Kathimerini.gr
Οι πεταλούδες του είδους Vanessa cardui είναι περίφημες για τα μεγάλα, αποδημητικά ταξίδια τους, καλύπτοντας αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων στην αναζήτηση του κατάλληλου καιρού.
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες θεωρούσαν πως τα ταξίδια αυτά γίνονται ως επί το πλείστον πάνω από την ξηρά, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να προσγειώνονται και να ξεκουράζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Ομως βιολόγοι βρήκαν τώρα αποδείξεις ότι μια ομάδα πεταλούδων πέταξε για περισσότερα από 4.200 χιλιόμετρα, διασχίζοντας τον ουρανό πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό χωρίς να σταματήσει, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications.
Το εύρημα βάζει τέλος σε ένα μυστήριο ηλικίας δέκα και πλέον ετών, που γεννήθηκε όταν τον Οκτώβριο 2013 ο εντομολόγος και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης δρ. Τζέραρντ Ταλαβέρα εντόπισε περίπου 10 πεταλούδες Vanessa cardui, σε μια παραλία στη Γαλλική Γουιάνα. Τα έντομα αυτά, ήταν εμφανώς ταλαιπωρημένα και πληγωμένα, με τρύπες και σκισίματα στα φτερά τους.
«Εδειχναν εξαντλημένες. Δεν μπορούσαν καν να πετάξουν πολύ – μάλλον πηδούσαν αντί να πετούν», δήλωσε ο Ταλαβέρα, που εργάζεται στο Ισπανικό Συμβούλιο Ερευνας στο Βοτανικό Ινστιτούτο της Βαρκελώνης. «Η μόνη εξήγηση που μου ήρθε στο μυαλό ήταν ότι επρόκειτο για “μετανάστες” μεγάλων αποστάσεων».
Ομως το να διασχίσουν έναν ολόκληρο ωκεανό ήταν ανήκουστο για πεταλούδες και ο Ταλαβέρα μαζί με τους συναδέλφους του, έπρεπε να αποκλείσουν μερικούς παράγοντες προτού καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι αυτές οι πεταλούδες κατάφεραν αυτό που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδύνατο.
Πόσο μακριά μπορεί να πετάξει μια πεταλούδα
Μια μελέτη του Οκτωβρίου του 2016, στην οποία συμμετείχε ο Ταλαβέρα, είχε διαπιστώσει ότι οι Vanessa cardui της Ευρώπης μεταναστεύουν, διανύοντας μεγάλες αποστάσεις περίπου 4.000 χιλιομέτρων, προς την υποσαχάρια Αφρική, αντιμετωπίζοντας «εμπόδια» όπως η Μεσόγειος Θάλασσα και η έρημος Σαχάρα. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, οι πεταλούδες παραμένουν κυρίως πάνω από την ξηρά, όπου μπορούν «να σταματήσουν και να «ανεφοδιαστούν», να τραφούν με λουλούδια και αφού πάρουν ενέργεια να συνεχίσουν», εξηγεί ο εντομολόγος.
Η διάσχιση του Ατλαντικού θα έπαιρνε σε μια πεταλούδα αυτού του είδους πέντε έως οκτώ ημέρες, ανάλογα με διάφορες μεταβλητές, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.
Με βάση όμως τις αναλύσεις των ενεργειακών περιορισμών, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πεταλούδες θα μπορούσαν να πετάξουν το πολύ 780 χιλιόμετρα χωρίς να κάνουν στάση. Ωστόσο ευνοϊκές συνθήκες ανέμου είναι αυτές που τους επέτρεψαν να ολοκληρώσουν το μακρύ ταξίδι, εξηγεί ο Ταλαβέρα.
«Αυτό είναι στην πραγματικότητα ένα είδος ρεκόρ για ένα έντομο, ειδικά για μια πεταλούδα, να εκτελεί μια τόσο μεγάλη πτήση χωρίς δυνατότητες στάσης», δήλωσε ο ερευνητής, που είνανι επικεφαλής του προγράμματος “Worldwide Painted Lady Migration”, ενός παγκόσμιου επιστημονικού πρότζεκτ που παρακολουθεί τις μεταναστευτικές διαδρομές των εντόμων.
Εχουν υπάρξει και άλλες περιπτώσεις στις οποίες οι ειδικοί υποπτεύονται ότι οι πεταλούδες και άλλα έντομα ταξιδεύουν μεγαλύτερες αποστάσεις από το συνηθισμένο, αφού προσγειώνονται σε πλοία, απομακρυσμένα νησιά ή χώρες όπου δεν τα συναντά εύκολα κανείς, λέει ο Ταλαβέρα.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτές οι πεταλούδες ξεκίνησαν την ετήσια μετανάστευσή τους νοτίως της Ευρώπης, αλλά χάθηκαν όταν ο άνεμος τις ώθησε προς τον ωκεανό, πρόσθεσε. Στη συνέχεια, οι πεταλούδες πιθανότατα ακολούθησαν τους ανέμους που πνέουν από ανατολικά προς δυτικά κοντά στον ισημερινό, μέχρι που έφτασαν στις ακτές της Νότιας Αμερικής.
«Το ότι αιωρούνταν στο σωστό ύψος για να επωφεληθούν από τους ανέμους είναι εκπληκτικό», δήλωσε ο Δρ. Φλόιντ Σόκλεϊ, διευθυντής συλλογών του τμήματος εντομολογίας στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Smithsonian στην Ουάσιγκτον, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.
«Τίθεται το ερώτημα, μήπως το κάνουν αυτό εδώ και πολύ καιρό και απλώς δεν το καταγράψαμε ποτέ επειδή δεν το διερευνούσαμε στη Νότια Αμερική;».
Η ανακάλυψη περίπου 10 πεταλούδων εκτός τόπου, σε σχέση με την περιστασιακή ανακάλυψη μιας μονής πεταλούδας που πιθανότατα παρασύρθηκε από καταιγίδες, θα μπορούσε να είναι επαρκής απόδειξη ότι πρόκειται για ένα συντονισμένο μεταναστευτικό γεγονός, λέει ο Σόκλεϊ.
Παρακολούθηση μιας πεταλούδας
Οι ερευνητές έκαναν μερικά κρίσιμα βήματα για να επιβεβαιώσουν ότι αυτές οι εκτός τόπου πεταλούδες όντως ταξίδεψαν στον ωκεανό.
Για να αποκλείσουν το ενδεχόμενο τα έντομα αυτά να ταξίδεψαν μέσω ξηράς από τη Βόρεια Αμερική, οι ερευνητές ανέλυσαν το DNA τους, επιβεβαιώνοντας ότι ταιριάζει με αυτό των πληθυσμών της Ευρώπης και της Αφρικής.
Στη συνέχεια, η ομάδα εξέτασε τα φτερά των πεταλούδων για στοιχεία από τα είδη των φυτών που έτρωγαν ως κάμπιες, όπως εξήγησε η συν-συγγραφέας της μελέτης δρ. Μέγκαν Ράιχ, μεταδιδακτορική συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα στο Οντάριο.
Με τη μέθοδο αυτή, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο τόπος γέννησης των πεταλούδων ήταν είτε στη Δυτική Ευρώπη, είτε στη Βόρεια Αφρική, είτε στη Δυτική Αφρική, πρόσθεσε η ίδια.
Αλλά το πραγματικό «κλειδί» για την εύρεση της διαδρομής που ακολούθησαν οι πεταλούδες ήταν η γύρη που προσκολλάται στα φτερά μπορεί να μαρτυρήσει το μεταναστευτικό τους ταξίδι μέσω των φυτών με τα οποία τρέφονται. Οι πεταλούδες που εντοπίστηκαν τον Οκτώβριο του 2013 είχαν τη γύρη δύο δυτικοαφρικανικών φυτών, του Guiera senegalensis και του Ziziphus spina-christi. Οι θάμνοι ανθίζουν κατά τους μήνες Αύγουστο και Νοέμβριο, σύμφωνα με τη μελέτη, και αυτή η εποχή ανθοφορίας συμπίπτει με το χρονοδιάγραμμα των πεταλούδων που ανακάλυψε ο Talavera στη Νότια Αμερική.
Επιπλέον, μια ανάλυση των μετεωρολογικών δεδομένων για τις 48 ώρες πριν από την ανακάλυψη των πεταλούδων, έδειξε ότι ήταν «εξαιρετικά ευνοϊκές» για τις πεταλούδες, «να διασκορπιστούν στον Ατλαντικό από τη Δυτική Αφρική», σημειώνουν οι συγγραφείς στη μελέτη.
Αν τα έντομα ταξίδεψαν από την Ευρώπη στην Αφρική και, στη συνέχεια, στη Νότια Αμερική, το ταξίδι των πεταλούδων θα να αγγίζει και τα 7.000 χιλιόμετρα.
«Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τις πεταλούδες ως πραγματικά εύθραυστα πλάσματα. Νομίζω ότι αυτά τα εκπληκτικά ταξίδια δείχνουν πραγματικά πόσο δυνατές και ανθεκτικές είναι – δεν πρέπει να τις υποτιμάμε», λέει η Ράιχ.
