελές σχήμα με τη συμμετοχή του Κέρτις Φιούλερ στο τρομπόνι, από το οποίο ξεπήδησαν σπουδαίοι μουσικοί όπως οι πιανίστες Μακόι Τάινερ και Κένι Μπάρον. Το σχήμα διαλύθηκε το 1962 για να ανασυγκροτηθεί στις δεκαετίες του 1980 και 1990, να κάνει μεγάλες περιοδείες και να παραμείνει ενεργό μέχρι τον θάνατο του Αρτ Φάρμερ το 1999.
Η μεγάλη κληρονομιά του Μπένι Γκόλσον, όμως, είναι αδιαμφισβήτητα οι συνθέσεις του. Ενδεικτικό είναι πως πριν από τον θάνατό του ήταν ο μόνος εν ζωή καλλιτέχνης της τζαζ που είχε συνθέσει συνολικά οκτώ «standards», συνθέσεις δηλαδή που έχουν κερδίσει τη θέση τους στο τζαζ ανθολόγιο. Ανάμεσα στα άλλα κλασικά του θέματα, από το «Stablemates» έως το «Αre you real», ξεχωρίζει ιδιαίτερα το ατμοσφαιρικό «Whisper Not», πρώιμο δείγμα της ιδιαίτερης κλίσης του να γράφει μουσική με «κινηματογραφική» αίσθηση που παραπέμπει στην αισθητική των φιλμ νουάρ και των αστυνομικών τηλεοπτικών σειρών της εποχής. Πράγματι, λίγα χρόνια μετά, το 1962, θα ξεκινούσε μια δεύτερη καριέρα στον κόσμο της τηλεόρασης και του σινεμά, προσφέροντας ηχητικά θέματα για δημοφιλείς σειρές όπως το «M.A.S.H», το «Manix» και το «Mission: Impossible». Συνολικά, ηχογράφησε 30 άλμπουμ για πολλές δισκογραφικές εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, ενώ άφησε πίσω του περισσότερες από 300 συνθέσεις.
Μια αξιοσημείωτη στιγμή στην καριέρα του ήταν και η συμμετοχή του στην ταινία «The Terminal» του Στίβεν Σπίλμπεργκ (2004), όπου υποδύεται τον εαυτό του. Ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας –τον ενσαρκώνει ο Τομ Χανκς– ταξιδεύει από την Ευρώπη μέχρι τη Νέα Υόρκη για να πάρει το αυτόγραφο του Γκόλσον, που είναι το τελευταίο που του χρειάζεται για να ολοκληρώσει όλες τις υπογραφές από το σύνολο των 57 τζαζ μουσικών που συμμετείχαν στη διάσημη ομαδική φωτογραφία του «A Great Day in Harlem», μια ιστορική για τον κόσμο της τζαζ λήψη, που σκηνοθέτησε και τράβηξε το 1958 ο φωτογράφος Αρτ Κέιν.
Ο Γκόλσον, σε συνέντευξη που έδωσε στο DownBeat το 2009, είχε πει, κοιτώντας την εν λόγω φωτογραφία: «Μόλις είχα έρθει στην πόλη, ήμουν και εγώ ένα από τα “νέα ταλέντα”. Ο γραφιάς της τζαζ Νατ Χέντοφ με κάλεσε γι’ αυτή τη φωτογράφιση. Δεν ξέρω πώς είχε μάθει για μένα. Επαιζα με τον Ντίζι όταν τραβήχτηκε, και γι’ αυτό και τον ήξερα καλά… αλλά δεν είχα γνωρίσει ποτέ κανέναν από τους άλλους – ανάμεσά τους οι Κόλμαν Χόκινς, Λέστερ Γιανγκ, Τσάρλι Μίνγκους, Κάουντ Μπέισι… Επρεπε να συγκρατήσω τον εαυτό μου από το να αρχίσω να ζητάω αυτόγραφα!».
Με τον θάνατο του Μπένι Γκόλσον, ο «κολοσσός» του σαξοφώνου Σόνι Ρόλινς είναι, στα 95 του πλέον, ο τελευταίος τζαζ μουσικός της εμβληματικής φωτογραφίας που παραμένει εν ζωή.
