Μανώλης Κωστίδης
Ο πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί εδώ και πολλές δεκαετίες διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην τουρκική πολιτική σκηνή, όχι πάντα με θετικά αποτελέσματα.
Το 1999, ως αντιπρόεδρος, συμμετείχε στην κυβέρνηση συνασπισμού με πρωθυπουργό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ και κυβερνητικό εταίρο τον Μεσούτ Γιλμάζ. Ήταν η κυβέρνηση που το 2001 προκάλεσε τη χειρότερη χρηματοπιστωτική κρίση στην Τουρκία και οδήγησε σε χρεοκοπία 22 τουρκικές τράπεζες. Τα επιτόκια εκτοξεύθηκαν στο 8.000% και η Τουρκία οδηγήθηκε σε συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σήμερα, πάλι με τον Μπαχτσελί να στηρίζει την κυβέρνηση και να παίζει καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις της, η Τουρκία ζει μια από τις χειρότερες οικονομικές εποχές των τελευταίων 20 ετών.
Ο πρόεδρος των εθνικιστών της Τουρκίας αλλάζει πολιτικές θέσεις ανάλογα με τις συγκυρίες. Το 2017 τάχθηκε υπέρ της συνταγματικής μεταρρύθμισης για αλλαγή του συστήματος διακυβέρνησης της χώρας από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό και υποστήριξε την υποψηφιότητα του κ. Ερντογάν για τη θέση του προέδρου της δημοκρατίας.
Κι όμως το 2015, σε ομιλία του στην πόλη Νέβσεχιρ, είχε ταχθεί κατά των σχεδίων του Ερντογάν. «Ο Ερντογάν δεν ονειρεύεται τουρκικό προεδρικό σύστημα, αλλά προεδρία στα δικά του μέτρα. Τρέχει πίσω από στόχο που θα έχει όλες τις αρμοδιότητες στα χέρια του, θέλει σύστημα του ενός δικτάτορα. Μια δικτατορία δίχως θρόνο και στέμμα, που δεν θα υπάρχει κανένα φρένο και έλεγχος του Κοινοβουλίου», είχε υποστηρίξει.
Δύο χρόνια μετά άλλαξε άποψη και αποφάσισε να συμμαχήσει με τον Ερντογάν, κι όταν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους για την αλλαγή της πολιτικής του, ο ίδιος τότε απάντησε: «Στην Τουρκία δεν μπορεί να υπάρχει δικτάτορας. Αφού η λέξη “δικτάτορας” δεν είναι τουρκική».
Αυτό που προβληματίζει πολλούς πολιτικούς αναλυτές είναι πως από την ημέρα που ο Μπαχτσελί άρχισε να στηρίζει την κυβέρνηση Ερντογάν, η τουρκική οικονομία παρουσιάζει μια σταθερά φθίνουσα πορεία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώνεται κάθε χρόνο και ο επίσημος πληθωρισμός έφτασε στο 78,4%, στα χειρότερα επίπεδα των τελευταίων 25 ετών.
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Οικονομικών και νυν πρόεδρο του κόμματος Deva, Αλί Μπαμπατζάν, ο πληθωρισμός έχει φτάσει στο 200%, με τα CDS της Τουρκίας να αγγίζουν τις 900 μονάδες. Κάποιοι φοβούνται πως η παρουσία Μπαχτσελί και η ιδεολογία του απομάκρυναν την Τουρκία από την ευρωπαϊκή της πορεία, καθώς και τους επενδυτές της Δύσης, και εκφράζουν την ανησυχία τους για επανάληψη της ιστορίας του 2001.
Η θεωρία της Ευρασίας
Έμπειροι αναλυτές υπενθυμίζουν πως το MHP υποστηρίζει τη θεωρία της «Ευρασίας». Της Τουρκίας που δεν πρέπει να έχει δεσμούς μόνο με τη Δύση, αλλά και με άλλες περιοχές και χώρες της Ασίας. Τονίζουν πως η αγορά των αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 από τη Ρωσία είναι δείγμα αυτής της θέσης. Oπως και η δήλωση του Μπαχτσελί, τον περασμένο Μάιο, πως «σε περίπτωση που δεν βρεθεί λύση με το ζήτημα της Φινλανδίας και της Σουηδίας, η Τουρκία πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο της αποχώρησης από το ΝΑΤΟ. Δεν δημιουργηθήκαμε με το ΝΑΤΟ, ούτε θα εξαφανιστούμε δίχως αυτό». Από το 2018 εμφανίστηκε και το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η κρίση με τους μετανάστες στον Εβρο, η κρίση με το «Ορούτς Ρέις», αλλά και οι απειλές για την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών, όπως και οι υπερπτήσεις ρεκόρ πάνω από τα ελληνικά νησιά.
Ο ίδιος ο Μπαχτσελί έχει στηρίξει ξεκάθαρα τη φυλάκιση του επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά και του προέδρου του φιλοκουρδικού κόμματος HDP Σελαχατίν Ντεμίρτας.
Η στενή σχέση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί δεν οφείλεται μόνο στη στήριξη που παρέχει το MHP με τους 49 βουλευτές που διαθέτει στο Κοινοβούλιο και εξασφαλίζει στον κ. Ερντογάν πλειοψηφία. Οι δύο άνδρες πολιτικά ήρθαν πιο κοντά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, όπου ακολούθησαν οι διώξεις εναντίον δεκάδων χιλιάδων στρατιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων με τις κατηγορίες σχέσεων με την οργάνωση των γκιουλενιστών (FETÖ), που η τουρκική κυβέρνηση θεωρεί πως είχαν στόχο την ανατροπή του κ. Ερντογάν.
Στον τουρκικό Τύπο υπήρξαν πολλές αναφορές πως, τη νύχτα της απόπειρας πραξικοπήματος, οι αστυνομικοί που έχουν άμεση σχέση με το MHP ήταν αυτοί που αντιστάθηκαν στους γκιουλενιστές, με αποτέλεσμα να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αποτυχία τους. Αναλυτές αναφέρουν πως μόλις ξεκίνησαν οι διώξεις εναντίον των μελών FETÖ, οι κρίσιμες θέσεις του κράτους καλύφθηκαν από τα μέλη του ΜΗP.
Αυτός θεωρείται και ένας από τους σημαντικούς λόγους που υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο ανδρών. Ομως η εκλογική δύναμη του MHP έχει μειωθεί, καθώς μετά την απόφαση συνεργασίας με το AKP πολλοί διαφώνησαν, το κόμμα διασπάστηκε, με τη Μεράλ Ακσενέρ και εκατοντάδες στελέχη να ιδρύουν το Καλό Κόμμα (Iyi Parti), το οποίο στις δημοσκοπήσεις βρίσκεται στα επίπεδα του 18%-20%.
Τα ποσοστά του MHP σήμερα αγγίζουν το 6%, από το 11% πριν από 4 χρόνια, κι αυτός είναι και ο λόγος που η κυβέρνηση Ερντογάν, για πρώτη φορά μετά 40 χρόνια, αναγκάστηκε να μειώσει το ποσοστό εκλογής των κομμάτων στο Κοινοβούλιο στο 7% από το 10%.
Η διαδρομή του
O 74χρονος Ντεβλέτ Μπαχτσελί δεν είναι καθόλου τυχαία προσωπικότητα του εθνικιστικού κινήματος. Γεννημένος στα Αδανα, σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Γκαζί της Άγκυρας, απ’ όπου έλαβε και το διδακτορικό του. Συμμετέχει στις δράσεις του κόμματος από το 1980. Μετά τον θάνατο του Αλπαρσλάν Τουρκές, ιδρυτή του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, το 1997 είχε αντίπαλο τον γιο του εκλιπόντος εθνικιστή ηγέτη, Τουγρούλ Τουρκές, για την ηγεσία του ΜΗP. Mε ένα επεισοδιακό συνέδριο κατάφερε να τον νικήσει, στον δεύτερο γύρο.
Θεωρείται πως έχει βάλει σε τάξη το εθνικιστικό κίνημα της χώρας και κανένα μέλος δεν μπορεί να βγει εκτός κομματικής γραμμής, σε αντίθεση με όσα είχαν συμβεί στο παρελθόν. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως με εντολή του Μπαχτσελί έκλεισε η κομματική οργάνωση των «Γκρίζων Λύκων» στο Ντιγιαρμπακίρ, καθώς τα μέλη της ενεπλάκησαν σε διάφορα επεισόδια και σκάνδαλα δωροδοκιών.
Πριν από λίγες ημέρες ο Μπαχτσελί κατηγόρησε την ηγεσία των «Γκρίζων Λύκων» επειδή σε συνέδριό τους είχαν καλέσει και εκπροσώπους της αντιπολίτευσης, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει κόντρα μεταξύ των εθνικιστών. Σε μια προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι, οργανώθηκε η επίσκεψη του προέδρου του MHP στα γραφεία των «Γκρίζων Λύκων» στην Άγκυρα. Εκεί, όλοι μαζί φωτογραφήθηκαν με τον χάρτη που παρουσίαζε ως τουρκική επικράτεια τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου αλλά και την Κρήτη.
