Η πολιτική κρίση στην Ιταλία και το διακύβευμα με το Ταμείο Ανάκαμψης

Η πολιτική κρίση της Ιταλίας και οι πρόωρες εκλογές στις οποίες εξωθήθηκε μετά την παραίτηση του Μάριο Ντράγκι ενδέχεται να διακυβεύσουν την πρόσβασή της στα 200 δισ. ευρώ που δικαιούται από τα 800 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης. Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι μπορεί να διακυβεύσουν και πολύ περισσότερα, όπως την ιδέα της κοινής έκδοσης χρέους στην οποία βασίζεται για πρώτη φορά το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οπως υπογραμμίζει σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, κυβερνήσεις και επενδυτές ανά την Ευρώπη παρακολουθούν με ανησυχία τα τεκταινόμενα στην Ιταλία για να αντιληφθούν τις επιπτώσεις στο Ταμείο Ανάκαμψης του οποίου τη μερίδα του λέοντος αναμένεται να λάβει η Ρώμη. Τα κεφάλαια ύψους 200 δισ. ευρώ που δικαιούται να λάβει είναι καθοριστικής σημασίας για την αναθέρμανση της μακροχρόνια στάσιμης οικονομίας της. Το πρόβλημα βέβαια είναι πως για να διασφαλίσει τα κεφάλαια αυτά η Ιταλία, όπως και οι άλλες χώρες, έχει δεσμευτεί σε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων με στενά χρονοδιαγράμματα. Οι πρόωρες εκλογές ωστόσο ενδέχεται να σταθούν εμπόδιο στους στόχους που έχει θέσει η χώρα για φέτος, όπως αναγνώρισε ο πρόεδρός της Σέρτζιο Ματαρέλα όταν διέλυσε το Κοινοβούλιο. Ηδη αναλυτές της Goldman Sachs έχουν προειδοποιήσει για ανησυχητικές πιέσεις στο χρέος της Ιταλίας εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας και των ενδεχόμενων καθυστερήσεων στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που προβλέπουν οι δεσμεύσεις της έναντι του Ταμείου Ανάκαμψης. Μεταξύ άλλων, αυτές είναι η μείωση της γραφειοκρατίας, η προώθηση του ανταγωνισμού σε τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές και η δημόσια διοίκηση. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές έχουν σχεδιασθεί για να ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη προοπτική ανάπτυξης και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του χρέους της, που ανέρχεται περίπου στο 150% του ΑΕΠ της. Μολονότι ο Ντράγκι έχει διασφαλίσει διακομματική συναίνεση για το μεταρρυθμιστικό του σχέδιο, επικρατεί ανησυχία πως η εφαρμογή του θα καταστεί αδύνατη χωρίς τον ίδιο στο τιμόνι της χώρας, με αποτέλεσμα να μην εφαρμοσθούν οι μεταρρυθμίσεις. «Ο Ντράγκι είχε ουσιώδη ρόλο», επισημαίνει ο Λουντοβίκο Σάπιο, οικονομολόγος στην Barclays, που τονίζει πως «με την πρόωρη αποχώρησή του, η χώρα μπαίνει σε αχαρτογράφητα νερά. Υπήρχε ένας πρωθυπουργός αφοσιωμένος στο μεταρρυθμιστικό σχέδιο με μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και τώρα έχουμε ένα άγνωστο τοπίο».

Οποιαδήποτε ουσιώδης απόκλιση από το μεταρρυθμιστικό και επενδυτικό πρόγραμμα που προβλέπει η συμφωνία Ρώμης με Κομισιόν στις 664 σελίδες της, θα διακυβεύσει την πρόσβαση της Ιταλίας στα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης. Το ζήτημα είναι πως η Ιταλία δεν θα είναι η μοναδική απώλεια σε αυτή τη μάχη. Μολονότι το Ταμείο Ανάκαμψης συμφωνήθηκε ως μέτρο κατά της ύφεσης της πανδημίας, οι υπέρμαχοι της βαθύτερης δημοσιονομικής ενοποίησης το αντιμετωπίζουν ως πιθανό προηγούμενο για περαιτέρω κίνηση προς αυτήν κατεύθυνση. Αν δηλαδή αποτύχει το όλο εγχείρημα στην Ιταλία, τότε θα ενταθεί η επιφυλακτικότητα στις πρωτεύουσες των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά που έτσι κι αλλιώς διάκεινται αρνητικά προς την έκδοση κοινού χρέους. Οπως τονίζει ο Λουίτζι Σκατζιέρι, συνεργάτης του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μεταρρυθμίσεων, «διακυβεύεται όλη η ιδέα του κοινού δανεισμού στην Ε.Ε.». Ο ίδιος διευκρινίζει πως η επιτυχία και η αποτυχία του εγχειρήματος θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον θα θεωρηθεί επιτυχημένο στην Ιταλία. Η Ιταλία έχει έως τώρα λάβει 46 δισ. ευρώ από το Ταμείο, δεδομένου ότι εγκαινίασε κάποιες πρώτες μεταρρυθμίσεις το περασμένο έτος. Η Ρώμη έχει ήδη υποβάλει αίτημα για τη δεύτερη πληρωμή, ύψους 21 δισ. ευρώ, και αυτή τη στιγμή το εξετάζει η Κομισιόν.