Του Ανδρέα Καραμήτα
Η Δήμητρα Ζακυνθινού είναι κάτοικος του κέντρου της Αθήνας και έχει μία πολύ ιδιαίτερη προσέγγιση σε ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και τη μετάβασή μας στην πράσινη εποχή. Για την Δήμητρα η Αστική Βιωσιμότητα και το κίνημα για Nature Positive Cities έχει γίνει σκοπός ζωής, ακόμα κι αν δεν είναι το κύριο επάγγελμά της (εργάζεται ως κειμενογράφος και Creative Director). Ωστόσο, αυτό που μας παρακίνησε για αυτό το άρθρο είναι το γεγονός πως παράλληλα με την δράση της είναι και μελισσοφύλακας ή μελισσομαμά όπως ίδια προτιμά να λέγεται. Το μελίσσι μπήκε στην ζωή της όταν ανακάλυψε ένα μικρό σμήνος που είχε εγκατασταθεί κάτω από ένα τραπέζι στην ταράτσα της στο κέντρο της Αθήνας. Επειδή αρχές χειμώνα, μαζί με έναν φίλο της μελισσοκόμο μετέφεραν το σμήνος σε μία κλασική ξύλινη κυψέλη με σκοπό να τις προστατέψουν από την βροχή και το κρύο. Πάντως η ίδια λέει χαμογελώντας ότι «από τότε που ήρθε το μελίσσι στην ταράτσα, η ζωή μου έγινε πιο πλούσια. Έβλεπα σε καθημερινή βάση την ανιδιοτελή προσφορά, τη συνεργασία, την αυτοθυσία, την αγάπη που μετουσιώνει τα πάντα. Η σχέση μου με τις μέλισσες άλλαξε για πάντα και η αγάπη μου για αυτές, με έκαναν καλύτερο άνθρωπο».
Σε ερώτηση της «Κ» για το τι την παρακίνησε να ασχοληθεί με τις μέλισσες και ειδικότερα στο κέντρο μίας πρωτεύουσας που δεν προσφέρει τις ανάλογες υποδομές για την ευζωία τους, ανέφερε πως η προσπάθεια της είναι να μεταφέρει σε όλους τους ανθρώπους την ομορφιά, την αγάπη, την πολυτιμότητα αλλά και την ιερότητα που ενσαρκώνει ένα τόσο μικρό πλασματάκι. Συνεχίζει λέγοντας ότι «η μέλισσα μόνο αγάπη δίνει, και τη δίνει συνεχώς. Δουλεύει ακατάπαυστα όλη της τη σύντομη ζωή για να προσφέρει, μετουσιώνοντας το φως του ήλιου, το νέκταρ και τη γύρη»,. Αν και η ίδια πιστεύει ότι όλα τα όντα του πλανήτη πρέπει να ζουν την δική τους ζωή και να επιτελέσουν τον δικό τους ιερό σκοπό ενώ δεν κρίνει κανένα είδος σε χρήσιμο και μη, η μέλισσα είναι ανυπολόγιστης σημασίας έντομο για την ανθρώπινη επιβίωση.
Όσον αφορά την συνεισφορά της μέλισσας στο περιβάλλον η Δήμητρα αναφέρει πως είναι πολύ μεγάλη, ειδικότερα για την επικονίαση των φυτών. Αν σκεφτούμε πως το 70% της επικονίασης γίνεται από μέλισσες, χωρίς της παρουσία τους δεν θα μπορούσαν να καρποφορήσουν φυτά και δέντρα. Ένας κόσμος χωρίς μέλισσες θα ήταν κρανίου τόπος. Οπότε από το να τις φοβόμαστε, καλύτερα να τις αγαπάμε, σεβόμενοι τις ιδιαιτερότητες τους.
Οι μέλισσες θέλουν αγάπη και όχι φόβο
Στο ερώτημα γιατί δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τις μέλισσες και πως γίνεται να συγκατοικούν μαζί χωρίς να την τσιμπάνε. Η Δήμητρα ανέφερε πως η μέλισσα δεν θα επιτεθεί ποτέ χωρίς λόγο. Μόνο όταν κινδυνεύει η ζωή της, ή η κυψέλη της, όπου είναι και λογικό μιας και εντός της κυψέλης βρίσκεται και η βασίλισσά τους και ο γόνος που είναι το μέλλον της κυψέλης. «Το ίδιο ακριβώς θα κάναμε και εμείς στην περίπτωση που κάποιος εισέβαλλε στο σπίτι μας ή απειλούσε τα παιδιά μας». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι πυρκαγιές στη Δαδιά που καήκαν ολόκληρα μελίσσια αφού οι μέλισσες προτίμησαν να καούν με τους γόνους τους παρά να τους εγκαταλείψουν.
Η πράσινη μετάβαση των πόλεων θα φέρει πίσω τις μέλισσες
Όσον αφορά τους έμπρακτους τρόπους για να βοηθήσουμε τις μέλισσες, το πρώτο και σημαντικότερο που μπορεί να κάνει κάποιος, είναι να έχει λουλούδια. Η Δήμητρα συνεχίζει λέγοντας πως «δεν νοείται μέλισσα και ζωή, χωρίς λουλούδια. Δεν υπάρχει πια φυσικό περιβάλλον για τις μέλισσες και τους επικονιαστές γενικότερα, γι’ αυτό χρειαζόμαστε επειγόντως περισσότερους κηπουρούς. Η πράσινη μετάβαση των πόλεων, θα φέρει από μόνη τις μέλισσες. Φυτέψτε λουλούδια, μυρωδικά, ακόμα και ένα μπαλκονάκι 1x1 να έχετε, βάλτε γλαστρούλες με θυμάρι, βασιλικό, δεντρολίβανο, φασκόμηλο και αφήστε τα να ανθίσουν. Στη Μεσόγειο όλα τα αρωματικά φυτά μας, είναι ιδανικά. Τα χρησιμοποιείτε για το μαγείρεμα και βοηθάτε και τις μελισσούλες. Αν δεν έχετε κήπο, μετατρέψτε κομμάτια γης που δε χρησιμοποιούνται σε κηπάκια και μποστάνια -είτε μόνοι σας είτε σε συνεργασία με τους γείτονές σας-έτσι και καλό στις μέλισσες θα κάνετε και θα έχετε τα δικά σας κηπευτικά. Επίσης εξίσου σημαντικό είναι να μην χρησιμοποιείτε φυτοφάρμακα γιατί τις σκοτώνουν (δεν υπάρχει κανένα αθώο χημικό) αφού σκοτώνουν και εμάς μαζί. Είναι άπειρες οι έρευνες που αποδεικνύουν τα υψηλά ποσοστά φυτοφαρμάκων στην ατμόσφαιρα, στη γη και στο νερό μας και πόσο καταστροφικά είναι για την υγεία μας. Επιπρόσθετα , τις ζεστές μέρες, να βάζετε λίγο φρέσκο νερό σε πιατάκι με πετρούλες για να πίνουν. Επίσης με ρωτάνε συχνά είναι αν δω μέλισσα ακίνητη τι να κάνω. Βάλτε τη στον ήλιο, στη μύτη της οδοντογλυφίδας βάλτε μία σταγόνα μελάκι να φάει να πάρει δυνάμεις, και αν είναι χειμώνας, βάλτε τη για λίγο μέσα να ζεσταθεί μέχρι να ζωντανέψει. Πολλές φορές οι μέλισσες «παγώνουν» από το κρύο και λίγο θέλουν για να συνέλθουν. Γενικά όμως, αφήνουμε τις μέλισσες να κάνουν ανενόχλητες τη δουλειά τους. Η φύση της μέλισσας ήταν και θα παραμείνει άγρια, δεν θα εξημερωθεί ποτέ και ευτυχώς, οπότε τις βοηθάμε, αν τις αφήνουμε στην ησυχία τους».
Μελίσσια στην Πόλη
Στην ερώτηση κατά πόσον είναι συνετό να υιοθετήσει κάποιος μελίσσι στην πόλη απάντησε πως η αστική μελισσοκομία είναι ένα πολύ αμφιλεγόμενο θέμα για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι το γεγονός ότι η μελιτοφόρος μέλισσα που ξέρουμε (apis mellifera) παίρνει χώρο από τους υπόλοιπους επικονιαστές, με αποτέλεσμα τα μελίσσια στην πόλη να βλάπτουν σοβαρά τη βιοποικιλότητα, απειλώντας άλλα είδη εντόμων με εξαφάνιση. Ο άλλος λόγος είναι ότι οι μέλισσες είναι ζωντανός οργανισμός. Έχουν ευθύνη και θέλουν φροντίδα και πολύ αγάπη. Δεν μπορούμε έτσι απλά να βάλουμε ένα μελίσσι. Καταρχήν πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι εκεί που βρισκόμαστε, υπάρχει ικανή ανθοφορία για αυτές, όλο το χρόνο. Μετά χρειάζεται διάβασμα και χρόνος για τη φροντίδα του μελισσιού, αν δεν το αφήσουμε στην τύχη του. Αν για κάποιον, το μόνο κίνητρο είναι το μέλι, καλύτερα να το ξανασκεφτεί. Η μέλισσα θέλει πάνω απ’ όλα αγάπη και σεβασμό. Η ανθρώπινη νοοτροπία της εκμετάλλευσης πρέπει να αντικατασταθεί από τη νοοτροπία της συνεργασίας, και της ωφέλιμης και για τα δύο μέρη, συμβίωσης. Μας λέει ότι «προσωπικά δεν παίρνω καν το μέλι από τα «κορίτσια». Πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν ότι το μέλι οι μέλισσες, το φτιάχνουν καταρχήν για εκείνες και είναι απαραίτητο για την επιβίωσή τους, την υγεία και την ανοσία τους. Η αλήθεια είναι ότι όταν ήρθε το μελίσσι στο σπίτι μου ήταν ένα δώρο, και από την αρχή αποφάσισα ότι αν όλα πήγαιναν καλά, δεν θα τους έπαιρνα το μέλι τους. Ήταν το δικό μου δώρο προς αυτές.»
Τι γίνεται με το μέλι που παράγουν ;
«Αν θέλουμε να καταναλώνουμε μέλι, καλύτερα να καταναλώνουμε λιγότερο και ποιοτικότερο μέλι-άρα και ακριβότερο- παρά ποσότητες αμφιβόλου ποιότητας μέλι από μελισσοκομεία που δεν ξέρουμε πώς φέρονται στις μέλισσες. Γενικά στηρίζουμε τους πιο μικρούς μελισσοκόμους. Οι πιο συνειδητοί, σωστοί επαγγελματίες-μελισσοκόμοι κάνουν μία από τις πιο δύσκολες δουλειές με ελάχιστες απολαβές. Δεν μπορείς να βάλεις τιμή σε ένα προϊόν που έχει κοστίσει τη ζωή σε χιλιάδες μέλισσες (κάθε εργάτρια σε όλη της τη ζωή που είναι από 1-6 μήνες, θα παράξει 1/3 κουταλάκι). Ούτε μπορείς να κοστολογήσεις τα έξοδα, το τρέξιμο από ανθοφορία σε ανθοφορία, το μόνιμο άγχος με τα φυτοφάρμακα στις καλλιέργειες που δηλητηριάζουν τις μέλισσες, τις ασθένειες όπως η νοζεμίαση, τα παράσιτα και κυρίως η βαρρόα που έχει αποδεκατίσει εκατομμύρια μελίσσια σε όλον τον κόσμο, τις αλλοπρόσαλλες καιρικές συνθήκες και ακραία καιρικά φαινόμενα που επικρατούν, από παρατεταμένο καλοκαίρι και καύσωνα μέχρι πλημμύρες και πυρκαγιές».
Πόσο κοστίζει η υιοθεσία μελισσιών
Η Δήμητρα μας ενημερώνει πως τα βασικά μελισσοκομικά έξοδα είναι καταρχήν οι κυψέλες και τα πλαίσια, οι μετακινήσεις αν κυνηγάει κάποιος τις ανθοφορίες, οι θεραπείες και οι τροφές, αν χρειαστεί για οποιοδήποτε λόγο να «ταΐσει» τα μελίσσια. «Εγώ χρειάστηκε μόνο τον πρώτο χειμώνα να το κάνω, αλλά από την Άνοιξη και μετά που υπήρχε ανθοφορία, δεν χρειάστηκε. Μετά έχει να κάνει με το αν θα επέμβουμε στο μελίσσι και αν θα κάνουμε θεραπείες ή όχι (εννοείται ότι οι μελισσοκόμοι κάνουν θεραπείες). Προσωπικά δεν είμαι υπέρ των σκληρών χημικών επεμβάσεων γιατί μακροπρόθεσμα είναι καταστροφικές για τις μέλισσες - υπάρχουν και επιλογές κάποιων πιο φυσικών θεραπειών. Όχι ότι και αυτά είναι πανάκεια. Γενικά ένα μελίσσι εξελίσσεται συνεχώς, είναι ζωντανός οργανισμός με πολλούς εχθρούς, φυσικούς και τεχνητούς/χημικούς και δεν υπάρχουν συνταγές. Και όλα σωστά να τα κάνεις, πάλι το μελίσσι μπορεί να χαθεί γιατί πολλά μπορούν να συμβούν. Όλα θέλουν ισορροπία, και η ανθρώπινη παρέμβαση ενώ θέλει να δώσει λύσεις, πολύ συχνά, τα κάνει χειρότερα. Το μόνο σίγουρο οι μέλισσες ξέρουν καλύτερα από εμάς τι είναι καλό για αυτές.»
Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για τις μέλισσες και την αστική βιωσιμότητα, μπορείς να ακολουθήσεις την Δήμητρα στο Instagram @beesinthecities / @dimitraz.
