Ελληνοτουρκικά: Συμφώνησαν ότι διαφωνούν για πλαίσιο και Κυπριακό

Βασίλης Νέδος, Μανώλης Κωστίδης, Γιώργος Μπουρδάρας

Του Βασίλη Νέδου

Στην ουσία της ελληνοτουρκικής διαφοράς, δηλαδή τη διερεύνηση των δυνατοτήτων να προχωρήσει ουσιαστικά η συζήτηση για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών –παρά την επιβεβαίωση και αναδιατύπωση των σταθερών θέσεων από τις δύο πλευρές– προχώρησαν χθες οι δύο υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, κατά τη συνάντηση που είχαν στην Αθήνα. Ο κ. Γεραπετρίτης, βέβαια, υπογράμμισε ότι για την Αθήνα η διαφορά είναι μία (υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ), ενώ ο κ. Φιντάν δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει την τουρκική θέση για την ύπαρξη «αλληλένδετων» θεμάτων στο Αιγαίο, υπογραμμίζοντας πάντως ότι «συζητήσαμε περιεκτικά τα θέματα Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου». Είναι ενδεικτικό ότι επί τούτου ο κ. Γεραπετρίτης υπογράμμισε ότι: «Οι θέσεις μας ως προς το εύρος της συζήτησης αφίστανται, με τη θέση μας να αφορά τη μία και μόνη διαφορά. Θα συνομιλήσουμε για το θέμα αυτό ξανά σε επόμενη συνάντησή μας στο εγγύς μέλλον». Βέβαια τα επόμενα βήματα, δηλαδή οι συναντήσεις σε υπουργικό επίπεδο αλλά και η επόμενη ανωτάτου επιπέδου συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου υπό τους δύο ηγέτες στις αρχές του έτους, διασφαλίζουν τη συνέχεια των επαφών, παρά τις προφανείς δυσκολίες.

Από την Αθήνα κρατείται ως μείζον απότοκο της συνάντησης η δυνατότητα να μπορούν οι δύο πλευρές να συζητούν χωρίς προσκόμματα για τον πυρήνα των προβλημάτων τους, δίχως αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να αναμένονται τεράστια βήματα προόδου. Εν ολίγοις, το βασικό κέρδος της χθεσινής συνάντησης ήταν η συμφωνία ότι πρέπει να υπάρξει μια κανονικότητα και ροή συνεχών επαφών, με σκοπό να δημιουργηθεί μια νέα διαδικασία. Δεδομένου ότι οι διερευνητικές επαφές έχουν πλέον περιγραφεί ως περίπου παρωχημένες, είναι ευκταίο το επόμενο χρονικό διάστημα να προκύψει ένα σχήμα που θα μπορεί να συζητάει πιο συστηματικά για τον πυρήνα των προβλημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο συμφωνήθηκε χθες, πέρα από τη συνέχιση των επαφών στο πλαίσιο των τριών πυλώνων (πολιτικός διάλογος, θετική ατζέντα, ΜΟΕ) να δημιουργηθεί και ένας ακόμη μηχανισμός για την πρόληψη εντάσεων. Ο πρόσθετος αυτός δίαυλος θα είναι σε διπλωματικό επίπεδο και σκοπός θα είναι να προλαμβάνονται προβλήματα όπως, για παράδειγμα, αυτό που λίγο έλειψε να ξεφύγει σε κρίση τον περασμένο Ιούλιο στην Κάσο.

Ο κ. Μητσοτάκης

Τη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στην Αθήνα σχολίασε από τη Βουδαπέστη και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. «Οι δηλώσεις επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει ένα καλό κλίμα πάνω στο οποίο μπορούμε να οικοδομήσουμε. Αλλά, ταυτόχρονα, ναι, σίγουρα δεν υπάρχει ακόμη ένα κοινό πλαίσιο προκειμένου να συζητήσουμε σε βάθος τη μία μεγάλη μας διαφορά με την Τουρκία, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο», ανέφερε ο κ. Μητσοτάκης. Και πρόσθεσε ότι υπάρχει, παρ’ όλα αυτά, πρόοδος σε κάποια ζητήματα, όπως η βίζα εξπρές για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η καλύτερη συνεργασία στο προσφυγικό, αλλά και η κοινή υποψηφιότητα στον ΟΑΣΕ. Ωστόσο υπογράμμισε: «Σε όσους ανησυχούν θέλω να ξαναπώ ότι η Ελλάδα προσέρχεται σε αυτή τη συζήτηση από μία ισχυρή θέση. Είμαστε μία χώρα με ισχυρές Ενοπλες Δυνάμεις, με σταθερή και αναπτυσσόμενη οικονομία, με ένα πλαίσιο γεωπολιτικών συμμαχιών το οποίο αναγνωρίζει το δίκαιο των θέσεών μας, με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θωρακίζουν τις ελληνικές θέσεις». Και κατέληξε, λέγοντας ότι «συνομιλούμε και θα συνομιλούμε. Και έστω κι αν δεν μπορούμε να βρούμε ένα πλαίσιο να συμφωνήσουμε στην κεντρική μας διαφορά, οφείλουμε να διαφυλάξουμε τα ήρεμα νερά, τα οποία τελικά αποβαίνουν, νομίζω, προς όφελος και των δύο λαών».

Το Κυπριακό

Οι κ. Γεραπετρίτης και Φιντάν διατύπωσαν, επίσης, εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για το Κυπριακό, με την ελληνική πλευρά να επιμένει στην ανάγκη επίλυσης με βάση τις παραμέτρους του ΟΗΕ. Ενώ, αντιθέτως, ο κ. Φιντάν σημείωσε ότι «θα συνεχίσουμε να συζητάμε το Κυπριακό επί τη βάσει των πραγματικοτήτων στο νησί» και υπογράμμισε πως «έχει αποδειχθεί ότι το μοντέλο της ομοσπονδίας δεν ισχύει πια στο νησί».

Οι δύο υπουργοί συζήτησαν για το μειονοτικό, θέμα που η Αγκυρα θέτει μετ’ επιτάσεως σε κάθε συνάντηση. Μάλιστα, ο κ. Φιντάν έθεσε το ζήτημα της προστασίας των οθωμανικών μνημείων στην Ελλάδα, υπογραμμίζοντας ότι η Αγκυρα είναι έτοιμη να υποστηρίξει την Αθήνα για τη συντήρησή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αθήνα παγίως αρνείται αυτές τις προσφορές, καθώς πρόκειται για μνημεία που βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος και υπό την επίβλεψη των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού. Ο κ. Φιντάν, πάντως, μετά τη συνάντηση, μετέβη στην πρεσβεία της Τουρκίας στην Αθήνα όπου και δεξιώθηκε την πολυμελή αντιπροσωπεία της αποκαλούμενης Συμβουλευτικής Επιτροπής της «Τουρκικής Μειονότητα της Δυτικής Θράκης» όπου συμμετέχουν και οι δύο ψευδομουφτήδες.

Ο οδικός χάρτης μέχρι το ραντεβού Μητσοτάκη – Ερντογάν

Του Μανώλη Κωστιδη

Κωνσταντινούπολη – Ανταπόκριση. Ως «το πρώτο μικρό βήμα για ουσιώδη διάλογο στο Αιγαίο» μάς σχολίαζαν Τούρκοι δημοσιογράφοι τη συνάντηση του Χακάν Φιντάν με τον Γιώργο Γεραπετρίτη στην Αθήνα, καθώς οι δύο υπουργοί Εξωτερικών καθόρισαν τον οδικό χάρτη των βημάτων που πρέπει να γίνουν το επόμενο διάστημα. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας σχολιάζεται πως έφτασε στην Αθήνα με στόχο τη διατήρηση του ήρεμου κλίματος μεταξύ των δύο χωρών και δεν θέλησε να χρησιμοποιήσει μια ρητορική που θα μπορούσε να ενοχλήσει την Αθήνα. Αυτό ήδη φάνηκε και στις συνομιλίες που είχαμε με αξιωματούχους και δημοσιογράφους της γειτονικής χώρας.

Ο κ. Φιντάν μίλησε για την προσέγγιση Ελλάδας και Τουρκίας, προσθέτοντας πως είναι μια «ιστορική ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτούμε» και αναφέρθηκε στη φόρμουλα «καζάν – καζάν» (win – win) και πως στόχος είναι η «μόνιμη γειτονία να μετατραπεί σε μόνιμη φιλία».

Βασικό στοιχείο που αναδεικνύει τη βούληση των δύο πλευρών να κρατήσουν το νήμα και να μην επιτρέψουν να χαθεί το μομέντουμ, είναι ότι για το επόμενο χρονικό διάστημα υπάρχει ήδη αποφασισμένος ένας πυκνός οδικός χάρτης επαφών. Οπως ήδη ανακοινώθηκε χθες, στις 2 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ο επόμενος γύρος πολιτικού διαλόγου στην Αθήνα, ενώ στις 3 Δεκεμβρίου θα γίνουν οι επόμενες επαφές σε επίπεδο θετικής ατζέντας. Του πολιτικού διαλόγου προΐστανται οι δύο υφυπουργοί Εξωτερικών και συγκεκριμένα η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και ο Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι.

Εντός Δεκεμβρίου και σίγουρα έως το τέλος του χρόνου θα έχει πραγματοποιηθεί και η επόμενη συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών με αντικείμενο, όχι μόνο την προετοιμασία του επόμενου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ), αλλά και το περίγραμμα που συνδέεται με τις δυσκολίες των θαλασσίων ζωνών. Το ΑΣΣ, που θα συνδυαστεί με κατ’ ιδίαν συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν, κατά πάσα πιθανότητα θα πραγματοποιηθεί εντός του πρώτου τριμήνου του 2025, ενδεχομένως τον Φεβρουάριο ή και τον Μάρτιο. Τότε οι δύο ηγέτες θα εξετάσουν το πού βρίσκονται οι σχέσεις των δύο χωρών και ποια θα είναι τα επόμενα βήματα. Αξιωματούχοι της γειτονικής χώρας δείχνουν ικανοποιημένοι από την παρούσα κατάσταση που έχουν φτάσει οι σχέσεις των δύο χωρών και υπάρχει η πίστη πως το καλό κλίμα θα μπορέσει να διατηρηθεί για αρκετό χρονικό διάστημα, καθώς η βούληση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη είναι προς την κατεύθυνση αυτή.

Σε γενικές γραμμές, στην πρώτη επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα για διμερείς επαφές, ο κ. Φιντάν κινήθηκε σε πολύ ήπιους τόνους, ακόμη και σε θέματα όπου Ελλάδα και Τουρκία χωρίζονται από ένα τεράστια χάσμα, όπως, για παράδειγμα στο ζήτημα της μειονότητας της Θράκης, που για την κυβέρνηση του κ. Ερντογάν αποτελεί ζήτημα ύψιστης σημασίας, όπως άλλωστε και όλα όσα συνδέονται με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των Βαλκανίων.

Επιφυλάξεις διατυπώνουν τα κόμματα στην Ελλάδα

Του Γιώργου Μπουρδάρα

Ακρως επιφυλακτική έως και απολύτως αρνητική εμφανίζεται η αντιπολίτευση απέναντι στις εξελίξεις που καταγράφονται στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, εξ αφορμής της χθεσινής συνάντησης των Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν και των δηλώσεων στις οποίες προέβησαν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών.

«Το ΠΑΣΟΚ είναι υπέρ του διαλόγου με την τουρκική πλευρά, αλλά ενός διαλόγου χωρίς αυταπάτες», τόνισε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης σε δηλώσεις του από την Κύμη και συνέχισε: «Οσο η Τουρκία επιμένει στη διχοτόμηση της Κύπρου, στην ανιστόρητη και επικίνδυνη θεωρία της “Γαλάζιας Πατρίδας”, δεν βλέπω περιθώριο πραγματικών συγκλίσεων. Διότι αυτές οι απόψεις υπονομεύουν το διεθνές δίκαιο και τα ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών».

Σε υψηλούς και επικριτικούς τόνους κινήθηκε η πρώτη αντίδραση της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος. «Επιβεβαιώνεται ότι η λεγόμενη “θετική ατζέντα” αξιοποιείται ως το προπέτασμα καπνού για τα παζάρια που είναι σε εξέλιξη, σύμφωνα με τις νατοϊκές κατευθύνσεις και οδηγούν σε λύσεις συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, προς όφελος των ενεργειακών μονοπωλίων και σε βάρος των λαών», τονίζεται σε σχετική ανακοίνωση του Περισσού. Και προστίθεται, μεταξύ άλλων: «Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα της συνάντησης Γεραπετρίτη – Φιντάν, ο “οδικός χάρτης” που έχει δρομολογηθεί με αμερικανονατοϊκή εποπτεία, εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους. Ο οδυνηρός συμβιβασμός και οι εντάσεις είναι οι όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο λαός απαιτείται να επαγρυπνεί».

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης Κυριάκος Βελόπουλος σε δήλωσή του τονίζει: «Δυστυχώς για ακόμη μία φορά η Ελληνική Λύση δικαιώνεται και επιβεβαιώνεται για τα ελληνοτουρκικά. Ο κ. Φιντάν εντός Αθηνών άνοιξε όλη τη βεντάλια των αιτημάτων της Τουρκίας μέσα στην έδρα μας. Αυτό που έπρεπε να πει η ελληνική πλευρά είναι να απαντήσει ξεκάθαρα στον κ. Φιντάν και να τον στείλει ή στα βάθη της Ανατολίας ή καλύτερα της Μογγολίας, όπου ανήκει».

Υπέρ του διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και της ύπαρξης ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, τάσσεται η Νέα Αριστερά, αλλά σε ανακοίνωσή της προσθέτει: «Ωστόσο, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε ότι προκαλεί προβληματισμό η διάσταση απόψεων που διαπιστώθηκε στις κοινές δηλώσεις των δύο υπουργών Εξωτερικών. Αναμένουμε μια εφ’ όλης της ύλης ενημέρωση από το υπουργείο Εξωτερικών».

Ενόψει της χθεσινής συνάντησης των δύο υπουργών Εξωτερικών στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Νίκης Δημήτρης Νατσιός έλεγε από του βήματος της Βουλής: «Μία γλώσσα καταλαβαίνουν μόνο οι Τούρκοι, όπως η Ιστορία μας αποδεικνύει: είναι δύο λέξεις που περικλείουν όλη την Ιστορία μας, που μας έρχονται και αυτές από πολύ μακριά, από τις αμμουδιές του Ομήρου: Μολών λαβέ».

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να μη δέχεται εκπτώσεις στα όσα ορίζονται από το διεθνές δίκαιο, σημείωσε η πρόεδρος της Πλεύσης Ελευθερίας Ζωή Κωνσταντοπούλου.