Του Γιάννη Ιωάννου
Συγκρατημένη αισιοδοξία για το αν θα υπάρξει άρση του αδιεξόδου των συνομιλιών στο Κυπριακό, ενόψει Μαρτίου, εκφράζει ο τέως διαπραγματευτής της τουρκοκυπριακής πλευράς, Οζντίλ Ναμί, με συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ». Ο κ. Ναμί εκφράζει απογοήτευση από την προσέγγιση της διαδικασίας άρσης του αδιεξόδου του Κυπριακού εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών και θεωρεί πως στο 2017 φτάσαμε όντως κοντά στη λύση, αλλά αυτό δεν κατέστη εφικτό λόγω του Νίκου Αναστασιάδη. Ο κ. Ναμί αναφέρει πως βρισκόμαστε σε ένα σημείο όπου η καθιερωμένη βάση των συνομιλιών τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω των αποτυχημένων προσπαθειών του παρελθόντος και δίνει τη δική του προσέγγιση προκειμένου οι δύο πλευρές να επιστρέψουν στο τραπέζι του διαλόγου.
«Ήμασταν πιο κοντά από ποτέ. Η λύση ήταν πρακτικά εκεί και με κάποια ηγεσία και θάρρος θα μπορούσαμε να την είχαμε υπογράψει».
–Δεν θυμάμαι ποτέ στο Κυπριακό τόσο μεγάλη απουσία διαλόγου. Πού βρισκόμαστε μια δεκαετία σχεδόν μετά το Κραν Μοντανά;
–Νομίζω ότι βρισκόμαστε στο σημείο της αυξανόμενης συνειδητοποίησης ότι κάτι νέο πρέπει να συμβεί. Μετά τις αποτυχίες των προηγούμενων προσπαθειών, υπάρχει ευρεία αποδοχή ότι οι συνομιλίες για το Κυπριακό δεν μπορούν πλέον να συνεχιστούν όπως αυτό γίνονταν μέχρι το 2017. Για παράδειγμα, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ λέει τώρα ότι η περίοδος των διαπραγματεύσεων με ανοικτό τέλος είναι πλέον πίσω μας. Βρισκόμαστε επίσης σε ένα σημείο όπου η καθιερωμένη βάση των συνομιλιών τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω των αποτυχημένων προσπαθειών του παρελθόντος. Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι ένα βελούδινο διαζύγιο μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να προχωρήσουμε.
Είναι λοιπόν μια περίοδος προβληματισμού, προσπαθώντας να αποφασίσουμε τι θα κάνουμε στη συνέχεια. Είναι σαφές ότι μια νέα προσέγγιση είναι απαραίτητη, εάν θέλουμε να τερματίσουμε το στάτους κβο στο νησί, αλλά φαίνεται ότι κανείς δεν είναι σίγουρος πώς θα μοιάζει αυτή η νέα προσέγγιση. Το κύριο σημείο καμπής γι’ αυτό ήταν το Κραν Μοντανά, που ήταν μια χαμένη ιστορική ευκαιρία για να τελειώσει το Κυπριακό. Αν αναλογιστούμε επίσης τις προηγούμενες χαμένες ευκαιρίες του Σχεδίου Ανάν του 2004 ή των συνομιλιών Ταλάτ - Χριστόφια, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αποδεχτούμε ότι οι διαπραγματεύσεις μας δεν γίνονται με τον σωστό τρόπο.
Τώρα γνωρίζουμε ότι το περιεχόμενο της λύσης δεν είναι πλέον το πρόβλημα. Αυτό εξάλλου το διαπραγματευτήκαμε επιτυχώς σε μεγάλο βαθμό μέσω μιας διαδικασίας κυπριακής ιδιοκτησίας υπό την ηγεσία της Κύπρου. Για να παραθέσω την έκθεση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Γκουτέρες για το τι συνέβη στο Κραν Μοντανά πως η λύση ήταν στο τραπέζι και αυτό που έλειπε για να περάσει τη γραμμή του τερματισμού ήταν η πολιτική βούληση. Τώρα υπάρχουν δύο ακραίες θέσεις στο τραπέζι. Η «λύση δύο κρατών» της τουρκικής πλευράς εναντίον της προσέγγισης «ας κάνουμε σαν να μην έγινε τίποτα» της ελληνοκυπριακής ηγεσίας. Βλέπω τις εν λόγω θέσεις ως «ακραίες», γιατί δεν πιστεύω ότι μπορούμε ρεαλιστικά να περιμένουμε από τη μία πλευρά να πείσει την άλλη να αποδεχθεί τη θέση της χωρίς καμία αλλαγή. Το πρόβλημα είναι ότι κανένας ηγέτης δεν φαίνεται να έχει την πολιτική βούληση να βοηθήσει τον άλλο για να βρεθεί μια διέξοδος από αυτό το αδιέξοδο.
–Παρακολουθούμε την προσπάθεια των Η.Ε. να άρουν το αδιέξοδο. Έντονη απορριπτική στάση εκ μέρους του κ. Τατάρ και μη δημιουργική, ίσως, στάση από την πλευρά μας. Τι θεωρείτε πως χρειάζεται για να γυρίσουμε στο τραπέζι του διαλόγου;
–Πρέπει να εκφράσω τη βαθιά μου απογοήτευση για τον ΟΗΕ. Πιστεύω ότι οι προσπάθειές τους να ξαναρχίσουν τις συνομιλίες μετά το Κραν Μοντανά ήταν άστοχες και ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία εξαρχής λόγω των εσφαλμένων εντολών τους. Στο Κραν Μοντανά τα Η.Ε. είδαν με τα ίδια τους τα μάτια ότι ακόμη και με προχωρημένο επίπεδο συγκλίσεων και καλή θέληση όλων των πλευρών δεν μπορούσαμε να δώσουμε και να πάρουμε το τελικό αποτέλεσμα λόγω έλλειψης προθεσμιών, διαιτησίας και σαφώς καθορισμένων συνεπειών για την αποτυχία.
Θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός είναι να ζητήσουν πρώτα από τις πλευρές να συμφωνήσουν σε έναν νέο σχεδιασμό διαδικασίας που θα μας δώσει μια αξιόπιστη διαδρομή για να τερματίσουμε το στάτους κβο στο νησί και να επικεντρώσουν τις διευκολύνσεις τους στην επίτευξη συμφωνίας σε αυτά τα τρία βασικά στοιχεία, που παρεμπιπτόντως είναι κοινά στις περισσότερες διαπραγματεύσεις που καταλήγουν επιτυχώς. Αντίθετα, έστειλαν πρώτα έναν απεσταλμένο που προσπάθησε να δώσει και να πάρει μεταξύ πολιτικής ισότητας και εγγυήσεων, δηλαδή ζητημάτων περιεχομένου, χωρίς να απαντήσει στο ερώτημα γιατί αυτό δεν μπορούσε να γίνει στο Κραν Μοντανά.
Όταν αυτό φυσικά απέτυχε, έστειλαν κάποιον να βρει «κοινή βάση» μεταξύ των δύο μερών, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η ίδια η θέση και η στρατηγική της τουρκικής πλευράς βασιζόταν στη δήλωση ότι δεν υπάρχει πλέον κοινή βάση (σ.σ. για ομοσπονδία). Στην πραγματικότητα, τα Ηνωμένα Έθνη ζήτησαν από την τουρκική πλευρά να επιστρέψει στο τραπέζι χωρίς να αναφέρει κανέναν λόγο για τον οποίο η τουρκική πλευρά θα έπρεπε να κάνει μια τέτοια αντιστροφή της θέσης. Στις διαπραγματεύσεις ακούς θέσεις, αλλά προσπαθείς να προχωρήσεις πέρα από αυτές και προσπαθείς να κατανοήσεις τα συμφέροντα πίσω από αυτές τις θέσεις, κάτι που σου δείχνει τον δρόμο για να δημιουργήσεις αμοιβαία αποδεκτές λύσεις. Ο ΟΗΕ μέχρι στιγμής δεν το έχει κάνει αυτό με επιτυχία και οι δύο πλευρές δεν βλέπουν ασφαλή δρόμο να άρουν τους ενδοιασμούς τους που θα οδηγούσαν σε άρση του αδιεξόδου.
–Άρα, τι χρειάζεται;
–Το ερώτημα τώρα είναι ποιος θα αναλάβει αυτό το έργο. Ιδανικά ο ΟΗΕ θα έπρεπε. Η κα ντι Κάρλο έρχεται και αυτό θα μπορούσε να είναι μια ευκαιρία για τον ΟΗΕ να αρχίσει να κάνει τις σωστές κινήσεις σε σχέση με τις προηγούμενες. Μπορούν να ξεκινήσουν με το να είναι ειλικρινείς και με τις δύο πλευρές και να πουν στον κ. Τατάρ ότι τα Ηνωμένα Έθνη δεν μπορούν να καθορίσουν μια νέα βάση για συνομιλίες – κάτι που μπορεί να γίνει μόνο από τις ίδιες τις δύο πλευρές, όπως έκαναν το 1977 για την ομοσπονδία. Έχοντας πει αυτό, η ντι Κάρλο θα μπορούσε να πει ότι ο ΟΗΕ κατανοεί τον αντίκτυπο των προηγούμενων αποτυχημένων προσπαθειών στους Τουρκοκύπριους και την απώλεια αξιοπιστίας στη διαδικασία, αλλά ότι αυτό μπορεί να διορθωθεί.
Σε αντάλλαγμα θα μπορούσε να πει στον Ελληνοκύπριο ηγέτη ότι παρόλο που ο ΟΗΕ αναμένει και ενθαρρύνει την τουρκική πλευρά να επιστρέψει στο τραπέζι με βάση τη μοναδική συμφωνημένη φόρμουλα της ΔΔΟ, αυτή τη φορά η ελληνοκυπριακή πλευρά θα πρέπει να καταλάβει ότι η συνέχιση του στάτους κβο είναι απαράδεκτη και κανείς δεν έχει όρεξη για συνομιλίες ανοικτού τέλους, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή τη φορά μια νέα προσπάθεια θα πρέπει να έχει προθεσμίες, διαιτησία και συνέπειες από την απόρριψη μιας συμφωνίας.
Φυσικά, ο ΟΗΕ πρέπει να έχει την πλήρη υποστήριξη των ενδιαφερομένων μερών, κυρίως των μητέρων-πατρίδων καθώς και άλλων μερών όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. Αν γίνει αυτό νομίζω ότι θα δούμε κάποια κίνηση, διαφορετικά το μόνο που θα ακούσουμε θα είναι η επανάληψη των καθιερωμένων επίσημων θέσεων.
Μέσο πίεσης για αλλαγή μεθοδολογίας τα περί λύσης δύο κρατών
–Ωστόσο, η δική σας πλευρά, και Τούρκοι αξιωματούχοι, επιμένουν στη λύση «δύο κρατών». Υπάρχει περιθώριο για τη ΔΔΟ ή βιώνουμε, ανεπιστρεπτί, αλλαγή παραδείγματος στο Κυπριακό;
–Πιστεύω ότι η πρόταση των «δύο κρατών» της τουρκικής πλευράς είναι για να αφυπνιστεί η ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη και η διεθνής κοινότητα για το γεγονός ότι οι προηγούμενες μεθοδολογίες δεν λειτουργούν και πρέπει να συμφωνήσουμε σε μια νέα διαδικασία που εγγυάται να τερματίσει το στάτους κβο στο νησί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Εάν ο πραγματικός στόχος της τουρκικής πλευράς ήταν πραγματικά να πείσει την ελληνοκυπριακή πλευρά να αποδεχθεί μια λύση «δύο κρατών» νομίζω ότι θα είχαμε δει μια σοβαρή συνολική πρόταση που θα περιελάμβανε στοιχεία εδαφικών προσαρμογών, ρυθμίσεις ασφαλείας, ακόμη και στοιχεία για το πώς μια τέτοια λύση θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα όλων σε θέματα όπως οι υδρογονάνθρακες, η ενέργεια και η συνεργασία για το νερό. Αλλά δεν έχουμε δει ακόμη να τίθεται στο τραπέζι τόσο λεπτομερής πρόταση. Για μένα αυτό δείχνει ότι η κύρια προτεραιότητα της τουρκικής πλευράς εξακολουθεί να είναι ο τερματισμός του status quo και περιμένουν από κάποιον να παρουσιάσει μια αξιόπιστη πρόταση για το πώς μπορεί να γίνει αυτό. Εάν γίνει αυτό, πιστεύω ότι μπορούμε να δούμε να δίνεται άλλη μια ευκαιρία για μια ομοσπονδιακή λύση. Εάν αυτό δεν γίνει, δεν θα υπάρξει λύση δύο κρατών ούτε επανέναρξη των συνομιλιών για τη ΔΔΟ και θα συνεχίσουμε να είμαστε κολλημένοι με το στάτους κβο και τα συνακόλουθα προβλήματά του για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
–Συμμετείχατε ως διαπραγματευτής της τ/κ πλευράς στο Κραν Μοντανά. Τελικά πόσο πραγματικά κοντά σε μια λύση φτάσαμε;
–Ήμασταν πιο κοντά από ποτέ. Η λύση ήταν πρακτικά εκεί και με κάποια ηγεσία και θάρρος θα μπορούσαμε να την είχαμε υπογράψει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κ. Γκουτέρες είχε αναφέρει ότι η λύση ήταν στο τραπέζι και μια ιστορική ευκαιρία χάθηκε. Ο κ. Ακιντζί είχε προτείνει να μείνει περισσότερο για να τελειώσουμε. Τα υπόλοιπα προβλήματα είναι όπως συνοψίστηκαν στο Πλαίσιο Γκουτέρες. Η Τουρκία το υποστήριξε. Ο μόνος αντίθετος ήταν ο κ. Αναστασιάδης. Συνέχισε να απαιτεί να δει τις τελικές μας προτάσεις για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις χωρίς να μας δείξει το τελευταίο του διαπραγματευτικό χαρτί στα άλλα πέντε κεφάλαια του Πλαισίου Γκουτέρες. Αν είχαμε πάει στο Κραν Μοντανά με προσυμφωνημένο μηχανισμό διαιτησίας σε περίπτωση τέτοιου αδιεξόδου, θα είχαμε συμφωνία.
–Έχετε προσδοκίες σε σχέση με τη διεθνή διάσκεψη για το Κυπριακό του προσεχούς Μαρτίου; Πάμε εκεί για να άρουμε το αδιέξοδο ή για χάρη της διαδικασίας;
–Φοβάμαι ότι τα άστρα δεν είναι ακόμη ευθυγραμμισμένα. Είναι σαφές ότι εσωτερικά δεν έχουμε την απαιτούμενη ηγεσία και από τις δύο πλευρές για να μας βγάλουν από το τρέχον αδιέξοδο. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε μια σημαντική ώθηση από το εξωτερικό, αλλά, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα προβλήματα στον κόσμο, δυσκολεύομαι να δω πώς η Κύπρος θα αποτελέσει προτεραιότητα. Η άλλη εναλλακτική είναι να έχουμε μια αλλαγή ηγεσίας και να έχουμε ηγέτες που είναι παθιασμένοι με τον τερματισμό του στάτους κβο, αλλά τα προεκλογικά ημερολόγια είναι ακόμα μακριά. Αλλά ακόμα κι αν αυτό συμβεί, όσο δεν αλληλοεπιδρούμε με πιο προσανατολισμένο σε αποτελέσματα τρόπο, πολύ φοβάμαι ότι θα δούμε απλώς μια επανάληψη αυτού που συνέβη μεταξύ Ταλάτ και Χριστόφια ή μεταξύ Ακιντζί και Αναστασιάδη.
–Κλείνοντας θα ήθελα την άποψή σας για το πώς βλέπει τα πράγματα η τουρκοκυπριακή κοινότητα. Μισό αιώνα μετά το 1974 και σχεδόν μια δεκαετία με αδιέξοδο στο Κυπριακό.
–Νομίζω ότι υπάρχει ευρεία συναίνεση μεταξύ των Τουρκοκυπρίων ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να τερματιστεί το στάτους κβο. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εντάξει με μια ομοσπονδιακή λύση, αλλά είναι επίσης εντάξει και με μια λύση «δύο κρατών». Η απογοήτευση είναι ότι ενώ είμαστε έτοιμοι να πούμε «Ναι» σε οποιαδήποτε από αυτές τις λύσεις, η ελληνοκυπριακή πλευρά λέει «Όχι» και στις δύο και μας αφήνει σε ένα συνεχές limbo. Πιστεύω, λοιπόν, ότι θα υπάρξει τεράστια δημόσια υποστήριξη σε έναν νέο γύρο συνομιλιών, εάν ο κόσμος δει ότι αυτό θα είναι o τελικός σκοπός για να επανενταχθούμε στον κόσμο, είτε μέσω μιας ομοσπονδίας είτε μέσω του δικού μας κράτους.
