Του Παύλου Νεοφύτου
Η αναγκαιότητα σημαντικών τομών, ώστε το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στην Κύπρο να εκσυγχρονιστεί, ήταν το συμπέρασμα της συνεδρίασης της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, η οποία την Τετάρτη εξέτασε την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2023 για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Κύπρο, ειδικότερα το κεφάλαιο της έκθεσης που αφορά το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στην Κύπρο. Για άλλη μία φορά αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης τα καυτά θέματα για ρύθμιση του ανέλεγκτου του Γενικού Εισαγγελέα και των διττού χαρακτήρα των εξουσιών του, ως δημόσιος κατήγορος και συγχρόνως νομικός σύμβουλος του κράτους. Αναπόφευκτα έγινε σύνδεση της εικόνας του συστήματος δικαιοσύνης στην Κύπρο με την υπόθεση του Θανάση Νικολάου, η οποία αυτές τις μέρες μονοπωλεί τα φώτα της δημοσιότητας, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η θανατική ανάκριση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού, για τα αίτια θανάτου του 26χρονου εθνοφρουρού.
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του ανέλεγκτου του Γενικού Εισαγγελέα, εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας, προανήγγειλε ότι σύντομα θα προβεί σε ανακοινώσεις ο ίδιος ο Γιώργος Σαββίδης, ως προς τον μηχανισμό που θεωρεί η Υπηρεσία ότι απαντά σε ανησυχίες που εκφράζονται τόσο στην κυπριακή Βουλή όσο και από διεθνείς θεσμούς. Συγκεκριμένα, θα δημιουργηθεί μία διαδικασία εσωτερικής επανεξέτασης των αποφάσεων του σε ό,τι αφορά την προώθηση ή τη διακοπή ποινικών διώξεων, η οποία θα γίνεται εσωτερικά από τη Νομική Υπηρεσία. Όπως εξήγησε, κάθε παραπονούμενος θα μπορεί να ζητά επανεξέταση της απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα για δίωξη ή διακοπή δίωξης. Η επανεξέταση θα γίνεται από νέα ομάδα νομικών λειτουργών της Νομικής Υπηρεσίας και η απόφαση, μαζί με το σκεπτικό, θα κοινοποιούνται στον παραπονούμενο. Τόνισε ότι θα είναι μία δομημένη διαδικασία, η οποία θα δοθεί σύντομα στη δημοσιότητα από τον Γενικό Εισαγγελέα και θα ενισχύσει τη διαφάνεια. Επιπλέον, η Νομική Υπηρεσία θα κωδικοποιήσει τα κριτήρια, βάσει των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις για δίωξη ή διακοπή δίωξης. Όπως σημείωσε η εκπρόσωπος, τα παραπάνω αποτελούν σημαντική συμβολή στη λογοδοσία της Νομικής Υπηρεσίας και στη διαφάνεια των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα.
Οι αντιδράσεις
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μερίδα βουλευτών εξέφρασε προβληματισμό σε σχέση με τη συγκεκριμένη ρύθμιση, διότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα διατηρεί το προνόμιο της δίωξης και του ανέλεγκτου, χωρίς ο έλεγχος να γίνεται από κάποιο δευτεροβάθμιο όργανο. «Πώς θα λειτουργήσει η εσωτερική επανεξέταση, όταν δεν μπορεί κανένας να είναι ιεραρχικά ανώτερος από τον Γενικό Εισαγγελέα;», διερωτήθηκε ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης, επισημαίνοντας ότι δεν θα είναι υπόχρεος ο Γενικός Εισαγγελέας, ακόμα και όταν του επισημανθεί ότι έγινε λάθος, να κάνει ή να μην κάνει κάτι, όπως και να εξηγήσει για το γιατί έλαβε υπόψη του ή όχι την επισήμανση, διότι αυτό το προνόμιο αναγνωρίζεται στο πρόσωπο του Γενικού Εισαγγελέα. «Ποιος από τη Νομική Υπηρεσία θα σηκώσει ανάστημα και θα πει στον Γενικό Εισαγγελέα ''δεν έπρεπε να βγάλεις αυτή την απόφαση'';», διερωτήθηκε από την πλευρά της η βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου.
Νομοσχέδιο για τον διαχωρισμό εξουσιών του ΓΕ ετοιμάζει η κυβέρνηση – Δεν ενημερώθηκε η ΝΥ
Κατά τη συζήτηση, αναφέρθηκε επίσης ότι μετά από οδηγίες του υπουργού Δικαιοσύνης, λειτουργοί του Υπουργείου Δικαιοσύνης βρίσκονται σε στάδιο έρευνας και μελέτης διάφορων νομικών συστημάτων, παρόμοιων με αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και άλλων μελετών σχετικών με το θέμα, για δημιουργία νομοσχεδίου, ώστε να διαχωριστούν οι εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος ασκεί συγχρόνως τους ρόλους του δημόσιου κατήγορου και του νομικού συμβούλου του κράτους, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με βουλευτές, συχνά να διαπιστώνονται συγκρούσεις. Υπενθυμίζεται ότι το εν λόγω νομοσχέδιο ήταν προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Νομική Υπηρεσία, δια της εκπροσώπου της στην Επιτροπή, δήλωσε άγνοια για αυτή την πρόθεση της κυβέρνησης. Απαντώντας σε κατηγορίες βουλευτών για κωλυσιεργία του Υπουργείου Δικαιοσύνης σε σχέση με την ετοιμασία του νομοσχεδίου, με αναφορές για παραμονή του μετά από έναν χρόνο διακυβέρνησης του κ. Χριστοδουλίδη σε προκαταρκτικά στάδια, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης τόνισε ότι πρόκειται για σοβαρό συνταγματικό ζήτημα και δεν ετοιμάζεται ένα νομοσχέδιο αυτής της φύσεως «εν μία νυκτί». Όσον αφορά τα προβλήματα στον τομέα της δικαιοσύνης, η εκπρόσωπος είπε ότι το 2023 ήταν κομβική χρονιά για τις μεταρρυθμίσεις και πρέπει να δοθεί χρόνος για να φανούν τα αποτελέσματα.
Σύνδεση με την υπόθεση του Θανάση
Κατά τη συνεδρίαση δεν απουσίασε η σύνδεση της εικόνας του συστήματος απονομής δικαιοσύνης στην Κύπρο με την υπόθεση του Θανάση Νικολάου, η οποία αυτές τις μέρες μονοπωλεί τα φώτα της δημοσιότητας, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η θανατική ανάκριση στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού για τα αίτια θανάτου του 26χρονου εθνοφρουρού. Την πρώτη νύξη έκανε στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, τονίζοντας ότι οι συστάσεις και οι καταγραφές στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ζητήματα, τα οποία «και στην επικαιρότητα δυστυχώς επανέρχονται κάθε λίγο και λιγάκι και σήμερα εκ των πραγμάτων είναι στην επικαιρότητα, αλλά και είναι ζητήματα που άπτονται και του Συντάγματος και της αναγκαιότητας συνταγματικών τροποποιήσεων».
Σύμφωνα με την ανεξάρτητη βουλευτή, Αλεξανδρα Ατταλίδου, «το θέμα του Γενικού Εισαγγελέα, είναι ένα θέμα, το οποίο δεν απασχολεί μόνο εμάς, που έχουμε καταθέσει προτάσεις ή υπογράψει προτάσεις, απασχολεί όλους τους πολίτες. Έναν γύρο να κάνετε, να δείτε τώρα που συζητείται η υπόθεση του Θανάση στο Δικαστήριο, θα δείτε την άποψη που έχουν οι πολίτες. Κι όταν οι πολίτες απαξιούν με τέτοιο τρόπο την απονομή της δικαιοσύνης, σημαίνει ότι το κράτος είναι πάνω σε βάσεις, οι οποίες μπορεί να καταρρεύσουν ανά πάσα στιγμη, γιατί όταν οι πολίτες δεν σέβονται τον Νόμο, δεν σέβονται εκείνους που απονέμουν τον Νόμο, τότε σημαίνει ότι έχουμε τεράστιο πρόβλημα».
Στη δική της τοποθέτηση η Ειρήνη Χαραλαμπίδου του ΑΚΕΛ, διερωτήθηκε για την υπόθεση Θανάση: «Εάν κερδηθεί η υπόθεση, ο Γενικός Εισαγγελέας, που τώρα κόπτεται να αποδείξει ότι ήταν αυτοκτονία, πώς θα διώξει στη συνέχεια; Δεν είναι σύγκρουση συμφέροντος; Όλα αυτά το Σύνταγμά μας πώς τα ρυθμίζει;».
Για παρεμπόδιση στο έργο του έκανε λόγο ο Ελεγκτής
Ο Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης ανέφερε ότι στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Κύπρο γίνεται αναφορά για την ανάγκη απρόσκοπτης πρόσβασης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στην πληροφόρηση. Θίγοντας τα προβλήματα που προκύπτουν από τον διττό ρόλο του θεσμού, σημείωσε ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις που προκύπτουν από τη μη παραχώρηση στοιχείων που ζητά η Ελεγκτική Υπηρεσία, ενώ συχνά, ως νομικός σύμβουλος του κράτους, είναι αυτός που συμβουλεύει να μη δοθούν τα στοιχεία.
Οι δηλώσεις βουλευτών
Ο πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, σε δηλώσεις του μετά της συνεδρία της Επιτροπής, είπε ότι «ακούσαμε για άλλη μια φορά πως η δικαιοσύνη καθυστερεί, πως η ηλεκτρονική δικαιοσύνη όχι μόνο δεν προχωρά αλλά έχει καταρρεύσει». Από την άλλη, είπε, ακούστηκαν και τα θετικά, ότι «εφαρμόζεται η μεταρρύθμιση, ότι το εφετείο έχει αποτέλεσμα και το τι πρέπει να γίνει στον τομέα της δικαιοσύνης». Πρόσθεσε ότι μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στον Γενικό Εισαγγελέα και τον διαχωρισμό του ρόλου του από αυτόν του δημοσίου κατήγορου. «Είναι με μεγάλη ικανοποίηση που ακούσαμε από την εκπρόσωπο του Υπουργείου Δικαιοσύνης πως έχουν δοθεί οδηγίες από τον πολιτικό προϊστάμενο προφανώς, για να μελετηθεί και το ενδεχόμενο αυτό, σε σχέση και με την εξαγγελία και προεκλογικά του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και πριν μερικές βδομάδες», ανέφερε.
Είπε ακόμα, ότι «εμείς έχουμε την πρόταση νόμου που αφορά τη συνταγματική τροποποίηση και ανοίγει τον δρόμο για να έρθει το νομοσχέδιο για αυτό τον διαχωρισμό. Θεωρώ πως ήρθε η ώρα, έπειτα από 64 χρόνια, να δούμε ζεστά το ζήτημα αυτής της μεγάλης συνταγματικής τροποποίησης».
Ερωτηθείς για το πώς βλέπει τις προτεινόμενες αλλαγές που παρουσίασε η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας για τη λογοδοσία του θεσμού, ο κ. Δημητρίου είπε ότι «είναι με μεγάλο προβληματισμό που ακούσαμε το ενδεχόμενο προσπάθειας αναθεώρησης της πρώτης απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα από ομάδα νομικών εντός της Νομικής Υπηρεσίας».
Σημείωσε ότι δεν θέλει να προδικάσει από τώρα με αρνητικότητα την όποια ανακοίνωση από μέρους του Γενικού Εισαγγελέα. «Θα περιμένουμε με ενδιαφέρον και θα ακούσουμε με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τι έχει να πει όταν θα είναι έτοιμος ο Γενικός Εισαγγελέας σε αυτό το ζήτημα», ανέφερε.
Η βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, σε δηλώσεις της μετά την ολοκλήρωση της συνεδρία της Επιτροπής, είπε ότι ένα από τα πιο σοβαρά θεσμικά θέματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα και η μη ύπαρξη διαχωρισμού των εξουσιών του. «Αυτοί είναι οι λόγοι που μας οδήγησαν να καταθέσουμε την πρόταση νόμου για αναθεώρηση του Συντάγματος», ανέφερε, σημειώνοντας και την προεκλογική δέσμευση του Προέδρου για το θέμα.
«Είναι αδιανόητο ο Γενικός Εισαγγελέας να παίρνει αποφάσεις, να αναστέλλει ποινικές διώξεις, χωρίς να τις αιτιολογεί», είπε, προσθέτοντας ότι οι πολίτες δεν αισθάνονται ότι απονέμεται δικαιοσύνη. Σημείωσε ότι στο θέμα των «χρυσών διαβατηρίων» θα έπρεπε να είχαν εξαιρεθεί και οι δύο Εισαγγελείς, καθώς ήταν υπουργοί του Υπουργικού που λάμβανε τις αποφάσεις και που σήμερα πρέπει να ελέγξουν. Επιπλέον, είπε ότι και η Νομική Υπηρεσία θα πρέπει να ελέγχεται για τις συμβουλές που παρέχει στο κράτος, αναφέροντας το παράδειγμα της πλωτής πλατφόρμας του Βασιλικού. Αναφερόμενη στην υπόθεση του εθνοφρουρού Θανάση Νικολάου, διερωτήθηκε τι θα γίνει αν χάσει η Νομική Υπηρεσία την υπόθεση. Για την ανάγκη συνταγματικής τροποποίησης, σημείωσε ότι το δίκαιο της ανάγκης «δεν μπορούμε να το επικαλούμαστε κατά το δοκούν». Πρόσθεσε ότι έχει ξαναγίνει συνταγματική τροποποίηση με πρόταση νόμου, όταν ψηφίστηκε η οικονομική αυτονόμηση της Βουλής. Αναφορικά με την πρόταση της Νομικής Υπηρεσίας για επανεξέταση των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα σημείωσε ότι πρέπει να υπάρχει δικαστικός έλεγχος. «Ξέρετε πολλούς, με τις εξουσίες που έχει ο Γενικός Εισαγγελέας, που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την άποψη του ή θα τολμούσαν να εκφράσουν διαφορετική άποψη, αν κάτι ήθελε να επιβάλει;», διερωτήθηκε.
Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης, σε δηλώσεις του, επικεντρώθηκε στο ζήτημα της δικαστικής μεταρρύθμισης. Όπως είπε, παρά το ότι υπήρξε κάποια πρόοδος στις συστάσεις της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «εξακολουθεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα να υφίσταται, το οποίο καθιστά και την ποιοτική αλλά και αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης προβληματική, έως και ανύπαρκτη αυτή τη στιγμή στην Κύπρο». Όπως είπε, παρά τη μεταρρύθμιση των ανώτατων βαθμίδων της δικαιοσύνης, εξακολουθεί σε πρώτο βαθμό να απονέμεται δικαιοσύνη στις καλύτερες περιπτώσεις ύστερα από 7-8 χρόνια, ενώ αν προστεθεί και ο δεύτερος και τρίτος βαθμός εκδίκασης μιας υπόθεσης, αυτή τελεσιδικεί σε 10 χρόνια, «αν κάποιος είναι τυχερός».
Ο κ. Πασιουρτίδης αναφέρθηκε στα «όσα κωμικά έχουμε ζήσει με το σύστημα e-justice της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης στην Κύπρο». Όπως είπε, η Κύπρος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην τελευταία θέση της ΕΕ όσον αφορά τον μέσο όρο εκδίκασης υποθέσεων. «Αυτό δεν αποτελεί αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης», είπε, σημειώνοντας ότι η πρόσληψη δικαστών από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα, αν δεν υπάρξει επάρκεια και σε υποστηρικτικό προσωπικό. «Αναμένουμε να ληφθούν εκείνα τα μέτρα, από όσους έχουν την ευθύνη, ούτως ώστε στην έκθεση του 2024 να μην εντοπίζονται σε τέτοιο μεγάλο βαθμό αυτά τα κενά και αδυναμίες στον τομέα της απονομής της δικαιοσύνης», είπε.
