Kathimerini.gr
Κείμενο: Γιώργος Φραντζεσκάκης
Η τελευταία δεκαετία είναι γεμάτη αποκαλύψεις σχετικά με τις αξιοθαύμαστες προγνωστικές ικανότητες των ζώων· ειδικά εκείνων που συντροφεύουν τη σύγχρονη ζωή μας. Είναι όμως αλήθεια ότι σκύλοι, γάτες και άλλα ζώα αντιλαμβάνονται τους σεισμούς λίγες στιγμές προτού συμβούν; Και αν ναι, ποια είναι άραγε εκείνα τα πρόδρομα φαινόμενα που ανιχνεύουν; Η σύντομη απάντηση είναι: «μάλλον ναι». Η αναλυτική απάντηση παραμένει κάπως περίπλοκη.
Τι ξέρουμε έως τώρα; Ξέρουμε ότι η εξάπλωση χρήσης καμερών επιτήρησης στα σπίτια και στους επαγγελματικούς χώρους σε συνδυασμό με τα σόσιαλ μίντια, που δίνουν τεράστια έμφαση στα οπτικοακουστικά μέσα, μας έχουν προσφέρει χιλιάδες –ναι, χιλιάδες, χωρίς ρητορικές υπερβολές– αναμφισβήτητες μαρτυρίες ανθρώπων που βλέπουν τα ζώα τους να αναστατώνονται μερικά δευτερόλεπτα πριν από έναν σεισμό.
«Και σε τι μπορεί να ωφελήσει την ανθρωπότητα ένα βιολογικό σύστημα καθυστερημένης προειδοποίησης που δεν προσφέρει κανένα περιθώριο αντίδρασης εκτός ίσως από το να πεταχτείς από τον καναπέ λίγο πριν από τον γείτονά σου που δεν έχει ζώα στο σπίτι;» θα μου πείτε. Σε τίποτα.
Γι’ αυτό και ερευνητές του ινστιτούτου Μαξ Πλανκ μαζί με επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Κωνστάντζας αποφάσισαν να μελετήσουν από κοινού τη συμπεριφορά οικόσιτων και κατοικίδιων ζώων, σε μια εξαιρετικά σεισμογενή περιοχή της Ιταλίας, εφαρμόζοντας αισθητήρες κίνησης σε έναν μεγάλο αριθμό αγελάδων, προβάτων και σκύλων, και να παρατηρήσουν την αλλαγή στο μοτίβο των μετακινήσεών τους όχι πλέον στιγμές, αλλά ώρες πριν από έναν σεισμό.
Αυτό που ανακάλυψαν είναι όντως εντυπωσιακό. Σε ένα χρονικό φάσμα που εκτεινόταν μέχρι και είκοσι ώρες πριν η γη αρχίσει να τρέμει, τα ζώα εμφάνιζαν εντελώς ασυνήθιστα κινησιολογικά πρότυπα, περίπου σαν αυτά που σχετίζονται με την ανίχνευση κινδύνου από έναν θηρευτή. Αγελάδες και πρόβατα σχημάτιζαν γραμμές άμυνας και προστασίας των μικρών τους, σκυλιά προειδοποιούσαν με αλυχτίσματα και αμυντική στάση σώματος, γάτες… εμ, εντάξει, οι γάτες έκαναν αυτό που κάνουν οι γάτες όταν τρομάζουν, έτρεχαν πάνω κάτω χωρίς σταματημό.
Η πρώτη υπόθεση είναι ότι τα ζώα αντιλαμβάνονται τον ιονισμό του αέρα που προκαλείται από την αρχική σύνθλιψη μεταλλευματοφόρων πετρωμάτων στο υπέδαφος, μια διαδικασία που απελευθερώνει μεταλλικά στοιχεία τα οποία εκτοξεύουν ιόντα στην ατμόσφαιρα. Και, επειδή γνωρίζουμε ότι αυτή η διαδικασία ξεκινάει πολλές ώρες πριν από την εκδήλωση ενός σεισμού στον φλοιό της γης, κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι τα ζώα είναι σε θέση να την ανιχνεύσουν μέσω του τριχώματός τους, καθώς η ιονισμένη ατμόσφαιρα προκαλεί στατικό ηλεκτρισμό.
Είναι μια ενδιαφέρουσα υπόθεση, που χρειάζεται πολύ βαθύτερη μελέτη, με πολύ μεγαλύτερα δείγματα και κατανομή σε πολύ ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές. Και αυτό είναι που ετοιμάζεται για το κοντινό μέλλον, με την αξιοποίηση του «παγκόσμιου συστήματος παρακολούθησης ζώων Icarus», που διαχειρίζονται επιστήμονες – αστροναύτες, στον διεθνή διαστημικό σταθμό ISS. Με την απαραίτητη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης, φυσικά.
