Του Γιάννη Ιωάννου
Η έλευση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Κυριάκου Μητσοτάκη, στη Λευκωσία μπορεί να συνδέεται με τις διεργασίες στον Δημοκρατικό Συναγερμό, ενόψει προεδρικών και του προγραμματικού του συνεδρίου, ωστόσο συμβαίνει σε ένα timing που η ένταση στην ανατολική Μεσόγειο -με έμφαση στα ελληνοτουρκικά και την υψηλών εντάσεων ρητορική- αγγίζει και τη Κύπρο. Κι ως εκ τούτου, ο συντονισμός Αθήνας-Λευκωσίας αφορά τόσο στα ζητήματα κοινής πλεύσης σε μια περίοδο αναταράξεων στην περιοχή όσο και στο πως το Κυπριακό προβάλλεται στην υψηλού ρίσκου ρητορική που ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν έχει εγκαινιάσει -για τους δικούς του προεκλογικούς λόγους- εδώ και λίγες εβδομάδες.
Κυπριακό κι ενεργειακά
Κυπριακό κι ενεργειακά δείχνουν να βρίσκονται υψηλά στην ατζέντα συνεννόησης μεταξύ Προεδρικού και Μαξίμου μιας κι αμφότερα διανύουν μια κρίσιμη περίοδο. Στη πρώτη περίπτωση, το Κυπριακό δείχνει όχι μόνο να επανέρχεται στην αναθεωρητική ρητορική της Τουρκίας -που εστιάζει αμιγώς σε θέματα κυριαρχίας νήσων στο Αιγαίο σε επικοινωνιακό επίπεδο- αλλά να έχει εισέλθει και σε μια δύσκολη περίοδο ως προς το πως, παραδοσιακά, προβάλλονταν στον άξονα της «πακετοποίησης», ελληνοτουρκικών-Κυπριακού σε σχέση με το τρίγωνο Αθήνας-Άγκυρας-Λευκωσίας. Τα σημεία που ξεχωρίζουν είναι δύο:
• H δυστοκία στο να υπάρξει τρόπος προκειμένου στη διαδικασία του Κυπριακού να υπάρξει επανεκκίνηση σε επίπεδο συνομιλιών. Κάτι που διαφάνηκε έντονα με την άσκηση των ΜΟΕ, τον προεκλογικό πυρετό στον οποίο έχουν εισέλθει οι ελληνοκυπριακές πολιτικές ελίτ και τα νέα τετελεσμένα στο Βαρώσι και
• Με το πως η νέα, υπό διαμόρφωση, σχέση Άγκυρας-Κατεχομένων κινείται πέριξ μιας προσπάθειας, ουσιαστικής αυτή την φορά, της Τουρκίας να επιβάλλει πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές νόρμες εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας, δυναμική που δείχνει πως το Κυπριακό δεν θα επανέλθει στη δυναμική των συνομιλιών πριν τις εκλογές στη Τουρκία, κι αν επανέλθει ο κίνδυνος μιας εξελικτικής διαδικασίας απορρόφησής του γεωγραφικού χώρου των Κατεχομένων έχει πλέον σχηματοποιηθεί -με τον πλέον εμφανή τρόπο μετά το 2017.
Στα ενεργειακά, Λευκωσία κι Αθήνα μπορεί να συντονίζονται ωστόσο ως προς την προτεραιοποίηση των στρατηγικών τους επιλογών δείχνουν να διαφοροποιούνται αισθητά -υπό το βάρος και του πολέμου στην Ουκρανία. Η δεύτερη, δείχνει να εστιάζει στην Αίγυπτο και στο τρόπο που η πρόσφατη σύνδεση Ισραήλ-Αιγύπτου θα ενέπλεκε ενεργητικά την Κρήτη ως ενδιάμεσο χώρο μεταφοράς φυσικού αερίου προς τον ελληνικό χώρο έναντι ενός πιο μεγαλόπνοου σχεδίου εναλλακτικής όδευσης των ενεργειακών πόρων της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη και την ενεργειακή της ασφάλεια -λόγω και των επιταχύνσεων που φέρνει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μια τουρκική ωστόσο έξοδος στην ανατολική Μεσόγειο του νέου, τέταρτου, γεωτρύπανου της ΤΡΑΟ δημιουργεί ανάγκες συντονισμού μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας μιας και α. Το 4ο γεωτρύπανο (σ.σ. ονομάστηκε σημειολογικά «Αμπντουλχαμίτ») βρίσκεται ήδη στο λιμάνι του Tasucu και μια πορεία του σε θαλάσσια περιοχή πέριξ της Κρήτης ή του συμπλέγματος του Καστελορίζου θα δημιουργούσε για την Ελλάδα μια «κυπριακή στιγμή» και β. Η έλευση του γεωτρύπανου σε αδειοδοτημένο τεμάχιο της κυπριακής ΑΟΖ (πχ στο «6») θα επανάφερε τη Κύπρο στη περίοδο 2018-2020 (σ.σ. των τουρκικών έκνομων γεωτρήσεων) και θα αποτελούσε την κυπριακή προβολή στη νέα, αναθεωρητική, ρητορική Ερντογάν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Αναζητώντας αποκλιμάκωση
Παρά τους υψηλούς τόνους εκ μέρους του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν με έμφαση στην αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νήσων, Αθήνα κι Άγκυρα δείχνουν από την μια να επιδίδονται σε ένα επικοινωνιακό tit for tat κι από την άλλη να αναζητούν τρόπους αποκλιμάκωσης -αρχής γενομένης από το τετ-α-τετ των δύο ΥΠΑΜ προχθές. Σε Ελλάδα-Κύπρο και Τουρκία δείχνει να υφίσταται στην παρούσα φάση μια αναντιστοιχία μεταξύ των όσων λέγονται δημοσίως και όσων κατακλύζουν την δημόσια σφαίρα, επιμέρους. Το προφανές είναι πως τόσο η Τουρκία όσο και η Ελλάδα και η Κύπρος την περίοδο 2022-2023 έχουν εκλογές. Με το σενάριο των πρόωρων καλπών να είναι πλέον εμφανές στις δύο πρώτες περιπτώσεις -ειδικά αν η Τουρκία προχωρήσει με μια στρατιωτική επέμβαση στη ΒΔ Συρία αλλά και με το προσεχές Φθινόπωρο να αποτελεί timing για μια πιθανή διαδικασία επανεκλογής για τον Μητσοτάκη. Βέβαια το αν η αναθεωρητική ρητορική της Τουρκίας βρει διέξοδο -μέσω ατυχήματος ή ενός «τετακέ» με διπλωματικούς ή στρατιωτικούς όρους- είναι ένα σενάριο που α. ούτε μπορεί να αποκλειστεί θεωρητικά αλλά β. ούτε και να περάσει απαρατήρητο από την Λευκωσία λόγω της ιδιάζουσας φύσης του Κυπριακού και το πως το περιεχόμενο μιας κρίσης Ελλάδας-Τουρκίας επηρεάζει τη Κύπρο.
Στη παρούσα φάση ωστόσο η απόσταση μεταξύ ρητορικής και μιας στρατιωτικής ενέργειας -εκ μέρους της Τουρκίας, δείχνει να ακολουθεί το pattern αναντιστοιχίας της κάλυψης των γεγονότων στη δημόσια σφαίρα. Πτυχή προς την οποία τόσο ο Έλληνας ΠΘ, Μητσοτάκης όσο και ο ΠτΔ, Αναστασιάδης κινήθηκαν προληπτικά με δηλώσεις «χαμηλών τόνων» κατά την συνάντησή τους στη Λευκωσία.
Το πως ο ελληνοτουρκικός διάλογος και το Κυπριακό θα επανέλθουν ως ζητήματα με προοπτική εξεύρεσης λύσεων μέσω των διαπραγματεύσεων το αμέσως επόμενο διάστημα είναι κάτι που θα φανεί. Το πως ωστόσο η υψηλών τόνων ρητορική εκ μέρους της Τουρκίας τα δοκιμάζει δείχνει και να δημιουργεί, εύλογα, ανησυχία όσο και να δοκιμάζει τα όρια της αντοχής των θεμάτων -όπως τα γνωρίσαμε σε τεχνικό και πολιτικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Η κοινή αυτή διαπίστωση, ένα συμπέρασμα «συνειδητοποίησης των δυσκολιών» που βρίσκονται ενώπιον Ελλάδας και Κύπρου, δείχνει να αποτελεί βασικό πεδίο συνεννόησης και συντονισμού μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας αλλά και να επιβεβαιώνεται από το καλό κλίμα της συνάντησης Μητσοτάκη-Αναστασιάδη και την κοινή στάση αντιμετώπισης σε ευρωπαϊκό (πχ στα πλαίσια του EUCO) και περιφερειακό επίπεδο.
