ΠΟΛ ΣΟΟΥΝ, ΡΕΜΠΕΚΑ ΡΟΥΙΖ / THE NEW YORK TIMES
Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή, ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι απηύθυνε έκκληση σε δυτικές εταιρείες: «Φύγετε από τη Ρωσία. Φροντίστε οι Ρώσοι να μην εισπράξουν ούτε ρούβλι». Εκατοντάδες επιχειρήσεις ακολούθησαν τη νουθεσία του, ενώ πολιτικοί και ακτιβιστές προέβλεψαν ότι η επιχειρηματική φυγή θα βοηθούσε στον στραγγαλισμό της ρωσικής οικονομίας και στην υπονόμευση της ρωσικής πολεμικής μηχανής.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, όμως, είχε άλλα σχέδια. Ο Ρώσος πρόεδρος πέτυχε να μετατρέψει την έξοδο μεγάλων δυτικών επιχειρήσεων από τη Ρωσία σε ευκαιρία πλουτισμού για την προσκείμενη στο Κρεμλίνο ελίτ και το ίδιο το ρωσικό κράτος. Υποχρέωσε έτσι εταιρείες που επιθυμούσαν να εκποιήσουν το κεφάλαιό τους, να το κάνουν σε τιμές ευκαιρίας, περιόρισε τις εξαγορές σε εγκεκριμένους από τον ίδιο αγοραστές και σε κάποιες περιπτώσεις κρατικοποίησε τις επιχειρήσεις.
Ζημίες 103 δισ. δολ.
Οι δυτικές εταιρείες που εγκατέλειψαν τη Ρωσία δήλωσαν ζημίες που υπερβαίνουν τα 103 δισ. δολάρια από την αρχή του πολέμου, με τον Πούτιν να απομυζά τις εταιρείες αυτές καθορίζοντας τους όρους της αναχώρησής τους. Οι έξοδοι αυτές υπόκεινται σε ολοένα και υψηλότερη φορολογία, παράγοντας τουλάχιστον 1,25 δισ. δολάρια σε έσοδα για τη ρωσική πολεμική μηχανή.
Καμία εταιρεία δεν είναι ασφαλής. Η ολλανδική ζυθοποιία Heineken, για παράδειγμα, βρήκε αγοραστή την άνοιξη και ανακοίνωσε την τιμή της. Η ρωσική κυβέρνηση απέρριψε, όμως, μονομερώς τη συμφωνία και μεταβίβασε το κεφάλαιο της εταιρείας σε Ρώσο ολιγάρχη της συσκευασίας, σύζυγο πρώην γερουσιαστή.
Σε κάποιες περιπτώσεις, «παίκτης» είναι το ίδιο το κράτος. Κρατικές επιχειρήσεις έχουν αποκτήσει τα περιουσιακά στοιχεία πολυεθνικών, όπως οι Ikea και Toyota, με τον ίδιο τον πρόεδρο Πούτιν να εγκρίνει τις πωλήσεις. «Οι συμφωνίες αυτές είναι επωφελείς για μας, αυτό είναι σίγουρο», λέει ο Αντον Πίνσκι, εστιάτορας που συνεταιρίσθηκε με προσκείμενο στον Πούτιν ράπερ και με συνεργάτες ισχυρού γερουσιαστή προκειμένου να εξαγοράσουν τα καταστήματα Starbucks στη Ρωσία. «Τα κάνατε θάλασσα όταν τα παρατήσατε. Τα πήραμε σε καλή τιμή. Σας ευχαριστούμε», λέει ο Πίνσκι.
Οι καταναλωτικές συνήθειες στη Ρωσία έμειναν ανεπηρέαστες, επιτρέποντας στον Πούτιν να συντηρεί αίσθηση κανονικότητας παρά τον φονικό και παρατεταμένο πόλεμο. Οι περισσότερες δυτικές εταιρείες παραμένουν στη Ρωσία, φοβούμενες την απώλεια των δισεκατομμυρίων που έχουν επενδύσει στη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες.
Αλλες επιχειρήσεις που πουλήθηκαν άλλαξαν ανεπαίσθητα το όνομά τους. Η εταιρεία ντόνατς Krispi Cream έγινε Krunchy Dream, ενώ τα Starbucks βαφτίστηκαν Stars Coffee με τη γοργόνα στο έμβλημα να μεταμορφώνεται στη Ρωσίδα Πριγκίπισσα των Πάγων. Οι εταιρείες αυτές μπορούν να προμηθεύονται από τη ρωσική αγορά ή να εισάγουν από φιλικές χώρες τα ίδια ακριβώς προϊόντα που πουλούσαν. Τα ράφια των σούπερ μάρκετ της Μόσχας σφύζουν με αμερικανικά αναψυκτικά από το Ουζμπεκιστάν ή την Πολωνία.
Παρ’ όλα αυτά, το κύμα αποχωρήσεων έβλαψε τη Ρωσία, στέλνοντας παγκόσμιο μήνυμα ότι η χώρα είναι πια επιχειρηματικός παρίας. Η διαχείριση της εταιρικής φυγής από τον Πούτιν ενίσχυσε την εικόνα της Ρωσίας ως ριψοκίνδυνου επενδυτικού προορισμού, ενώ ακόμη και ορισμένοι Ρώσοι αξιωματούχοι παραδέχονται ότι ο μειωμένος ανταγωνισμός και η συρρίκνωση των ξένων επενδύσεων θα πλήξουν την καθημερινότητα των Ρώσων πολιτών και μακροπρόθεσμα την ίδια την εθνική οικονομία. Παρότι το Κρεμλίνο δηλώνει ότι θα προτιμούσε οι δυτικές εταιρείες να παραμείνουν στη Ρωσία, ο Πούτιν καγχάζει στην ιδέα ότι η αναχώρησή τους θα είναι οδυνηρή. «Νόμιζαν ότι όλα εδώ θα καταρρεύσουν; Τίποτα τέτοιο δεν έγινε. Ρωσικές εταιρείες ανέλαβαν και συνεχίζουν», είχε πει ο Πούτιν αυτόν τον μήνα.
