Του Γιάννη Ιωάννου
Όταν την περασμένη Πέμπτη, στο κέντρο «Ζήνων» στη Λάρνακα, αξιωματούχοι από 35 και πλέον χώρες και διεθνείς οργανισμούς –συμπεριλαμβανομένων του ΟΗΕ και της Ε.Ε.– συντονίζονταν για την περαιτέρω ενίσχυση του ανθρωπιστικού διαδρόμου «Αμάλθεια», που ενεργοποίησε η Κυπριακή Δημοκρατία για τη Λωρίδα της Γάζας, ο επίσημος λογαριασμός της Παλαιστίνης στην Κύπρο αναρτούσε στην πλατφόρμα Χ ένα tweet που έγραφε: «Όλοι ξέρουμε ότι υπάρχουν περίπου 8.000 πτώματα κάτω από τα ερείπια "αγνοούμενοι". Αφανίσατε τη Γάζα και τώρα με τα ερείπια και τα πτώματά μας κτίζετε λιμάνι; Δεν ξεχνώ, δεν συγχωρώ!!». Αν και η ανάρτηση φωτογράφιζε την εγνωσμένη πρόθεση των ΗΠΑ να κατασκευάσουν ένα λιμάνι στη Γάζα στο πλαίσιο της μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας για την επισιτιστική κρίση που έχει ξεσπάσει στην περιοχή μετά από πέντε μήνες πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, η ανάρτηση συνοδεύονταν κι από ένα σκίτσο στο οποίο το πλοίο «Open Arms», που απέπλευσε από την Κύπρο, ξεφορτώνει τη βοήθεια σε μια ράμπα από πτώματα Παλαιστινίων αμάχων.
Ενδεικτικό του ότι πέραν του αναβαθμισμένου ρόλου που η Κύπρος διαδραματίζει στην εγκαθίδρυση ενός θαλάσσιου ανθρωπιστικού διαδρόμου προς τη Γάζα, το συγκείμενο πέραν της «Αμάλθειας» παραμένει ένα πολύπλοκο πεδίο σε ανθρωπιστικό και πολιτικό επίπεδο για το Μεσανατολικό, για τη Γάζα και φυσικά ένα πεδίο διπλωματικής τριβής στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, στο οποίο η Κύπρος οφείλει να διαβεί με σοβαρότητα, σύνεση και αποτελεσματικότητα.
Πήραμε τα εύσημα
Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Κ.Δ. για την ενεργοποίηση της «Αμάλθειας», ενώ με ευχαριστήρια επιστολή που επιδόθηκε στον πρόεδρο Χριστοδουλίδη, μέσω του προσωπάρχη του αμερικανικού ΣΕΑ (Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας) Κέρτις Ριντ που βρέθηκε στην Κύπρο, εξήρε τον κ. Χριστοδουλίδη. Την περασμένη εβδομάδα και παρά την αρχική, αναποτελεσματική, χρήση της «Αμάλθειας», με το πλοίο μέσω Μάλτας που δεν κατέληξε ποτέ στη Γάζα, η επιτυχής παράδοση του φορτίου ανθρωπιστικής βοήθειας από το ισπανικό πλοίο «Open Arms» της ΜΚΟ «World Central Kitchen» –μέσω Λάρνακας– γέμισε αισιοδοξία τόσο για την ανακούφιση της σοβαρής επισιτιστικής κρίσης που λαμβάνει χώρα στη Γάζα όσο και για τον ρόλο που δύναται να διαδραματίσει η Κύπρος στην περιοχή. Διαφάνηκε μάλιστα μετά τις διαβουλεύσεις την περασμένη Πέμπτη στη Λάρνακα, πως η πρωτοβουλία «Αμάλθεια»:
• Έχει την άμεση στήριξη πολλαπλών κρατικών δρώντων και διεθνών οργανισμών, πράγμα που τεκμαίρεται και από την αμερικανική εμπλοκή για την κατασκευή εν ευθέτω χρόνο προσωρινού λιμένα στη Λωρίδα της Γάζας.
• Μπορεί να καταστεί ένας μόνιμος θαλάσσιος διάδρομος τόσο για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα όσο και για τη μελλοντική post-conflict ανοικοδόμησή της.
• Έχει προστιθέμενη αξία, αν αξιοποιηθεί ορθώς διπλωματικά, για την ενεργητική στάση που επέδειξε η Κυπριακή Δημοκρατία στην περιοχή.
Τι να αναμένουμε
Το πώς θα εξελιχθεί η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς την Γάζα εξαρτάται τόσο από τη ροή του πολέμου μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς, αλλά και από την εμπλοκή του αμερικανικού παράγοντα. Η αμερικανική κυβέρνηση προσανατολίζεται προς την εγκαθίδρυση στη Γάζα ενός συστήματος JLOTS (Joint Logistics Over-the-Shore), κατασκευής του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Το τελευταίο μπορεί να κατασκευάσει ένα προχωρημένο, προσωρινό λιμένα σε οποιαδήποτε ακτή στην οποία δεν υφίσταται πρόσβαση σε εγκαταστάσεις ελλιμενισμού σε χρόνο που διαρκεί από 30 μέρες μέχρι δύο μήνες, πτυχή που θα μπορούσε να ενισχύσει την «Αμάλθεια» σε επίπεδο διοικητικής και λογιστικής υποστήριξης με συχνά δρομολόγια, μέσω Λάρνακας, αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας. Ως επικρατέστερη τοποθεσία θεωρείται η περιοχή Netzerim, στο θαλάσσιο μέτωπο, νοτίως της πόλεως της Γάζας, προκειμένου ο λιμένας να είναι σε στρατηγική τοποθεσία για τη διανομή της βοήθειας σε ολόκληρη τη Λωρίδα. Επί τούτου στη Λάρνακα την Πέμπτη συζητήθηκε το ζήτημα τόσο από τεχνικής σκοπιάς όσο και σε επίπεδο χρηματοδότησης –μέσω κοινού ταμείου– για την «Αμάλθεια», μιας και η παροχή επισιτιστικής βοήθειας εδράζεται πάντα και στη συντήρηση φρέσκων τροφίμων που πρέπει να αγοράζονται και να συσκευάζονται καταλλήλως πριν αποσταλούν. Υπενθυμίζεται πως πλοία του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού έχουν αποπλεύσει από τις ΗΠΑ στις 13 Μαρτίου κι αναμένονται, σύντομα, στη Γάζα.
Η μεγάλη εικόνα
Πέραν του ρόλου της Κύπρου και της «Αμάλθειας», η μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται στη Γάζα με φόντο τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς και την επόμενη ημέρα αναζήτησης πολιτικού ορίζοντα στο Μεσανατολικό, πηγαίνει –πολύ– πέραν «της γεωπολιτικής αναβάθμισης της Κύπρου» αλλά και των ίδιων των δυνατοτήτων της Κ.Δ. σε επίπεδο κρατικών χωρητικοτήτων να διαμορφώσει καταλυτικά τις εξελίξεις. Η κυβέρνηση Νετανιάχου όχι μόνο εμμένει στη μη περάτωση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα από το συνοριακό πέρασμα της Ράφα στα σύνορα Αιγύπτου-Γάζας, αλλά πιέζει και για μια στρατιωτική επιχείρηση στην περιοχή που θα επιδείνωνε ακόμη περισσότερο την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα και την απώλεια αμάχων Παλαιστινίων. Η εμμονή αυτή Νετανιάχου δημιουργεί σοβαρούς τριγμούς στις σχέσεις ΗΠΑ-Ισραήλ και η ενίσχυση ενός ανθρωπιστικού διαδρόμου (διά θαλάσσης) πέραν των ρίψεων βοήθειας ή της μεταφοράς οδικώς αποτελεί, αναπόφευκτα, μέσο άσκησης πολιτικής πίεσης του Αμερικανού προέδρου Μπάιντεν προς την πλευρά Νετανιάχου. Επιπλέον, η αμερικανική παρουσία στη Γάζα τυγχάνει ήδη επικοινωνιακής εκμετάλλευσης από φιλο-ιρανικούς κύκλους και κύκλους της Χαμάς για τη δημιουργία αφηγημάτων που συνδέονται με την επόμενη ημέρα στη Γάζα και τον πολιτικό ή στρατιωτικό της έλεγχο, με την κυρίαρχη θεωρία εδώ πως το Ισραήλ επιδιώκει να εκκενώσει την περιοχή από τους Παλαιστινίους κατοίκους της. Η Κύπρος μέσω της «Αμάλθειας» εισέρχεται σε ένα αρκετά λεπτών ισορροπιών παίγνιο μεταξύ Δύσης, αραβομουσουλμανικού κόσμου και Ισραήλ, και απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, σοβαρότητα, λεπτοί χειρισμοί και προληπτικές ενέργειες –δεδομένου ότι το ζήτημα της Γάζας αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο πολιτικοποίησης του Μεσανατολικού ενώ οι συνθήκες του πολέμου μετά την 7η Οκτωβρίου έχουν δημιουργήσει πρωτοφανείς συνθήκες που δεν ομοιάζουν με τον πόλεμο του 2014.
Επιπλέον ζητήματα ασφάλειας πάντα είναι παρόντα και επί τούτου η Κ.Δ. έχει ξεκαθαρίσει, εξ υπαρχής, πως η αρμοδιότητά της για τα πλοία του διαδρόμου της «Αμάλθειας» δεν εκτείνεται πέραν των 12 ναυτικών μιλίων (χωρικά ύδατα/Αιγιαλίτιδα Ζώνη όπου η Κ.Δ. ασκεί πλήρη κυριαρχία).
Αυτό που σε κάθε περίπτωση μένει να διαφανεί είναι αν η «Αμάλθεια» θα εγκαθιδρυθεί ως ο βασικός διάδρομος ανακούφισης της Γάζας, ή αν τους επόμενους μήνες θα ενταχθεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, συμπληρωματικά, στην περιοχή.
