Στο επίκεντρο ανησυχίες για το Κράτος Δικαίου

Η τελευταία Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Κύπρο, η οποία δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούλιο θα είναι αντικείμενο συζήτησης σε μία από τις πρώτες συνεδριάσεις της Επιτροπής Θεσμών στην Βουλή τον Σεπτέμβριο. Μέλη της Επιτροπής προβληματίζονται για ορισμένα σημεία, ειδικά για αυτά που αφορούν την επανάληψη της σύστασης για διαχωρισμό του συμβουλευτικού και του εισαγγελικού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα και για έλεγχο των αποφάσεών του για τη μη άσκηση δίωξης ή διακοπή της διαδικασίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με την ανεξαρτησία και την αυτονομία της Γενικής Εισαγγελίας.

Όπως επισημαίνεται στην Έκθεση, στην παρούσα φάση η κυβέρνηση βρίσκεται σε νομοπαρασκευαστική διαδικασία με στόχο τον διαχωρισμό του συμβουλευτικού και του εισαγγελικού ρόλου της Νομικής Υπηρεσίας, γεγονός που, σύμφωνα με την Επιτροπή, αποτελεί θετικό βήμα προς την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της εισαγγελικής αρχής. Αυτά τα νομοσχέδια βρίσκονται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας τους και αναμένεται να ολοκληρωθούν σύντομα, όπως αναφέρθηκε στην «Κ» από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως. Υπενθυμίζεται ότι τα εν λόγω νομοσχέδια ήταν προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, ενώ τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν το ζήτημα ήταν αντικείμενο συζήτησης στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής, γνωστοποιήθηκε ότι μετά από οδηγίες του υπουργού Δικαιοσύνης, Μάριου Χαρτσιώτη, λειτουργοί του Υπουργείου βρίσκονταν σε στάδιο έρευνας και μελέτης διαφόρων νομικών συστημάτων, παρόμοιων με αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και άλλων μελετών σχετικών με το θέμα, για την ετοιμασία των νομοσχεδίων.

Αναμένουν ενημέρωση

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών και βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητίου, σχολίασε στην «Κ» ότι θα αναμένουν με μεγάλο ενδιαφέρον ενημέρωση τόσο για τα νομοθετήματα που ετοιμάζει το Υπουργείο Δικαιοσύνης όσο και για τα σχέδια που ετοιμάζει η Νομική Υπηρεσία για θέσπιση εσωτερικής διαδικασίας για τον έλεγχο των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα, όπως ανακοινώθηκε από την Υπηρεσία στη Βουλή. Το δεύτερο αποτελεί την απάντηση της Νομικής Υπηρεσίας στις ανησυχίες της Κομισιόν για έλεγχο των αποφάσεών του Γενικού Εισαγγελέα για τη μη άσκηση δίωξης ή διακοπή της διαδικασίας. Σύμφωνα με τον κ. Δημητρίου, μετά από τη συνεδρίαση στη Βουλή τον περασμένο Φεβρουάριο όπου ενημερώθηκαν για τις πιο πάνω προθέσεις, δεν έχουν λαβει ακόμη σχετική ενημέρωση.

Όπως λέχθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στη Βουλή από εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας, θα δημιουργηθεί μία διαδικασία εσωτερικής επανεξέτασης των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα σε ό,τι αφορά την προώθηση ή τη διακοπή ποινικών διώξεων, η οποία θα γίνεται εσωτερικά από τη Νομική Υπηρεσία. Όπως εξήγησε, κάθε παραπονούμενος θα μπορεί να ζητά επανεξέταση της απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα για μη δίωξη ή διακοπή δίωξης. Η επανεξέταση θα γίνεται από νέα ομάδα νομικών λειτουργών της Νομικής Υπηρεσίας και η απόφαση, μαζί με το σκεπτικό, θα κοινοποιούνται στον παραπονούμενο. Επιπλέον, η Νομική Υπηρεσία θα κωδικοποιήσει τα κριτήρια, βάσει των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις για δίωξη ή διακοπή δίωξης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μερίδα βουλευτών εξέφρασε τότε προβληματισμό σε σχέση με τη συγκεκρινένη ρύθμιση, διότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα διατηρεί το προνόμιο της δίωξης και του ανέλεγκτου, χωρίς ο έλεγχος να γίνεται από κάποιο δευτεροβάθμιο όργανο.

Σε ψηλό σημείο

Επιτρέφοντας στο περιεχόμενο της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου, ο κ. Δημητρίου αναφέρει σήμερα ότι «μας προβληματίζει η αναφορά, και μάλιστα σε ψηλό σημείο και πολύ έντονα, για τις εξουσίες του Γενικού Εισαγγελέα και τον έλεγχο των αποφάσεών του. Eίναι κάτι το οποίο αναφέραμε συχνά και το έχουμε συζητήσει και στην Επιτροπή, καταθέτοντας πρόταση Νόμου για συνταγματική τροποποίηση του άρθρου 113».

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και το άρθρο 113 «1. ο γενικός εισαγγελεύς της Δημοκρατίας, βοηθούμενος υπό του βοηθού γενικού εισαγγελέως της Δημοκρατίας είναι ο νομικός σύμβουλος της Δημοκρατίας, του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας, του Υπουργικού Συμβουλίου και των υπουργών, ασκεί δε πάσαν ετέραν εξουσίαν και εκτελεί πάσαν ετέραν υπηρεσίαν ή καθήκον καθοριζόμενον ή ανατιθέμενον εις αυτόν διά του Συντάγματος ή διά νόμου. 2. Ο γενικός εισαγγελεύς της Δημοκρατίας έχει εξουσίαν κατά την κρίσιν αυτού προς το δημόσιον συμφέρον να κινεί, διεξάγει, επιλαμβάνηται και συνεχίζει ή διακόπτει οιανδήποτε διαδικασίαν ή διατάσσει δίωξιν καθ’ οιουδήποτε προσώπου εν τη Δημοκρατία δι’ οιονδήποτε αδίκημα. Η τοιαύτη εξουσία δύναται να ασκείται υπό του γενικού εισαγγελέως της Δημοκρατίας είτε αυτοπροσώπως είτε δι’ υπαλλήλων υπαγομένων εις αυτόν ενεργούντων υπό και συμφώνως προς τας οδηγίας αυτού». Όπως αναφέρεται στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το άρθρο 113 δεν αποτελεί μέρος των συνταγματικών διατάξεων που δεν επιδέχονται τροποποίηση. Ως εκ τούτου, προστίθεται, μπορεί να τροποποιηθεί με αυξημένη πλειοψηφία από τη Βουλή (Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, άρθρο 182). Από τη θέσπισή του το 1960, το Σύνταγμα τροποποιήθηκε 18 φορές.

Η ατζέντα

Κατά την εκτίμηση του κ. Δημητρίου, σε γενικές γραμμές είναι θετική η Έκθεση, καθώς σε σύγκριση με το 2023 έχουν μειωθεί οι συστάσεις, ωστόσο, τόνισε, τα ζητήματα που θίγονται στο μέρος των συστάσεων, θα είναι αντικείμενο συζήτησης σε μία από τις πρώτες συνεδριάσεις της Επιτροπής Θεσμών τον Σεπτέμβριο. Εκτός από τα θέματα που αφορούν τον Γενικό Εισαγγελέα, σημείωσε ότι θα τους απασχολήσουν και θα εξετάσουν εκτεταμένα στις πρώτες συνεδριάσεις και σημεία της Έκθεσης, όπως για «μηδενική πρόοδο ως προς τη θέσπιση νομοθεσίας για τη διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές επιχειρήσεις», για την περιορισμένη πρόσβαση της Ελεκτικής Υπηρεσίας σε πληροφορίες από Δημόσιες Υπηρεσίες και τις ελλείψεις της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς σε ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους.

Το Πόθεν Έσχες

Την ίδια ώρα ο κ. Δημητρίου χαρακτήρισε θετική την αναφορά για «σημαντική πρόοδο ως προς τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τη δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων από τους αιρετούς αξιωματούχους, ώστε να καθιερωθεί η τακτική και ολοκληρωμένη υποβολή δηλώσεων, σε συνδυασμό με αποτελεσματικούς, τακτικούς και πλήρεις ελέγχους», μετά την ψήφιση από τη Βουλή της νέας νομοθεσίας για το Πόθεν Έσχες. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη εβδομάδα ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αποφάσισε να μην υπογράψει τη νομοθεσία, που υπερψηφίστηκε και προνοεί τον έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων του Γενικού Εισαγγελέα και του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα ως πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα, αλλά να προχωρήσει σε αναφορά του Νόμου, με την υπόθεση να ορίζεται ενώπιον του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου για τις 4 Σεπτεμβρίου. Από τη Βουλή ανατέθηκε η υπεράσπιση στον δικηγόρο της Χρίστο Κληρίδη. Υπενθυμίζεται ότι στο στάδιο της συζήτησης της νομοθεσίας για το Πόθεν Έσχες, ο Γενικός Εισαγγελέας και ο Βοηθός Γενικού Εισαγγελέα εξέφρασαν την επιθυμία για αυτορρύθμιση όσον αφορά τον έλεγχο των περιουσιακών τους στοιχείων, όπως οι Δικαστές, κάτι το οποίο δεν πέρασε από την ψηφοφορία μεταξύ των μελών της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής.