Είναι η πρώτη σκηνή ενός γεωπολιτικού δράματος: η Ευρωπαϊκή Ένωση «θέτει στο τραπέζι ένα εμπορικό όπλο», υπό την πίεση μιας ολοένα και πιο ισχυρής Κίνας, «Το ερώτημα είναι: Θα πυροβολήσει ποτέ;» αναρωτιέται στην ανάλυσή του το Politico.
Ο χρόνος θα δείξει, αλλά από αυτή την εβδομάδα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι κυβερνήσεις και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν σε μια σειρά αντιμέτρων, ως αντίποινα σε οικονομικούς τραμπούκους, η πιθανότητα να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός «εμπορικής άμυνας» φαντάζει πλέον ρεαλιστική.
Οι Βρυξέλλες είναι θορυβημένες από το μπλόκο που επέβαλε η Κίνα στη Λιθουανία (εξαιτίας της σύσφιξης των δεσμών της χώρας της Βαλτικής με την Ταϊβάν) και θέλουν να σκληρύνουν την στάση τους απέναντι στο Πεκίνο, καθώς η οικονομική και εμπορική σχέση είναι πλέον εκτός ισορροπίας, όπως σχολιάζεται. Είναι ένα μήνυμα που θα μεταφέρει η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, την επόμενη εβδομάδα που θα επισκεφθεί την Κίνα μαζί με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Από τον Δεκέμβριο του 2021 και χωρίς να ενημερώσει την Ε.Ε. ή τις λιθουανικές αρχές, η Κίνα άρχισε να περιορίζει σε μεγάλο βαθμό ή να εμποδίζει de facto τις εισαγωγές από τη Λιθουανία και τις εξαγωγές προς αυτήν, καθώς και τις εισαγωγές και τις εξαγωγές που συνδέονται με τη Λιθουανία. Η Επιτροπή έχει επανειλημμένα θέσει το θέμα στις κινεζικές αρχές.
Αναφερόμενη στην πολιτική συμφωνία αυτής της εβδομάδας για τη δημιουργία ενός οργάνου κατά των μέτρων εξαναγκασμού, η Φον ντερ Λάιεν δήλωσε: «Χρειαζόμαστε τώρα την ενότητα σε επίπεδο Ε.Ε. για μια πιο τολμηρή και ταχύτερη εφαρμογή αυτών των μέσων όταν απαιτούνται και μια πιο διεκδικητική στάση σε ό,τι αφορά την επιβολή τους».
Περισσότερες αρμοδιότητες
Οι νέοι κανόνες θα εξουσιοδοτήσουν την Κομισιόν να διερευνά κατά πόσο υφίσταται εξαναγκασμός και να προτείνει αντίμετρα – παρέχοντας στην εκτελεστική εξουσία διευρυμένη αρμοδιότητα στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής, έναν τομέα όπου οι χώρες της ΕΕ παραδοσιακά έχουν τον έλεγχο.
«Το όργανο αυτό δεν είναι μία τίγρη χωρίς δόντια, είναι μία τίγρη με δόντια. Δεν είναι ένα νεροπίστολο, είναι όπλο» σχολίασε ο ευρωβουλευτής Bernd Lange, ο επικεφαλής του φακέλου.
Τα πιθανά αντίμετρα
Τα αντίμετρα που θα μπορούσε να αναπτύξει η Επιτροπή περιλαμβάνουν ενισχυμένους τελωνειακούς δασμούς, περιορισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας ή ελέγχους εξαγωγών, στο πλαίσιο μιας χρονικά περιορισμένης διαδικασίας, με διάρκεια όχι μεγαλύτερη από ένα έτος.
Οι λεπτομέρειες δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, αλλά η τελική συμφωνία αναμένεται πριν από τη θερινή διακοπή στις Βρυξέλλες. Η εργαλειοθήκη κατά των μέτρων εξαναγκασμού είναι πιθανό να τεθεί σε ισχύ το δεύτερο εξάμηνο του 2023.
Το όργανο κατά των μέτρων εμπορικού εξαναγκασμού είχε «γεννηθεί» ως ιδέα μετά την επιβολή δασμών χάλυβα σε βάρος της ΕΕ, από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018. Εκείνη η απόφαση της Ουάσιγκτον είχε ωθήσει τις Βρυξέλλες να ενισχύσουν την εμπορική άμυνα.
Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζητούσαν για την ενδεδειγμένη απάντηση, η Γαλλία και άλλα κράτη μέλη πίεσαν για κάτι περισσότερο από την εξουσιοδότηση της ΕΕ να επιβάλει δασμούς ως αντίποινα, ανοίγοντας τον «δρόμο» για το θεσμικό όργανο κατά των μέτρων εξαναγκασμού.
Αυτό οδήγησε αρχικά στην αναβάθμιση του λεγόμενου κανονισμού επιβολής της ΕΕ, καθιστώντας δυνατή την επιβολή αντιποίνων με δασμούς όταν ένα μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) δεν είναι συνεργάσιμο.
Αλλά, τελικά, ήταν η Κίνα που έδωσε την πολιτική ώθηση για τη συμφωνία. Όταν το Πεκίνο έκανε επίδειξη του τεράστιου εμπορικού του εκτοπίσματος σταματώντας τις εισαγωγές λιθουανικών προϊόντων, σε αντίποινα για τις σχέσεις με την Ταϊβάν, οι Βρυξέλλες ήταν αδύναμες να αμυνθούν.
Φόβοι για υφαρπαγή εξουσίας και η πρόβλεψη για ειδική πλειοψηφία
Η αρχική πρόταση της Επιτροπής το 2021 προκάλεσε φόβους για μια «υφαρπαγή εξουσίας», που θα παρέκαμπτε την ισχύουσα απαίτηση για ομοφωνία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής στο Συμβούλιο.
«Αυτό το όργανο είναι ένα είδος τέρατος που γεννήθηκε από την προσπάθεια συμβιβασμού μεταξύ δύο αντίθετων διαδικασιών στη λήψη αποφάσεων: μία για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια και μία για το εμπόριο», σχολίασε στο Politico ο Philippe De Baere, διευθύνων σύμβουλος της δικηγορικής εταιρείας Van Bael & Bellis. «Εάν είχαμε μια πραγματικά αποτελεσματική κοινή εξωτερική πολιτική, δεν θα χρειαζόμασταν το μέσο», πρόσθεσε.
Τα κράτη μέλη τελικά ανέκτησαν κάποιον έλεγχο στην απόφαση για το πότε θα «τραβήξουν τη σκανδάλη». Ωστόσο, μπορούν να μπλοκάρουν τη δράση της Κομισιόν μόνο με ειδική πλειοψηφία.
«Το πρόβλημα είναι ότι ο καθένας έχει τη δική του άποψη για το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και πότε θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί», δήλωσε διπλωμάτης της ΕΕ, που μίλησε ανώνυμα λόγω της ευαισθησίας των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων. «Αυτή είναι μια απόφαση εξωτερικής πολιτικής».
Το τεστ της Ολλανδίας
Η ολλανδική κυβέρνηση υπέκυψε πρόσφατα στις πιέσεις των ΗΠΑ για να επιβάλει ελέγχους εξαγωγών σε εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μικροτσίπ. Η ASML, μια ολλανδική εταιρεία, ηγείται της παγκόσμιας αγοράς και τα πιο προηγμένα εργαλεία λιθογραφίας της αποτελούν το κομμάτι που λείπει από το «παζλ» για την βιομηχανία των τσιπ της Κίνας.
Μετά την ανακοίνωση, ο πρεσβευτής της Κίνας στην Ολλανδία προειδοποίησε ότι αυτή η κίνηση θα έχει συνέπειες. Η αντίδραση της Κίνας προκάλεσε με τη σειρά της ερωτήματα βουλευτών προς την ολλανδική κυβέρνηση, σχετικά με το αν η χώρα θα ζητήσει στήριξη από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ σε περίπτωση που η Κίνα στραφεί σε κυρώσεις. «Η Ευρώπη διαθέτει ένα μέσο κατά του εξαναγκασμού. Θα το χρησιμοποιήσουμε;», ρώτησε τον πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε ο Ολλανδός βουλευτής Mustafa Amhaouch. Ο Ρούτε αρνήθηκε να σχολιάσει.
Ειδικοί στα νομικά ζητήματα εκτιμούν πως η στάση αυτή προς την Κίνα μπορεί να «γυρίσει μπούμερανγκ». Η Κίνα θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι υφίσταται εμπορικό εξαναγκασμό, δεδομένου ότι τόσο η Ε.Ε. όσο και η Ολλανδία έχουν δεσμευτεί να μην επιβάλλουν εξαγωγικούς περιορισμούς σε άλλα μέλη του ΠΟΕ.
Οι διάφορες δυνάμεις «δεν σκέφτονται πλέον με τον ρυθμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, σκέφτονται στον χρόνο των γεωπολιτικών εξελίξεων. Και σε γεωπολιτικό χρόνο, η καθεμία από αυτές τις δυνάμεις προστατεύει τα δικά της συμφέροντα υιοθετώντας μέτρα που θεωρεί κατάλληλα», δήλωσε ο Geraldo Vidigal, πρώην δικηγόρος του ΠΟΕ και λέκτορας διεθνούς εμπορικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.
Η ουσία του ζητήματος είναι ότι το όργανο κατά του εξαναγκασμού θα πρέπει να είναι αρκετά αξιόπιστο. Η μεγαλύτερη δύναμή του είναι το αποτρεπτικό του αποτέλεσμα. Και πλέον δεν υπάρχει σαφές σενάριο για την ενεργοποίησή του, δήλωσαν διπλωμάτες της ΕΕ.
«Το μέσο προορίζεται για την αποτροπή και την αποκλιμάκωση σε περιπτώσεις συγκεκριμένης καταναγκαστικής δράσης», δήλωσε η Miriam García Ferrer, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Θα αναπτυχθεί μόνο ως έσχατη λύση, δεν είναι κάτι που θα θέσουμε αμέσως σε εφαρμογή».
Πηγή: Politico
