ΠΗΓΗ: ΒΒC
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο κάποιες από τις μεγαλύτερες φάλαινες των ωκεανών παράγουν το περίπλοκο και… στοιχειωμένο «τραγούδι» τους.
Οι μεγάπτερες και άλλα μυστακοκητώδη (μπαλενοφόρες φάλαινες, baleen whales) έχουν αναπτύξει ένα ειδικό «φωνητικό κουτί» που τους επιτρέπει να τραγουδούν κάτω από το νερό.
Τα νέα αυτά ευρήματα που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature αποκαλύπτουν ακόμη γιατί οι ανθρωπογενείς θόρυβοι στον ωκεανό προκαλούν τέτοια διατάραξη για τα γιγάντια, θαλάσσια θηλαστικά.
«Ο ήχος είναι απολύτως κρίσιμος για την επιβίωσή τους, διότι είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να βρουν η μία την άλλη για να ζευγαρώσουν στον ωκεανό», εξηγεί ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής Κόεν Ελεμανς από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας (University of Southern Denmark).
Η γκρίζα φάλαινα ανήκει στην κατηγορία των μυστακοκητωδών, που ανάμεσα στα πελώρια σαγόνια τους φέρουν μπαλένες αντί για δόντια – Φωτ.: Shutterstock
«Πρόκειται για κάποια από τα πιο αινιγματικά ζώα που έζησαν ποτέ στην πλανήτη. Συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων πλασμάτων, είναι εξαιρετικά ευφυή και κοινωνικά», προσθέτει.
Οι μπαλενοφόρες φάλαινες, μια ομάδα που περιλαμβάνει 14 είδη (μεταξύ αυτών τη γαλάζια, τη μεγάπτερη, τη ρυγχοφάλαινα και την γκρίζα), διαθέτουν αντί για δόντια μπαλένες τις οποίες χρησιμοποιούν για να τρέφονται, σαρώνοντας και φιλτράροντας μικροσκοπικά πλάσματα της θάλασσας, όπως γαρίδες, πλαγκτόν και μικρά ψάρια.
Λύθηκε το μυστήριο;
Μέχρι στιγμής παρέμενε μυστήριο το πώς κατάφερναν να παράγουν τους περίπλοκους, συχνά απόκοσμους ήχους τους – που στο παρελθόν κάποιοι θαλασσοπόροι έφτασαν να αποδώσουν ακόμη και σε μυθικά πλάσματα.
Ο Ελεμανς και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν πειράματα χρησιμοποιώντας λάρυγγες, τους οποίους αφαίρεσαν προσεκτικά από τα κουφάρια τριών φαλαινών – μιας ρυγχοφάλαινας, μιας μεγάπτερης και μιας ανταρκτοφάλαινας (sei whale). Στη συνέχεια διοχέτευσαν αέρα μέσα στους ογκώδεις αυτούς μηχανισμούς ώστε να παραγάγουν ήχο.
Στους ανθρώπους η φωνή παράγεται από τις φωνητικές χορδές, όταν αυτές πάλλονται από το πέρασμα του εκπνεόμενου αέρα. Οι φάλαινες, αντιθέτως, διαθέτουν μια μεγάλη κατασκευή σχήματος U με ένα λιπώδες «μαξιλαράκι» στην κορυφή του λάρυγγα. Η φωνητική αυτή ανατομία επιτρέπει στους γίγαντες των θαλασσών να «τραγουδούν», ανακυκλώνοντας αέρα χωρίς να καταπίνουν νερό.
Οι ερευνητές παρήγαγαν υπολογιστικά μοντέλα των ήχων και έδειξαν πως οι ήχοι από τις μπαλενοφόρες φάλαινες περιορίζονται σε μια χαμηλή συχνότητα, η οποία συμπίπτει με τον θόρυβο που προκαλούν τα πλοία. «Δεν μπορούν απλώς να επιλέξουν, για παράδειγμα, να τραγουδήσουν σε υψηλότερη συχνότητα ώστε να αποφύγουν τους ανθρωπογενείς θορύβους στον ωκεανό», σημειώνει ο Ελεμανς.
Οι φυσητήρες, σε αντίθεση με τις μπαλενοφόρες, ανήκουν στην κατηγορία των οδοντοκητών που έχουν δόντια – Φωτ.: Shutterstock
Όπως, μάλιστα, αποκαλύπτεται στην ίδια έρευνα, οι θόρυβοι των ανθρώπων στους ωκεανούς μπορούν να εμποδίζουν την επικοινωνία μεταξύ των φαλαινών σε μεγάλες αποστάσεις, επικοινωνία που θεωρείται ζωτικής σημασίας για την προστασία των μεγάπτερων, των γαλάζιων και άλλων απειλούμενων γιγάντων της θάλασσας.
«Η παραγωγή και η ανταλλαγή ήχων είναι η πιο σημαντική αίσθηση για τα θαλάσσια θηλαστικά, οπότε κάθε μελέτη που ρίχνει περαιτέρω φως στον τρόπο που παράγουν ήχους, ουσιαστικά εξελίσσει αυτό το πεδίο», σημειώνει η δρ Κέιτ Στάφορντ, ειδική στην επικοινωνία φαλαινών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ορεγκον, που χαρακτηρίζει αυτή την έρευνα «επαναστατική».
Από την άλλη, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα οδοντοκήτη (ή οδοντοφόρες φάλαινες, όπως τα δελφίνια, οι όρκες, οι φυσητήρες και οι φώκαινες, όσες δηλαδή έχουν δόντια και κυνηγούν τη λεία τους) έχει κατανοηθεί πληρέστερα, διότι αυτά τα κητώδη είναι ευκολότερο να μελετηθούν. Οπως έχει διαπιστωθεί, παράγουν ήχους διοχετεύοντας αέρα μέσω μιας ειδικής δομής στις ρινικές οδούς τους.
«Η μελέτη των μεγάλων φαλαινών είναι εξαιρετικά δύσκολη από μόνη της. Ομως το να προσπαθείς να ανακαλύψεις πώς παράγουν ήχο, όταν στην πραγματικότητα δεν μπορείς να τις δεις καν κάτω από το νερό την ώρα που το κάνουν, καθιστά την έρευνα έτι δυσκολότερη. Οπότε αυτοί οι ερευνητές ήταν πολύ δημιουργικοί», παραδέχεται η δρ Ελεν Γκάρλαντ από το Τμήμα Ερευνας Θαλάσσιων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου του Σεντ Αντριους.
