Kathimerini.com.cy
Ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου κ. Χριστόδουλος Πατσαλίδης υπέδειξε πως, η κυπριακή οικονομία, στηριζόμενη στις συνετές και ορθολογιστικές πολιτικές που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, έχει αποδειχθεί ευέλικτη και ανθεκτική σε πολλαπλούς εξωτερικούς κραδασμούς, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ποικίλες και από διάφορες αφετηρίες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας αλλά και η πιο πρόσφατη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Κατά την Ομιλία του Διοικητή της ΚΤΚ, κ. Χριστόδουλου Πατσαλίδη, στην Ετήσια Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου 2024, σε συγκριτικά καλύτερη θέση σε σχέση με τους ευρωπαίους εταίρους κινείται και ο πληθωρισμός στην Κύπρο, ο οποίος από το πρωτοφανές ψηλό επίπεδο του 10,6% τον Ιούλιο του 2022, υποχώρησε σημαντικά και βρίσκεται πλέον κοντά στο μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, φθάνοντας το 2,2% το πρώτο πεντάμηνο του 2024.
Πρόσθετα, σημείωσε ότι, τα δημοσιονομικά πλεονάσματα επέφεραν γρηγορότερη από ότι αρχικά αναμενόταν μείωση του δημόσιου χρέους. Οι ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις της Κύπρου καταγράφονται στις πρόσφατες εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τη χώρα μας αλλά και από τους οίκους αξιολόγησης.
Αυτούσια η ομιλία του κ. Χριστόδουλου Πατσαλίδη
Θα ήθελα πρώτα να ευχαριστήσω θερμά τον Σύνδεσμο Τραπεζών Κύπρου για την πρόσκληση να παρευρεθώ στην ετήσια γενική του συνέλευση. Αλλά και να εκφράσω τη χαρά μου για την ευκαιρία που μου δίνεται να απευθύνω σήμερα χαιρετισμό σε ένα γνώριμο και οικείο σε μένα ακροατήριο, υπό τη νέα μου ιδιότητα ως Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου για την κατάσταση και τις προοπτικές της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος της χώρας μας.
Κυπριακή Οικονομία
Η ανάλυση και η κατανόηση της παρούσας οικονομικής συγκυρίας είναι καθοριστική τόσο για την αποτελεσματική διαχείριση των υφιστάμενων γεωπολιτικών, κλιματικών και άλλων προκλήσεων όσο και για τον σχεδιασμό των επόμενων βημάτων μας. Το πιο σημαντικό δεδομένο που έχουμε ενώπιόν μας είναι το γεγονός ότι η κυπριακή οικονομία, στηριζόμενη στις συνετές και ορθολογιστικές πολιτικές που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, έχει αποδειχθεί ευέλικτη και ανθεκτική σε πολλαπλούς εξωτερικούς κραδασμούς, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ποικίλες και από διάφορες αφετηρίες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας αλλά και η πιο πρόσφατη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Ο ρυθμός ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια υπερβαίνει των περισσότερων Ευρωπαίων εταίρων μας και προβλέπεται από την ΚΤΚ στο 3% σε σύγκριση με 0,9% για τη ζώνη του ευρώ για ολόκληρο το 2024. Για τα επόμενα έτη, και σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΚΤΚ, Ιουνίου 2024, ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται στο 3,1% για το 2025 και στο 3,2% το 2026.
Σε συγκριτικά καλύτερη θέση σε σχέση με τους ευρωπαίους εταίρους κινείται και ο πληθωρισμός στην Κύπρο, ο οποίος από το πρωτοφανές ψηλό επίπεδο του 10,6% τον Ιούλιο του 2022, υποχώρησε σημαντικά και βρίσκεται πλέον κοντά στο μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, φθάνοντας το 2,2% το πρώτο πεντάμηνο του 2024. Με βάση τις τελευταίες προβλέψεις της ΚΤΚ, ο πληθωρισμός αναμένεται να διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στο 2,1% το 2024.
Η αγορά εργασίας συνεχίζει να παρουσιάζει ανθεκτικότητα. Το ποσοστό ανεργίας το πρώτο τρίμηνο του 2024 μειώθηκε στο 6% σε σχέση με 6,8% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023, ενώ σύμφωνα με τις προαναφερθείσες προβλέψεις της ΚΤΚ, για ολόκληρο το 2024 η ανεργία προβλέπεται να κυμανθεί στο 5,7%.
Στο μέτωπο των δημοσιονομικών εξελίξεων, η συνετή δημοσιονομική διαχείριση συνεχίζεται και έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων πλεονασμάτων και άνετου δημοσιονομικού χώρου για περιθώριο ελιγμών σε τυχόν μελλοντικές αρνητικές εξελίξεις. Τα δημοσιονομικά πλεονάσματα επέφεραν γρηγορότερη από ότι αρχικά αναμενόταν μείωση του δημόσιου χρέους. Οι ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις της Κύπρου καταγράφονται στις πρόσφατες εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τη χώρα μας αλλά και από τους οίκους αξιολόγησης. Αξιοσημείωτη είναι μεταξύ άλλων η αναφορά του Οίκου Fitch, o οποίος προχώρησε σε νέα αναβάθμιση της Κυπριακής Οικονομίας πριν λίγες μέρες σημειώνοντας ότι «το ονομαστικό πλεόνασμα θα είναι κατά μέσο όρο 3,1% του ΑΕΠ το 2024-25 με πρωτογενές πλεόνασμα μακράν το υψηλότερο στην ευρωζώνη. Αυτή η ευρωστία υποστηρίζεται από την έντονη αύξηση των εσόδων και τη συγκράτηση των δαπανών». Ιδιαίτερα θετική για τις επιδόσεις των δημοσίων οικονομικών ήταν και η νέα έκθεση του οίκου Standard & Poor’s, ο οποίος επίσης προχώρησε σε αναβάθμιση της Κυπριακής οικονομίας την περασμένη Παρασκευή. Η θέση της ΚΤΚ είναι ότι η συνετή αυτή πολιτική πρέπει να συνεχιστεί έτσι ώστε να μπορεί το κράτος να στηρίζει αποτελεσματικά και χωρίς κίνδυνο επιδείνωσης της δημοσιονομικής κατάστασης, τις ευάλωτες οικονομικά πληθυσμιακές ομάδες, και, αν χρειαστεί, γενικότερα την οικονομία.
Άλλοι πολύ κρίσιμοι παράγοντες που η ΚΤΚ θεωρεί ότι θα συμβάλουν περαιτέρω στην προαγωγή και ενίσχυση της χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας αλλά και ευρύτερης σταθερότητας της χώρας μας, αποτελούν, μεταξύ άλλων η πλήρης αποκατάσταση του κύρους και της αξιοπιστίας της Κύπρου ως κέντρο παροχής υπηρεσιών, η πιστή και επίμονη εφαρμογή των διεθνών κυρώσεων και κανόνων διαφάνειας, η ανίχνευση και η καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος και της διαφθοράς, η δημιουργία ενός φιλικότερου οικοσυστήματος προς το επιχειρείν, η εφαρμογή πρακτικών «έξυπνης διακυβέρνησης», και η φορολογική και δικαστική μεταρρύθμιση. Απαιτούνται επίσης πρόσθετες πολιτικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτήν για την επίτευξη των στόχων εκπομπών και τη μείωση των κλιματικών κινδύνων. Παράλληλα, η μεγαλύτερη ενεργειακή ολοκλήρωση και διαφοροποίηση θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και θα στηρίξει την πράσινη μετάβαση.
Πρόσφατα, έγιναν αξιοσημείωτα βήματα προς τους πιο πάνω σημαντικούς στόχους, όπως για παράδειγμα η εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης πρότασης για την φορολογική μεταρρύθμιση από το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθώς επίσης ενέργειες και για τη δημιουργία Ενιαίας Εποπτικής Αρχής για τον καίριο για τη χώρα τομέα παροχής διοικητικών υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, η σύσταση της Αρχής προνοεί όπως η εποπτεία των παρόχων διοικητικών υπηρεσιών ενισχυθεί με την ανάθεση της αρμοδιότητας στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η οποία σε κοινούς ελέγχους με τους οικείους επόπτες, δηλαδή τον δικηγορικό σύλλογο και τον Σύνδεσμο Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου, θα εποπτεύει αυτές τις εταιρείες. Η απόφαση αυτή έχει ως στόχο τη διασφάλιση μιας ενιαίας και ομοιόμορφης αλλά και άμεσης και προληπτικής αντίδρασης στις περιπτώσεις όπου εντοπίζονται ενέργειες που απειλούν τη φήμη και την αξιοπιστία της Κύπρου.
Σε σχέση, ειδικότερα, με την ΚΤΚ, θα ήθελα στο σημείο αυτό να επαναλάβω ότι χρειάζεται μια νέας μορφής διακυβέρνηση, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε όλες τις πολυδιάστατες και πολύπλοκες προκλήσεις που επηρεάζουν την αποστολή μας. Αυτές οι προκλήσεις αφορούν τόσο σε γεωπολιτικά ζητήματα, όσο και σε άλλα θέματα που προανέφερα, όπως η κλιματική αλλαγή και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη χώρα και άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ.
Τραπεζικός Τομέας
Σε ότι αφορά στο τραπεζικό μας σύστημα, η ΚΤΚ χαιρετίζει την καθοριστική αναδόμηση, την ανθεκτικότητα και σταθερότητα που έχει επιδείξει ο τομέας τα τελευταία χρόνια. Τα σημαντικά κεφαλαιακά αποθέματα καθώς και η πλεονάζουσα ρευστότητα παρέχουν τα εχέγγυα στον τραπεζικό τομέα να διαχειριστεί ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις, ακόμη και μεγάλης κλίμακας. Οι διεθνείς γεωπολιτικές αναταραχές ειδικότερα στη δική μας περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δυστυχώς δεν αποτελούν πλέον μεμονωμένα γεγονότα. Οι εμπορικοί πόλεμοι και το ενδεχόμενο του κατακερματισμού της διεθνούς οικονομίας δύνανται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για τη διεθνή οικονομία. Συνεπώς, η οχύρωση των τραπεζών και η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού περιβάλλοντος της χώρας που έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, πρέπει να συνεχιστεί. Υποστηρικτικά προς την κατεύθυνση αυτή λειτουργεί και η μακροπροληπτική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας. Η αύξηση του θετικά ουδέτερου αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας στο 1%, δηλαδή η συσσώρευση επιπλέον κεφαλαίου το οποίο μπορεί να απελευθερώνεται σε περιόδους κρίσης ή ύφεσης, δημιουργεί περιθώριο ευέλικτης, έγκαιρης και αποτελεσματικής διαχείρισης μελλοντικών κλυδωνισμών.
Παρά την αύξηση των επιτοκίων από τα μέσα του 2022, και τη συνεπαγόμενη αυξημένη δυσκολία των δανειοληπτών για αποπληρωμές, η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού του τραπεζικού τομέα δεν έχει επιδεινωθεί. Χρειάζεται όμως επαγρύπνηση δεδομένου ότι οι αρνητικές επιπτώσεις από την άνοδο των επιτοκίων μπορεί να λάβουν χώρα με χρονική υστέριση. Συνυπολογίζοντας όμως τις Μη Εξυπηρετούμενες Χορηγήσεις που διαχειρίζονται οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, ο όγκος των ΜΕΧ που παραμένει στην πραγματική οικονομία εξακολουθεί να είναι μεγάλος, ενώ σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές προβλέψεις αναμένεται χειροτέρευση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού κατά το 2024. Επομένως, οι πρόσφατες τροποποιήσεις που έχουν γίνει στο νομοθετικό πλαίσιο για τις εκποιήσεις αλλά και για το Χρηματοοικονομικό Επίτροπο πρέπει να τύχουν αξιοποίησης από όλους τους εμπλεκόμενους. Από πλευράς τραπεζών, είναι υψίστης σημασίας να επιτυγχάνεται εγκαίρως ο εντοπισμός των πελατών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες με στόχο την εξεύρεση ενός βιώσιμου πλάνου αποπληρωμής των δανείων. Κάτι τέτοιο, περιορίζει το κόστος τόσο για τις τράπεζες όσο και για τους δανειολήπτες ενώ αποφεύγεται η εφαρμογή δραστικότερων μέτρων.
Πέραν των παραδοσιακών κινδύνων που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα, τα τελευταία χρόνια κυρίαρχη θέση καταλαμβάνουν ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής και ο κίνδυνος που σχετίζεται με τον τομέα της τεχνολογίας, πληροφοριών και επικοινωνιών, ιδιαίτερα για κυβερνοεπιθέσεις. Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, ο κίνδυνος αυτός χρήζει άμεσης διαχείρισης με συντονισμένες ενέργειες από διάφορους οικονομικούς και κοινωνικούς φορείς της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες οφείλουν να εντατικοποιήσουν την ενσωμάτωση του εν λόγω κινδύνου στις πολιτικές και διαδικασίες τους για την σωστή επιμέτρηση και τη δέουσα παρακολούθησή του.
Επίσης, τα θέματα τεχνολογίας αγγίζουν διάφορες ευαίσθητες πτυχές της λειτουργίας των τραπεζών και απαιτούν την ιδιαίτερη προσοχή τους. Καταρχάς, αποτελεί για τις τράπεζες μονόδρομος η ενσωμάτωση της ψηφιακής μετάβασης στην εκπόνηση της μεσοπρόθεσμης στρατηγικής τους. Επίσης ιδιαίτερα σημαντική για το Κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι η διατήρηση ενός πελατοκεντρικού χαρακτήρα με εύκολη, γρήγορη και ασφαλή πρόσβαση των πελατών στις υπηρεσίες των τραπεζών. Κάτι τέτοιο, θα βοηθήσει στην αύξηση της αποδοτικότητας των τραπεζών διατηρώντας ταυτόχρονα και την ανταγωνιστικότητα τους έναντι και των νέων χρηματοοικονομικών σχημάτων που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια. Τη ψηφιοποίηση φυσικά συνοδεύει και αυξημένος κίνδυνος από κυβερνοεπιθέσεις. Συνεπώς, καθίσταται αναγκαία η συνεχής επαγρύπνηση και θωράκιση των οργανισμών από πιθανές προκλήσεις εντός του κυβερνοχώρου. Επίσης, δεν μπορεί να αγνοηθεί ο ουσιαστικός ρόλος που έχει να διαδραματίσει το ανθρώπινο δυναμικό των τραπεζών και η διαμόρφωση της κατάλληλης κουλτούρας προς τη μετάβαση αυτή.
Την ίδια στιγμή βεβαίως, απαραίτητη είναι και η κατανόηση των ψηφιακών χρηματοοικονομικών εργαλείων από τους πολίτες για την ασφαλή και αποδοτικότερη διαχείριση των προσωπικών τους οικονομικών, τη μείωση του κινδύνου χρηματοοικονομικού αποκλεισμού, αλλά και την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Η Επιτροπή Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας στην Κύπρο, υπό την προεδρία της ΚΤΚ, στοχεύει στην ενίσχυση του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού γενικότερα, στα πλαίσια της υπό εξέλιξη Εθνικής Στρατηγικής. Αξιοσημείωτη είναι η συνεισφορά αριθμού φορέων του ιδιωτικού τομέα στην προσπάθεια αυτή, όπως του Συνδέσμου Τραπεζών. Ευχαριστώ τον Σύνδεσμο για αυτή την συνεισφορά και ιδιαίτερα τον Γενικό του Διευθυντή κ. Καμμά, ο οποίος επιδεικνύει θερμό προσωπικό ενδιαφέρον για το θέμα.
Μια τελευταία πτυχή αναφορικά με τους κινδύνους, στην οποία θα ήθελα να αναφερθώ είναι ο κίνδυνος φήμης. Η τιμολόγηση και η επιχειρηματική δραστηριότητα των τραπεζών θα πρέπει να ενσωματώνουν το στοιχείο της κοινωνικής ευαισθησίας, προς μετριασμό της δυσαρέσκειας της κοινωνίας.
Δεδομένων των πιο πάνω κινδύνων, σχετική είναι και η ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των πιο πάνω προκλήσεων, κάτι που τονίζω επανειλημμένα.
Αποφάσεις νομισματικής πολιτικής
Πριν κλείσω τη σημερινή μου ομιλία θα ήθελα να αναφερθώ συνοπτικά στην πρόσφατη σημαντική απόφαση που λάβαμε ως Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για μείωση των βασικών επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης. Έπειτα από εννέα μήνες διατήρησης σταθερών επιτοκίων και σύμφωνα με την επικαιροποιημένη αξιολόγησή μας όσον αφορά τις προοπτικές για τον πληθωρισμό, τη δυναμική του υποκείμενου πληθωρισμού και την ένταση με την οποία μεταδίδεται η νομισματική πολιτική, η απόφαση αυτή κρίθηκε ενδεδειγμένη. Από τον Σεπτέμβριο του 2023, ο πληθωρισμός έχει μειωθεί κατά περισσότερες από 2,5 ποσοστιαίες μονάδες, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό έχουν βελτιωθεί σημαντικά και οι συνθήκες χρηματοδότησης παραμένουν περιοριστικές.
Ταυτόχρονα όμως οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές στη ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να είναι ισχυρές, ο ρυθμός ανόδου των μισθών είναι αυξημένος και ο πληθωρισμός πιθανόν να παραμείνει πάνω από τον στόχο για μεγάλο διάστημα του επόμενου έτους επίσης. Ως εκ τούτου, και δεδομένης της αποφασιστικότητας του Διοικητικού Συμβουλίου για την έγκαιρη επαναφορά του πληθωρισμού στον μεσοπρόθεσμο στόχο του 2%, θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε αποφάσεις από συνεδρίαση σε συνεδρίαση για τον καθορισμό της κατάλληλης έκτασης και διάρκειας της συσταλτικής μεταβολής της νομισματικής πολιτικής υπό το πρίσμα των εισερχόμενων οικονομικών και χρηματοοικονομικών στοιχείων, και χωρίς οποιαδήποτε εκ των προτέρων δέσμευση για συγκεκριμένη πορεία των επιτοκίων.
Επίλογος
Καταληκτικά, θα ήθελα να εκφράσω ξανά την έντονη μου πεποίθηση ότι με τη συνεχή και συνεπή εφαρμογή ορθολογιστικών πολιτικών, η οικονομία και το τραπεζικό μας σύστημα θα εξακολουθήσουν να επιδεικνύουν ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα στις μεταβαλλόμενες διεθνείς οικονομικές και γεωπολιτικές αναταράξεις. Έχει αποδειχτεί πως με την αγαστή συνεργασία και συμβολή όλων των εμπλεκόμενων πολιτειακών, επιχειρηματικών και κοινωνικών φορέων η κυπριακή οικονομία μπορεί να προχωρεί μπροστά με σταθερότητα και ευελιξία.
