Του Απόστολου Κουρουπάκη
Συναντήθηκα με την Αναστασία Δημητριάδου ή αλλιώς Nama Dama και με τον Λευτέρη Μουμτζή ή Freedom Candlemaker, με αφορμή την κυκλοφορία των δίσκων τους, τον «Pagan Soul» και τον ««Ageless» αντίστοιχα. Η συζήτησή μας ωστόσο δεν περιορίστηκε μόνο στην πρόσφατή τους δουλειά, αλλά και στα μουσικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας. Άλλωστε και οι δύο, αν και με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, είναι ευαισθητοποιημένοι κοινωνικά και καλλιτεχνικά. Ξεκινώντας την κουβέντα μας, σημειώνω πως οι δύο δίσκοι τους έχουν κατά τη γνώμη μου ένα κοινό δέσιμο, που είναι μία εσωτερική ανάγκη για αναζήτηση του ίδιου τους του εαυτού. Ο Λευτέρης μού λέει πως ο δίσκος του είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας και ψυχικής ενδυνάμωσης, και ακούγοντας τα κομμάτια του δίσκου, όντως μπορεί κάποιος να ταξιδέψει. Η δουλειά δε της Nama Dama αποπνέει την έννοια της αυτογνωσίας, για το ποιοι είμαστε, τι θέλουμε να είμαστε, ή και τι μπορούμε να είμαστε.
Ρωτάω τον Λευτέρη πώς μπορεί να επιτευχθεί ή τι σημαίνει ψυχική ενδυνάμωση μέσω της ακρόασης ενός δίσκου. Μου λέει πως μπορεί να σημαίνει την κάθαρση που μπορεί να φέρει σε κάποιον/α η ακρόαση ενός κομματιού: «Ακούγοντας τους στίχους, τη μουσική να νιώθεις να σε χαϊδεύει λίγο, να σε κάνει να πεις “ξέρεις το πέρασα και εγώ αυτό”. Μπορεί η εμπειρία που περιγράφει ένα κομμάτι να μην περιγράφει ακριβώς κάποια συγκεκριμένη κατάσταση… κάθε ακροατής φυσικά μπορεί να δώσει τη δική του ερμηνεία» και προσθέτει: «Τα κομμάτια αυτού του δίσκου έχουν τη δική μου ερμηνεία των πραγμάτων, ο τρόπος με τον οποίο βίωσα κάποια πράγματα, οι δικές μου συνειδητοποιήσεις και τα δικά μου, αν υπάρχουν, συμπεράσματα». Σημειώνω στον Λευτέρη πως γενικά κινείται σε αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχει μια έντονη εσωτερικότητα, η οποία εκφράζεται μέσω των δίσκων του, και όντως δεν με ξένισε ακούγοντας τον δίσκο «Ageless» και του ρωτάω αν είναι πάντα το ζητούμενό του η εξωτερίκευση προσωπικών συναισθημάτων και καταστάσεων μέσω της μουσικής και φυσικά η απάντηση του Λευτέρη μάλλον την περίμενα: «Αυτό είναι που ταΐζει τη δημιουργικότητά μου, την ανάγκη μου να δημιουργώ. Ό,τι κάνω το κάνω γιατί σημαίνει κάτι για μένα, μπορεί να το ακούσει κάποιος ή να μην το ακούσει κανείς. Όπως όταν πας να φυτέψεις ένα δεντράκι εκεί που δεν θα το δει ποτέ κανείς, προσθέτεις όμως στο όλον. Οπότε αντί να αφαιρούμε ή να μην προσθέτουμε τίποτα, ας βάλουμε κάτι που πιστεύουμε ότι τουλάχιστον μας εμάς βοηθάει και κατ’ επέκταση θα βοηθήσει και ακόμη δύο… είναι κέρδος».
Πάνω σε αυτό συμφωνούμε πως όλα θέλουν τον χρόνο τους, ποτέ δεν ξέρεις πότε θα ανθίσει κάτι και ο Λευτέρης μού υπενθυμίζει ότι σε όλες του τις δουλειές βάζει την έννοια του χρόνου μέσα, και «Now happiness», «Age of now» και τώρα «Ageless» και μου λέει πως η ανησυχία του για το χθες, το αύριο, τις αλλαγές γενικά που φέρνει ο χρόνος κατευνάζεται με τη δημιουργία.
Και με πάσα την έννοια του χρόνου, σκέφτομαι πως ο δίσκος της Αναστασίας «Pagan Soul» εμπεριέχει με κάποιο τρόπο την έννοια του χρόνου, τα κομμάτια μάς πάνε σε πίσω χρόνους που είναι αρχέγονοι, ο τίτλος φυσικά του δίσκου… «Εγώ πάω πίσω γενικά, γιατί είχε πει ένας άνθρωπος που ακολουθώ ότι όλοι προσπαθούμε από το 3D να πάμε στο 4D, στο 5D, στο 6D, και εγώ προσπαθώ να πάω στο 1D, προσπαθώ να πάω πίσω. Και τι σημαίνει πίσω; σημαίνει ότι πάω στον πυρήνα, και ο πυρήνας δεν έχει κουλτούρα ή φίλτρα, είναι ύπαρξη, ατόφια ύπαρξη» και προσθέτει πως μέσα από το δίσκο της έκανε μία μεγάλη προσωπική έρευνα.. «Αν θέλεις να το συνδέσουμε έτσι, με τον χρόνο, εγώ πάω πίσω, αλλά και μπροστά ταυτόχρονα», είναι και μια άσκηση αυτογνωσίας για το ποια είσαι πραγματικά ως δημιουργός αλλά και ως άνθρωπος, τη ρωτώ: «Ως ψυχή που ήρθε εδώ σε αυτόν τον κόσμο όπως και όλες οι ψυχές, ερχόμαστε εδώ για να μάθουμε κάτι. Και τον συγκεκριμένο τίτλο δεν τον έβαλα τυχαία. Παγανισμός σημαίνει για μένα η σύνδεση με το θείο, αλλά με το θείο μέσα μας, με τη φύση, με την ύπαρξή μας, η επίγνωση ότι έχουμε δύναμη μέσα μας. Και δυστυχώς στην κοινωνία που ζούμε, οι θρησκείες ή και τα κόμματα ακόμα προσπαθούν να αποδυναμώσουν τον άνθρωπο, προσπαθούν να τον απομακρύνουν από τη δική του θεϊκή υπόσταση, από τη δική του θεϊκή ύπαρξη, προσπαθούν να μας αποδυναμώσουν από αυτό που πραγματικά είμαστε». Οπότε εσύ μέσω της μουσικής σου προσπαθείς να τα εξορθολογήσεις ή να τα ανακαλύψεις; «Αντί να κατηγορώ αυτό που γίνεται στον κόσμο, και να λέω πού πάμε, θα βουλιάξουμε και τα λοιπά, προσπαθώ να κάνω το αντίθετο. Προσπαθώ να δείξω έναν δικό μου τρόπο σκέψης, ένα δικό μου μονοπάτι, το οποίο και εγώ προσπαθώ να ακολουθώ, να βρω έναν δικό μου τρόπο σύνδεσης με το 1D που λέγαμε. Και μέσα από τα τραγούδια νιώθω ότι αυτό προσπαθώ και να προσφέρω στον ακροατή». Άραγε εδώ συγκλίνει η άποψη του Λευτέρη για την αυτογνωσία, πόσο ταιριάζει με αυτό που λέει η Αναστασία ή πόσο διαφέρει; «Νομίζω ότι δεν διαφέρει πολύ» και μού λέει: «Η υποταγή, το να εξαρτάσαι από κάποιον άλλον, από ένα κόμμα, μια θρησκεία, κάποιο αφεντικό, είναι ενός είδους υποταγή και δεν σε αφήνει να δεις μέσα σου τι δύναμη έχεις, τι μπορείς να κάνεις, τι σε αποδυναμώνει».
Δεν μπορείς να πεις ότι όλα είναι άθλια στην Κύπρο, άρα και εγώ είμαι τελειωμένος εδώ και δεν έχω καμία ευθύνη λέει η Αναστασία.
Προσωπικό ταξίδι
Με αφορμή την υποταγή, την ατομική συνείδηση λέω στην Αναστασία πως ο δίσκος της είναι κατά κάποιον τρόπο πολιτικός. Περιέχει τραγούδια στα ελληνικά, ρωσικά, στην κυπριακή διάλεκτο, ένα ουκρανικό νανούρισμα. Τη ρωτώ αν αυτό ήταν στις προθέσεις της, να αποκτήσει δηλαδή ο δίσκος αυτή την ιδιαίτερη πολιτική διάσταση, αν ήθελε να κάνει μία μουσική πολιτική τοποθέτηση ή να δείξει την ταυτότητά της: «Θα απαντούσα και τα δύο. Μεγάλωσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, η γιαγιά μου είναι Πόντια, ο πατέρας μου είναι μισός-μισός, ο παππούς μου είναι Κύπριος, η μητέρα μου είναι Ρωσο-ουκρανή. Ως παιδί, που μεγάλωσε στην Κύπρο, είχα τεράστια θέματα ταυτότητας. Δεν ήξερα πού ανήκω. Έτσι ως παιδί επινόησα κι εγώ δικές μου κουλτούρες, τις δικές μου γλώσσες, γιατί προσπαθούσα να βρω κάπου να ανήκω. Εν τέλει, κατάλαβα ότι είμαι ένα κράμα. Έχω απ’ όλα. Δεν είμαι ένα πράγμα, είμαι πολλά. Για μένα λοιπόν αυτός ο δίσκος είναι περισσότερο μια έρευνα, μια μουσική, πολιτισμική και προσωπική έρευνα, για να δω πώς μπορώ να εντάξω όλα αυτά που είμαι μέσα σε ένα δίσκο». Το πολιτικό του υπόβαθρο: «Το πρώτο κομμάτι, το “Λιούλι”, είναι αφιερωμένο στην ουκρανική μου οικογένεια και είναι γραμμένο για τον πόλεμο. Αλλά με ένα πολύ ποιητικό τρόπο. Έχει πολιτική διάσταση με την ευρεία έννοια, γιατί θα αγγίξω κάτι που είναι κοινωνικό, αλλά δεν θα σταθώ εκεί. Θα πάω πάλι στο προσωπικό. Νιώθω ότι αυτά συνέχεια αλληλεπιδρούν το ένα με το άλλο. Δεν μπορείς να πεις ότι όλα είναι άθλια στην Κύπρο, άρα και εγώ είμαι τελειωμένος εδώ και δεν έχω καμία ευθύνη… . ή δεν είναι υπεύθυνος αυτός που σε μεγάλωσε. Έχουμε όλοι ευθύνη, αλλά κάπως πάντα την απάντηση μέσα μας θα τη βρούμε». Το «Ageless» του Λευτέρη πάλι κινείται σε άλλα μονοπάτια, πιο ερμητικά, ή πιο εσωτερικευμένα: «Είναι περισσότερο σαν στάσεις ζωής. Αν εγώ δεν μπορώ να βρω την ισορροπία μου, δεν δικαιούμαι να πω οτιδήποτε για τον άλλον. Ας αναζητήσω εγώ την ισορροπία μου, και στο τέλος να μοιραστώ δημιουργικά τα ευρήματά μου και όποιον βοηθήσει». Και πιάνομαι από τη λέξη ισορροπία και έχοντας σημειώσει αυτό που μού είχε πει πριν από λίγο η Αναστασία τη ρωτώ αν κατάφερε να ισορροπήσει τις πολλές ταυτότητές της μέσω του δίσκου αυτού: «ακόμα έχω πολύ δρόμο ακόμα» μού λέει.
Δυστοπία ή όχι
Ο Λευτέρης και η Αναστασία είναι ζευγάρι στη ζωή και ζουν σε χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, αυτή η «απομόνωση», αν μπορεί να θεωρηθεί τέτοια βέβαια, με τα μεγέθη της Κύπρου, τους βοηθάει; Πόσο ευεργετική είναι μουσικά και ψυχικά; Η Αναστασία μού λέει πως λόγω της ησυχίας και της απουσίας της καθημερινής βαβούρας πολλά πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. «Η ζωή είναι ένας τεράστιος καθρέφτης εκεί. Τα βλέπεις όλα στο τετράγωνο. Είναι όλα πιο έντονα. Αυτό σίγουρα κάτι δίνει και στη μουσική δημιουργία» και προσθέτει επί τη ευκαιρία: «Αλλά σίγουρα δεν είναι εύκολο να είσαι καλλιτέχνης και να ζεις μόνο από τη δημιουργία σου… Αυτό είναι πρόκληση». Ο Λευτέρης συμφωνεί με την Αναστασία: «Σίγουρα μεγεθύνονται όλα, και σίγουρα αφήνει χώρο για δημιουργία. Τα περισσότερα κομμάτια του δίσκου στο χωριό τα έγραψα». Μιλώντας με τους δύο για το πώς επιδρά μια ήρεμη ζωή στη δημιουργική διαδικασία, αλλά και στην ίδια τη ζωή μας η συζήτηση άρχισε να περιστρέφεται γύρω από το πώς έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται τα πράγματα στην καθημερινότητα όλων μας. Ζούμε άραγε σε περίεργη εποχή; Αναρωτιέμαι, και αναζητώ την απάντησή τους… συγκεκριμενοποιώ, επειδή βρισκόμαστε σε μία πιο δυστοπική εποχή είναι πιο δύσκολα τα πράγματα ή πιο εύκολα για τον καλλιτέχνη, επειδή έχει περισσότερα έντονα ερεθίσματα, γιατί μπορεί να εμπνευστεί με καταγγελτική διάθεση; Ο Λευτέρης διαφωνεί: «Δεν νομίζω ότι η δυστοπικότητα είναι αυτό που θα εμπνεύσει κάποιον. Προσωπικά το σκέφτομαι διαφορετικά. Κάποιος αυτή τη δυστοπικότητα –που λέμε εγώ και εσύ– λόγω της τεχνολογίας για παράδειγμα, μπορεί να τη βλέπει σαν την καλύτερη φάση της ανθρωπότητας. Ή κάποιος νέος μπορεί να σκέφτεται “κοίτα πόσα πράγματα έχω που μπορώ να εμπνευστώ και να δημιουργήσω και applications που με βοηθούν να μάθω μουσική”». Η Αναστασία κινείται σε μία παρόμοια λογική «Να σου αναφέρω ας πούμε το παράδειγμα του COVID. Εκείνη τη μακρινή, την παλαιά εποχή, που δεν είναι και τόσο παλιά εγώ έγραψα τον πρώτο μου δίσκο. Επειδή αναγκάστηκα να απομονωθώ εκμεταλλεύτηκα και χρησιμοποίησα δημιουργικά τον χρόνο εγκλεισμού μου». Η Αναστασία μού λέει επίσης πως ό,τι και να συμβαίνει γύρω μας δεν πρέπει να το αφήνουμε να μας επηρεάζει, αλλά στο μέτρο των δυνατοτήτων μας να μπορούμε κι εμείς να επηρεάσουμε τα πράγματα σαν το ripple effect. «Δεν μας μιλάει κανείς, πουθενά, για το τι μπορούμε να κάνουμε, για τη δύναμη που μπορεί να έχεις ως άτομο, όλοι μάς μιλάνε για το τι δεν μπορούμε να κάνουμε, μας μιλάνε για τον φόβο» και συμπληρώνει: «Το θέμα, λοιπόν, είναι τι κάνουμε εμείς, αν αντιδρούμε και αν αντιδρούμε πώς αντιδρούμε. Πιστεύω πως χρέος όλων μας να δώσουμε λίγο φως, γιατί είναι σαν μια σύγκρουση των δυνάμεων κάπως». Κλείσαμε την κουβέντα μας έχοντας συμφωνήσει πως η συνέντευξη αυτή ήταν μία καλή ευκαιρία για να μιλήσουμε για πολλά και διάφορα, παρόλο που το ραντεβού μας είχε οριστεί ως επαγγελματικό.
Κάποιος αυτή τη δυστοπικότητα –που λέμε εγώ και εσύ– λόγω της τεχνολογίας για παράδειγμα, μπορεί να τη βλέπει σαν την καλύτερη φάση της ανθρωπότητας μου λέει ο Λευτέρης.
