Kathimerini.com.cy
Συνέντευξη στην ΚΛΕΑ ΠΑΝΑΓΙΔΟΥ
«Για εμένα, η μουσική είναι για να την μοιράζεσαι, να επικοινωνείς με το κοινό. Και όχι τόσο για το χειροκρότημα, για τις ανάσες. Τις σιωπές τις νιώθω, όταν παίζω» λέει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο πιανίστας και συνθέτης Σταύρος Λάντσιας, ο οποίος έρχεται στην Κύπρο, στο αμφιθέατρο της κοινότητας της Τάλας στην Πάφο. Ο Σταύρος Λάντσιας αναφέρει επίσης ότι την αγνή αγάπη και συγκίνηση που βίωσε πολύ νωρίς με τη μουσική, την έχει σαν οδηγό. «Οι σχέσεις μου με κάποιους καθηγητές, οι οποίοι ήταν πολύ αληθινοί, μου έδειξαν πως μπορείς να έχεις αγάπη για τη μουσική για χάρη της μουσικής μόνο».
–Ακροατές συχνά αναφέρουν ότι βιώνουν εικόνες με τη μουσική σου, εσύ, τι εικόνες έχεις, όταν δημιουργείς;
–Κάθε φορά που θα καθίσω στο πιάνο, κάπου θα πάνε τα χέρια μου, αλλά η δημιουργία είναι πολυσύνθετη και απροσδιόριστη. Κάποιο γεγονός με βάζει σε μία συναισθηματική κατάσταση, που «με έχει ανοίξει», για να δεχτώ «κάτι». Αυτή η διαδικασία δεν είναι μονοπώλιο των συνθετών ή των καλλιτεχνών. Μπορεί να είναι και των ακροατών, να μπορείς να είσαι «ανοικτός» και δέκτης ερεθισμάτων. Ο άλλος τρόπος που δημιουργώ είναι όταν έχω κάποια προθεσμία, π.χ. όταν πρέπει να γράψω μουσική για θέατρο. Με την προθεσμία αφανίζεται η πίεση της αυτοκριτικής, εμπιστεύομαι τον εαυτό μου και δημιουργώ άμεσα. Γενικά, όταν έχω μια αρχική ιδέα την εντάσσω σε μία πρόβα ή συναυλία και εισπράττω ανατροφοδότηση. Εκείνη τη στιγμή αρχίζει η διαδικασία του «closure», για να προχωρήσω.
Αγνότητα, αυτό ψάχνω και με τη μουσική μου ως ανταμοιβή, δεν μπορείς εύκολα να το προσδιορίσεις αλλά το αναζητάς, το θες, και σίγουρα δεν αγοράζεται και δεν μετριέται
–Άρα πριν καν ολοκληρωθεί μια σύνθεση, την παρουσιάζεις άμεσα;
–Ναι, γιατί σε μένα είναι πολύ διαφορετικό να υπάρχει το κοινό ακόμη και αν αυτό είναι τα παιδιά μου, τα βρέφη. Έχω προσέξει πόσο ουσιαστικός γίνομαι. Έχω στη διάθεσή μου ελάχιστο χρόνο. Εντούτοις, θέλω να βρω ένα τρόπο να επικοινωνήσω αυτό που θέλω. Μα για εμένα, η μουσική είναι για να τη μοιράζεσαι, να επικοινωνείς με το κοινό. Και όχι τόσο για το χειροκρότημα, για τις ανάσες. Τις σιωπές τις νιώθω όταν παίζω και το εκλαμβάνω ως εξής: ότι ο ακροατής είτε συγκεντρώθηκε είτε παρασύρθηκε μαζί μου και δεν ένιωσε την ανάγκη είτε να μιλήσει είτε καν να βήξει. Είναι σημαντικό, γιατί ίσως έχω καταφέρει κάτι να αγγίξω, ένα «hidden nerve».
–Έχεις καταλάβει τι προκαλεί αυτή την αμεσότητα, όταν επικοινωνείς με τις συνθέσεις σου ή με το παίξιμό σου;
–Όχι και νομίζω δεν θέλω, γιατί θα πέσω σε παγίδα.
–Παγίδα συνταγών και συστατικών;
–Ναι, και έχω πέσει παλαιότερα σε αυτήν την παγίδα: βιώνω μια καλή στιγμή σε συναυλία, ένα φοβερό χειροκρότημα και διερωτώμαι, αν μπορώ να το επαναλάβω. Δοκιμάζω ξανά και δεν πετυχαίνει. Στην αυτοσχεδιαστική μουσική που ασχολούμαι, αυτές οι καλές στιγμές εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Καλύτερα να μην ξέρω γιατί γίνεται, για να συνεχίσω να προσπαθώ καταλάβω τον λόγο. Αλλά θα σου πω με σιγουριά ένα απαραίτητο συστατικό: ειλικρίνεια. Και αυτό προϋποθέτει να μην προσπαθείς να επιβάλεις συναισθήματα είτε μέσω υπερβολής σε θέματα στίχου είτε κάτι πομπώδες μουσικά. Αν είσαι αληθινός, δεν χρειάζεται καν να επιδιώξεις κάτι άλλο. Κάπου, πάντοτε συναντιόμαστε οι άνθρωποι. Όπως μου αρέσει μία ταινία και αρέσει και σε κάποιους άλλους, έτσι και με τη μουσική μου. Μπορώ να είμαι ειλικρινής και να απευθυνθώ στον κόσμο, χωρίς να επιδιώκω να είμαι κάτι που να θέλει ο κόσμος.
–Τι κάνει μια μουσική ή ένα έργο τέχνης να διαρκεί στο χρόνο; Αναζητάς τη διαχρονικότητα στις δημιουργίες σου;
–Μακάρι να μπορούσαμε από πριν να γνωρίζαμε τι είναι αυτό, αλλά, δυστυχώς, το καταλαβαίνουμε, αφού περάσει πολύς χρόνος. Παλαιότερα, υπήρχε ένα ένθετο σε μια εφημερίδα με τις κυριότερες (top) πωλήσεις μουσικών δίσκων. Πάντα, μα πάντα, έβρισκες έναν από τους δίσκους του Χατζιδάκη. Συνεχώς και σταθερά. Σκέφτομαι ότι ίσως αυτό είναι η επιτυχία, να είσαι συνέχεια αναγκαίος. Μπορεί να μην είσαι ο πρώτος σε αριθμό πωλήσεων, μπορεί να μην καταφέρεις ποτέ να είσαι, αλλά θα είσαι διαχρονικός. Το τι κάνει μια μουσική ή ένα έργο τέχνης να μένει στο χρόνο ή ακόμη κι έναν άνθρωπο να τον θυμόμαστε για πάντα, είναι, ίσως, η έννοια του «αναγκαίου». Δηλαδή, το να μην μπορείς να φανταστείς τη ζωή σου, χωρίς τη συγκεκριμένη μουσική, χωρίς να δεις μια κάποια ταινία, την οποία να τη βλέπεις ξανά και ξανά, ή ένα βιβλίο ή κάποιον άνθρωπο. Ναι, το αναζητώ και όχι μόνο εγώ και άλλοι. Και μουσικός να μην είσαι, θες να είσαι ουσιαστικός στη ζωή σου. Να ξέρεις ότι κάποιους έχεις βοηθήσει και κάποιους έχεις επηρεάσει θετικά. Πρέπει να είναι και μέσα στο DNA του ανθρώπου, γιατί με αυτόν τον τρόπο βοηθούμε την εξέλιξη. Είμαστε στη ζωή με σκοπό να συνεχίσουμε τη ζωή, και να βοηθήσουμε στην εξέλιξη είτε δημιουργώντας οικογένεια είτε δημιουργώντας πράγματα που βοηθούν τις νεότερες γενιές. Το να θες να προσφέρεις κι εσύ κάτι στο είδος, πρέπει να νιώθεις την ανάγκη.
–Αναφέρεις κάπου ότι οι εποχές που πρωτο-αγάπησες τη μουσική ήταν πιο αγνές. Τι ρόλο παίζει ακόμη η έννοια της «αγνότητας» στη μουσική σου;
–Αυτή την αγνή αγάπη και συγκίνηση που βίωσα πολύ νωρίς με τη μουσική, την έχω σαν οδηγό. Οι σχέσεις μου με κάποιους καθηγητές, οι οποίοι ήταν πολύ αληθινοί, μου έδειξαν πως μπορείς να έχεις αγάπη για τη μουσική για χάρη της μουσικής μόνο. Μπορεί να έρθει κάποιος και να μου πει «εσύ έπρεπε να είσαι πιο διάσημος», ή «έπρεπε να έχεις πιο πολλά λεφτά». Αυτό, εμένα δεν με αντιπροσωπεύει, γιατί άλλα πράγματα με ανταμείβουν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια κοπέλα, που μου είχε πει ότι ο πατέρας της είχε κάποιου είδους αλτσχάιμερ. Όταν έβαζε τη μουσική μου, ένιωθε ότι μπορούσε να επικοινωνήσει μαζί του. Ή το άλλο, ήρθε ένα άτομο και μου είπε ότι η γυναίκα του όταν ήταν έγκυος και όταν γέννησε και μετά στο παιδί του έβαζε τη μουσική μου. Σκέφτομαι ότι ένας άνθρωπος θέλει ό,τι καλύτερο για το παιδί του, και διαλέγει να βάλει τη δική σου μουσική! Και στις δύο περιπτώσεις, υπάρχει η αγνότητα. Αυτό ψάχνω και με τη μουσική μου ως ανταμοιβή, δεν μπορείς εύκολα να το προσδιορίσεις αλλά το αναζητάς, το θες, και σίγουρα δεν αγοράζεται και δεν μετριέται.
–Καθοριστική για εξέλιξη της αγνής αυτής σχέσης με τη μουσική, ήταν η πρακτική στήριξη των γονιών σου, στο να ακολουθήσεις αυτό που ήθελες.
–Ήταν σημαντικό ότι γονείς μας και για εμένα και για την αδερφή μου, είχαν την επιθυμία και το ένστικτο να κάνουμε κάτι που μας αρέσει. Δεν ξέρω αν είναι δεδομένο. Η ιστορία η δική μου θυμίζει την ταινία του Μπίλι Έλλιοτ, αυτό το παιδάκι που φοβάται να πει ότι θέλει να γίνει χορευτής και ο πατέρας του τον στέλνει να μάθει boxing. Κάποια στιγμή το παιδάκι άρχισε να χορεύει μπροστά στον πατέρα του και τότε αυτός συγκινείται και τον παίρνει στην καλύτερη σχολή χορού! Έτσι νιώθω ότι ήταν και ο πατέρας μου, αφού μόλις διέκρινε ότι μου άρεσε η μουσική, ανακάλυψε τη σχολή στο Μπέρκλεϊ της Βοστώνης, και πριν αναζητούσε να βρει δασκάλους του πιάνου για εμένα. Και όλα αυτά χωρίς διαδίκτυο.
Οι αντιξοότητες αποτελούν μια κατεύθυνση για να εξελιχτούμε
«Οταν παίζω, την περισσότερη ώρα ακούω τους άλλους παρά τον εαυτό μου, προσαρμόζω πάνω σε αυτούς το παίξιμό μου»
–Πέρα από τις μουσικές γνώσεις σου, διακατέχεσαι από ένα δυνατό μουσικό ένστικτο, που οδηγεί σε καλές ενορχηστρώσεις και ένα φυσικό καθοδηγητικό ρόλο στις μπάντες. Το είχες από πάντα;
–Ναι, από μαθητής είχα την επιθυμία να θέλω να οργανώνω μουσικούς. Όταν συμφωνούσαμε να παίξουμε ένα κομμάτι γινόταν το εξής. Ακούγαμε το κομμάτι και ο κιθαρίστας ήξερε το μέρος της κιθάρας, ο ντράμερ το μέρος των ντραμς κτλ. Εμένα μου άρεσε να ξέρω τι έπαιζε το κάθε όργανο, όλα δηλαδή. Συνεπώς στην πρόβα μπορούσα να κάνω σχόλια για τον καθένα και να εισηγηθώ και αλλαγές. Αυτό γινότανε πριν καν να μάθω τη λέξη «ενορχήστρωση» και τι σημαίνει. Ακόμη και τώρα, όταν παίζω, την περισσότερη ώρα ακούω τους άλλους παρά τον εαυτό μου, προσαρμόζω πάνω σε αυτούς το παίξιμό μου. Και επειδή ξέρω ότι και οι συμπαίκτες μου κάνουν το ίδιο, όταν αλλάξω κάτι, ουσιαστικά τους σπρώχνω προς μία κατεύθυνση, οπότε όλο αυτό το μουσικό παιχνίδι μού άρεσε από μικρός. Για να καθοδηγηθεί όλο αυτό, χρειάζεται μια προσωπικότητα που να μη φοβάται την ευθύνη, να τολμά να οδηγεί τα πράγματα, έχοντας εμπιστοσύνη ότι το κάνει καλά. Άλλη βασική προϋπόθεση, είναι οι μουσικοί να θέλουν να σε εμπιστευτούν, γιατί θα ξέρουν με τη σειρά τους ότι θα ηγηθείς σωστά. Είναι μεγάλη μου χαρά να μπορώ να εμψυχώνω τους μουσικούς να υπερβούν τον εαυτό τους. Και όταν γίνεται αυτό, εκπλήσσεται ευχάριστα πρωτίστως ο ίδιος ο μουσικός.
–Πώς βιώνεις την αντίπερα όχθη, όταν παίζεις συναυλίες μόνος με ένα πιάνο;
–Μου θυμίζουν λίγο σαν πτώση με αλεξίπτωτο πλαγιάς (parapente). Την πρώτη στιγμή είσαι στο κενό αλλά μετά το ευχαριστιέσαι. Είναι διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεσαι και επίσης πώς να μη σκέφτεσαι την ώρα που παίζεις μόνος. Και το πιάνο είναι ένα όργανο το οποίο καλά είναι να ακούγεται και μόνο του, μιας και όταν παίζω με άλλους μουσικούς δεν το χρησιμοποιώ σε όλη του την έκταση.
–Κάθε πιάνο είναι διαφορετικό;
–Ναι. Και δημιουργείται και μία προσδοκία, για να ανακαλύψω πώς ακούγεται. Όταν το πιάνο δεν είναι καλό, δεν με ενοχλεί. Να θυμηθούμε τον δίσκο «συναυλία Köln» που έκανε ο Keith Jarret. Αποδείχτηκε ο δίσκος με τις πολλές πωλήσεις με σόλο όργανο και παρ’ ολίγο να μην την έκανε, γιατί το πιάνο ήταν άθλιο! Είναι μια υπενθύμιση, ότι οι αντιξοότητες οι ίδιες αποτελούν μια κατεύθυνση για να εξελιχτούμε.
–Για να γίνει αυτό, χρειάζεται μια θετική προσέγγιση. Στα προσωπικά σου σκοτάδια, πού βρίσκεις φως;
–Κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχα διαβάσει κάπου ότι αν ξυπνάς το πρωί και το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι είναι θετικό, βοηθάει. Τα πρωινά λοιπόν σκεφτόμουνα ή έγραφα ότι «σήμερα θα είναι μία υπέροχη μέρα». Πλέον με το που με ξυπνάνε τα μωράκια και αντικρίζω τα μάτια τους δεν χρειάζεται να το σκεφτώ αυτό, γιατί πραγματικά είναι ήδη μια «υπέροχη μέρα»! Ίσως το κλειδί του να βρίσκουμε φως, να έγκειται στο να κοιτάζουμε σε κάτι ή κάποιον πέρα από τον εαυτό μας.
