Του Παύλου Νεοφύτου
Τον βαθμό προόδου, αλλά και τη στασιμότητα, των προαπαιτούμενων για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο περιγράφει η Κομισιόν στην Ετήσια Έκθεση για το 2024. Αγγίζονται ζητήματα διασφάλισης της διαφάνειας και της αποτελεσματικής πάταξης της διαφθοράς, ενώ μεταξύ άλλων αγγίζονται σημεία γύρω από τον ρόλο της ηγεσίας της Νομικής Υπηρεσίας, τη δήλωση των περιουσιακών στοιχείων των αξιωματούχων και τη διαδικασία κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές εταιρείες. Την ίδια ώρα γίνεται αναφορά και στην αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα, Γιώργου Σαββίδη, για παύση του Γενικού Ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη, αλλά και στην εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς που σχετίζονται με το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα.
Στην Έκθεση που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη, σημειώνεται ότι σε σύγκριση με το 2023 έχει γίνει μερική πρόοδος σε σχέση με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας του Γενικού Εισαγγελέα, συστήνοντας την ίδια ώρα στην Κύπρο να προχωρήσει με την υιοθέτηση της νομοθεσίας για τη διάκριση των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, δηλαδή να προωθηθεί η σαφέστερη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα, και να θεσπίσει μέτρα αποτελεσματικού ελέγχου της δυνατότητας του Γενικού Εισαγγελέα να μην ασκεί δίωξη ή να προχωρεί στη διακοπή μιας διαδικασίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με την ανεξαρτησία και την αυτονομία της εισαγγελίας. Σημειώνεται ότι και τα δύο θέματα απασχόλησαν συνεδριάσεις της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής την περασμένη κοινοβουλευτική περίοδο, την ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, τους πόρους της Ανεξάρτητης αρχής κατά της Διαφθοράς.
«Η κυβέρνηση βρίσκεται σε νομοπαρασκευαστική διαδικασία με στόχο τον διαχωρισμό του συμβουλευτικού και του εισαγγελικού ρόλου της Νομικής Υπηρεσίας, γεγονός που αποτελεί θετικό βήμα προς την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της εισαγγελικής αρχής. Εξακολουθεί να μην υπάρχει δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας», τονίζεται στην έκθεση.
Στην έκθεση καταγράφεται επίσης σημαντική πρόοδος στη θέσπιση κανόνων για δημοσιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων αξιωματούχων (πόθεν έσχες), με στόχο την καθιέρωση τακτικής και ολοκληρωμένης διαδικασίας υποβολής, σε συνδυασμό με αποτελεσματική, τακτική και πλήρη επαλήθευση, καθώς, στην τελευταία συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής ψηφίστηκαν τα δύο τροποποιητικά νομοσχέδια. «Ψηφίστηκε νέα νομοθεσία για τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων, αλλά αναμένεται να τεθεί σε ισχύ και να εφαρμοστεί αποτελεσματικά», τονίζει η Κομισιόν.
Παράλληλα, σημειώνεται πως έχει γίνει «κάποια περαιτέρω πρόοδος» για την ενίσχυση των κανόνων και μηχανισμών για τη βελτίωση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
Μερική πρόοδος καταγράφεται ακόμα σε σχέση με τη διασφάλιση των κατάλληλων πόρων (οικονομικοί, ανθρώπινοι και τεχνικοί) για τη σωστή και αποτελεσματική λειτουργία της Ανεξάρτητης αρχής κατά της Διαφθοράς. Σύμφωνα με την Έκθεση, «για το 2024 η ΑΑΔ έλαβε σημαντικά αυξημένο προϋπολογισμό ύψους 2,092 εκατ. EUR (+ 73 % σε σύγκριση με το 2023), επιπλέον των επτά υπαλλήλων κατώτερης βαθμίδας και ορισμένου χρόνου (που αναμένεται να προστεθούν στο δυναμικό της το 2024). Σύμφωνα με την ΑΑΔ, αυτό αναμένεται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητά της». Ωστόσο τονίζεται ότι «ενώ οι χρηματοδοτικοί πόροι που διατίθενται στην ΑΑΔ έχουν αυξηθεί σημαντικά, η έλλειψη επαρκών ανθρώπινων πόρων έχει επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του οργανισμού. Συνεπώς, έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά την υλοποίηση της σύστασης που διατυπώθηκε στην έκθεση του 2023 για το κράτος δικαίου».
Στα αρνητικά, εντοπίζεται η αναφορά ότι δεν καταγράφεται «καμία πρόοδος» σε σχέση με την προώθηση νομοθεσίας «για διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές εταιρείες».
Αναφορά στην κόντρα Γιώργου Σαββίδη - Οδυσσέα Μιχαηλίδη
Η Κομισιόν κάνει λόγο και σε περιορισμένη πρόσβαση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σε σχετικές πληροφορίες, σημειώνοντας ότι αυτό επηρεάζει την ικανότητα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να διενεργεί αποτελεσματικά ελέγχους στον τομέα της χρηματοδότησης των δημόσιων οργανισμών.
«Βάσει νόμου, η Ελεγκτική Υπηρεσία έχει απεριόριστη πρόσβαση στις πληροφορίες που κρίνει σχετικές με τον έλεγχο δημόσιων φορέων. Ωστόσο, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει ότι ορισμένες ελεγχόμενες δημόσιες αρχές, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν παρέχουν σχετικές πληροφορίες σύμφωνα με τις νομικές συμβουλές του Γενικού Εισαγγελέα. Κατά συνέπεια, υπάρχει κίνδυνος υπονόμευσης της αποτελεσματικότητας και της ακρίβειας των ελέγχων. Η Ελεγκτική Υπηρεσία θεωρεί ότι η μη δημοσιοποίηση σχετικών πληροφοριών από τα δημόσια θεσμικά όργανα εξελίσσεται σε τάση», σημειώνεται.
Την ίδια ώρα γίνεται αναφορά στο αίτημα (Απρίλιος 2024) του Γενικού Εισαγγελέα στο Ανώτατο Δικαστήριο, για απομάκρυνση του Γενικού Ελεγκτή, Οδυσσέα Μχαηλίδη, λόγω παραπτώματος. «Ενέργεια η οποία θεωρείται από τον Γενικό Ελεγκτή άμεση απειλή για τη θεσμική ανεξαρτησία του», προστίθεται.
Οι συστάσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας
«Επιπλέον, εντοπίστηκαν υπόνοιες διαφθοράς κατά τη διάρκεια ορισμένων ελέγχων που διενεργήθηκαν πέρυσι από την Ελεγκτική Υπηρεσία, οι οποίες στη συνέχεια διαβιβάστηκαν στις αρμόδιες αρχές για περαιτέρω εξέταση και πιθανή διερεύνηση. Όσον αφορά τους ελέγχους στο πλαίσιο των οποίων τα δημόσια θεσμικά όργανα κοινοποίησαν πλήρεις πληροφορίες, μικρός μόνο αριθμός των συστάσεων που εκδόθηκαν από την Ελεγκτική Υπηρεσία υλοποιήθηκαν πλήρως και εγκαίρως από τις ελεγχόμενες αρχές», αναφέρεται στην Έκθεση.
Οι κυρώσεις και το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα
Παρά τις βελτιώσεις, η Κομισιόν εκτιμά ότι εξακολουθούν να μην υπάρχουν απτά αποτελέσματα όσον αφορά την εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο. «Ενώ σημειώθηκαν κάποιες βελτιώσεις στη στελέχωση και την απόδοση των αρχών που διερευνούν υποθέσεις διαφθοράς, σε λίγες υποθέσεις σημειώθηκε πρόοδος, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, ενώ ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος», τονίζεται.
Σε αυτό το σημείο γίνεται, μεταξύ άλλων, αναφορά στις διώξεις που σχετίζονται με τις παραβιάσεις των κυρώσεων της Δύσης κατά της Ρωσίας και το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα. «Οι ισχυρισμοί που διατυπώθηκαν στα μέσα μαζικής επικοινωνίας για διαφθορά που συνδέεται με παράνομα κεφάλαια κατατεθειμένα στην Κύπρο προς αποφυγή των διεθνών καθεστώτων κυρώσεων βρίσκονται υπό εξέταση από την Αστυνομία και τον Γενικό Εισαγγελέα. Μετά τη διακοπή στην πράξη του προγράμματος χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές, κινήθηκαν περισσότερες από 15 διώξεις για διαφθορά που συνδέονται με το εν λόγω πρόγραμμα από τον γενικό εισαγγελέα. Παρά τις βελτιώσεις αυτές, εξακολουθούν να μην υπάρχουν απτά αποτελέσματα όσον αφορά την εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο», σύμφωνα με την Έκθεση.
Οι συστάσεις της Κομισιόν
Στις συστάσεις που καταγράφονται για την Κύπρο στη βάση των πιο πάνω σημείων, καθώς και στη βάση των δεσμεύσεων της χώρας στο πλαίσιο της εφαρμογής του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η χώρα καλείται:
- Να προωθήσει τους σχεδιασμούς για τη θέσπιση νομοθεσίας που θα έχει ως στόχο τη σαφέστερη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα, και να λάβει μέτρα για την καθιέρωση αποτελεσματικού ελέγχου αποφάσεων να μην ασκήσει δίωξη ή να διακόψει διαδικασία, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με την ανεξαρτησία και την αυτονομία της εισαγγελίας.
- Να συνεχίσει τις προσπάθειες για να διασφαλίσει ότι η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς διαθέτει τους ανθρώπινους και τεχνικούς πόρους για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.
- Να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων για τη δημοσιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων αιρετών αξιωματούχων, ώστε να καθιερωθεί η τακτική και ολοκληρωμένη υποβολή, σε συνδυασμό με την αποτελεσματική, τακτική και πλήρη επαλήθευση.
- Να θεσπίσει νομοθεσία για τη διασφάλιση της δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές εταιρείες.
- Να προχωρήσει περαιτέρω με τη διαδικασία για ενίσχυση των κανόνων και μηχανισμών για τη βελτίωση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα ενημέρωσης.
- Να συνεχίσει τις προσπάθειες για διασφάλιση αποτελεσματικής και έγκαιρης διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη νομοθετική διαδικασία και αντιμετώπιση των ελλείψεων.
