ΧΟΡΖΕ ΑΛΒΑΡΕΘ, ΜΕΧΝΤΙ ΜΠΕΝΑΤΙΓΙΑ ΑΝΤΑΛΟΥΣΙ, ΜΑΡΤΙ ΣΤΙΡΜΕΡ
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 κατακερμάτισε τις μεγάλες αγορές εμπορευμάτων.
Τα εμπορεύματα, και ιδιαίτερα τα ορυκτά, που είναι καίριας σημασίας για την πράσινη μετάβαση, καθώς και ορισμένα γεωργικά αγαθά υψηλής εμπορίας, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε περίπτωση σοβαρότερου γεωοικονομικού κατακερματισμού, όπως αναφέρεται στην τελευταία έκθεση του ΔΝΤ για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας.
Περαιτέρω κατακερματισμός θα προκαλούσε δυνητικά αναταραχή στις αγορές εμπορευμάτων με μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών. Αν και σε μακροπρόθεσμη βάση η ζημία του παγκοσμίου ΑΕΠ του σχεδόν 0,3% θα παρέμενε σχετικά μετριασμένη χάρις στην αντιστάθμιση από τις χώρες παραγωγής και κατανάλωσης, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος και άλλες πιο ευάλωτες θα επωμίζονταν το συγκριτικά μεγαλύτερο βάρος.
Στις ενδεικτικές μας προσομοιώσεις, αυτές θα μπορούσαν να υποστούν μακροπρόθεσμες απώλειες του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κατά 1,2% ως μέσο όρο, οι οποίες απώλειες αποδίδονται στη διατάραξη των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων. Εν τω μεταξύ, σε ορισμένα κράτη το οικονομικό πλήγμα θα μπορούσε και να υπερβεί το 2%, οξύνοντας τις ανησυχίες για την επισιτιστική ασφάλεια. Ο λόγος είναι πως οι χώρες χαμηλού εισοδήματος εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις εισαγωγές τροφίμων για να θρέψουν τον πληθυσμό τους.
Οι προαναφερθείσες δυσμενείς επιπτώσεις οφείλονται εν μέρει στην υψηλή συγκέντρωση της παραγωγής εμπορευμάτων, η οποία ως ένα μεγάλο βαθμό σχετίζεται με το ότι η περιφέρεια έχει το πλεονέκτημα των φυσικών πόρων. Οι τρεις μεγαλύτεροι προμηθευτές ορυκτών, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% της παγκόσμιας εξορυκτικής παραγωγής κατά μέσον όρο. Η ενίσχυση της ικανότητας εξόρυξης και επεξεργασίας μπορεί να διαρκέσει χρόνια, με αποτέλεσμα την αργή ανταπόκριση στις ενδείξεις των τιμών. Ταυτόχρονα, ορισμένα αγαθά, όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην κατανάλωση των νοικοκυριών, ενώ πολλά ορυκτά αποτελούν βασικές εισροές για τις ζωτικής σημασίας τεχνολογίες και τη μεταποίηση.
Αυτός ο συνδυασμός συγκεντρωμένης προσφοράς και εκτεταμένης ζήτησης οδηγεί σε ευρύτατες συναλλαγές εμπορευμάτων, εξαρτώντας πολλά κράτη κατά κύριο λόγο από εισαγωγές, προερχόμενες από ευάριθμους προμηθευτές. Αυτό καθιστά τα εμπορεύματα περισσότερα τρωτά, εάν τεθούν περιορισμοί στις συναλλαγές.
Η έρευνά μας δείχνει ότι ο κατακερματισμός των παγκόσμιων αγορών εμπορευμάτων σε δύο υποθετικά γεωπολιτικά μπλοκ, με βάση την ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών τον Μάρτιο του 2022 που απαιτούσε από τη Ρωσία να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές διακυμάνσεις των τιμών.
Θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει μεγάλες διαφορές τιμών σε όλα τα μπλοκ, ιδιαίτερα των ορυκτών που είναι κρίσιμα για την πράσινη μετάβαση και των γεωργικών αγαθών υψηλής εμπορίας. Οι τιμές θα ήταν επίσης πιο ασταθείς σε έναν κατακερματισμένο κόσμο.
Οι κατατμημένες αγορές εξασφαλίζουν μικρότερα αποθέματα ασφαλείας για την απορρόφηση μελλοντικών κραδασμών στα βασικά προϊόντα, όπως η κακή συγκομιδή ή τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιπλέον, ακόμη κι ένας μόνο παραγωγός εμπορευμάτων να αλλάξει γεωπολιτικό στρατόπεδο, θα μπορούσε να προξενήσει σοβαρή διακύμανση τιμών. Συν τοις άλλοις, ο κατατεμαχισμός της αγοράς εμπορευμάτων θα προκαλούσε κωλύματα στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση.
Η επίτευξη των στόχων για μηδενικούς ρύπους, προαναγγέλλει πως η ζήτηση για ορυκτά θα αυξηθεί αρκετές φορές τα επόμενα χρόνια. Η κάλυψη αυτής της ζήτησης απαιτεί ταχεία διόγκωση της προσφοράς. Δεδομένου ότι τα οικονομικά βιώσιμα κοιτάσματα συγκεντρώνονται σε λίγες χώρες, το εμπόριο είναι απαραίτητο για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε αυτούς τους πόρους. Οι κατακερματισμένες αγορές θα μπορούσαν να περιπλέξουν τα πράγματα.
* Oι κ. Χόρζε Αλβάρεθ, Μεχντί Μπενατίγια Ανταλούσι και Μάρτι Στίρμερ είναι οικονομολόγοι του Τμήματος Ερευνών του ΔΝΤ. Tο άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.
