Kathimerini.gr
Ακολουθώντας τις συνήθειές της, η Ιαπωνία διαφοροποιεί τη νομισματική πολιτική της σε σχέση με τις άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες της Δύσης, επιστρέφοντας… στο 1990, ενώ ατενίζει το μέλλον. Την ώρα που μειώνουν τα επιτόκια, εκείνη τα αυξάνει, τερματίζοντας μια μακρά περίοδο στασιμότητας στη χώρα.
Οπως σχετικώς αναφέρει σε δημοσίευμά της η εφημερίδα The Νew York Times, αυτό το περιθώριο κινήσεων το δίνει η επιστροφή του πληθωρισμού και η αύξηση των μισθών, που διαμορφώνονται στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 1990. Πρόκειται για το χρονικό σημείο εκείνο, λίγο πριν από τη σπείρα του αποπληθωρισμού των τιμών και της οικονομικής στασιμότητας, που έγινε γνωστό ως «οι χαμένες δεκαετίες».
Χθες Παρασκευή η Τράπεζα της Ιαπωνίας προέβη σε αύξηση του κόστους δανεισμού κατά 25 μονάδες βάσης, στο 0,5%, κάνοντας ακόμα ένα βήμα μακριά από τα χαμηλότατα επιτόκια που ίσχυαν επί μακρόν με στόχο να τονωθεί η οικονομία. Πρόκειται για την τρίτη αύξηση σε λιγότερο από ένα χρόνο, η οποία φέρει τα επιτόκια στα υψηλότερα επίπεδά τους από το 2008. Μετά την αύξηση των επιτοκίων τον Μάρτιο και τον Ιούλιο του 2024, η Τράπεζα της Ιαπωνίας τα διατήρησε αμετάβλητα, αναμένοντας τις αντιδράσεις των αγορών, αφότου διενεργηθεί η ορκωμοσία Τραμπ.
Υστερα από το σοκ του μεταπανδημικού πληθωρισμού, μεγάλες τράπεζες, όπως η ΕΚΤ στην Ευρώπη και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, έσπευσαν να διογκώσουν το κόστος δανεισμού ως ανάχωμα και στη συνέχεια να το μειώσουν, αφού οι τιμές υποχωρούν.
Στην Ιαπωνία αυξάνονται οι τιμές για ένα χρονικό διάστημα, οπότε η κεντρική της τράπεζα μόλις τώρα αυξάνει τα επιτόκια. Αλλωστε, το να παύσουν οι άνθρωποι στη χώρα να σκέφτονται με αποπληθωριστική νοοτροπία –γιατί να αγοράσουμε κάτι σήμερα, ενώ αύριο θα είναι φθηνότερο;– θα μπορούσε να βοηθήσει την ενίσχυση των καταναλωτικών δαπανών και των επενδύσεων.
Συνήθως, βέβαια, το να καθίσταται πιο ακριβή η πίστωση σημαίνει ότι αποθερμαίνεται η οικονομία. Εντούτοις, στην περίπτωση της Ιαπωνίας τα πράγματα λειτουργούν αλλιώς και ορισμένοι οικονομολόγοι υπογραμμίζουν ότι η σκλήρυνση της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να την ωφελήσει μακροπρόθεσμα. Τα υψηλότερα επιτόκια, άλλωστε, θα συμβάλουν στην εξυγίανση της οικονομίας, η οποία γονατίζει υπό το βάρος των εταιρειών-ζόμπι, οι οποίες είναι «κλινικά νεκρές», αλλά επιβιώνουν χάρη στην τεχνητή στήριξή τους από τον φθηνό δανεισμό επί σειράν ετών.
Με το να μην υφίστανται, όπως αναφέρουν οι ΝΥΤ, θα δημιουργηθεί χώρος για περισσότερες επιχειρήσεις με εστίαση στην ανάπτυξη, που είναι σε καλύτερη θέση να επωφεληθούν από την περιορισμένη προσφορά εργασίας της Ιαπωνίας. «Υπήρχαν πολλά πεδία όπου παρατηρούνταν αναποτελεσματικότητα, κι όταν εμφανίζεται τελικά πληθωρισμός, τα φέρνει όλα αυτά στο φως», υπογραμμίζει ο Αγιάκο Φουτζίτα, προϊστάμενος οικονομολόγος της JPMorgan Securities Ιαπωνίας. Η αύξηση των επιτοκίων ήταν κατά κάποιον τρόπο σαν «το άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας», όπως είπε, «αλλά τελικά πιστεύουμε ότι στην Ιαπωνία θα υπάρξει μια φρέσκια και αποδοτική οικονομική ανάπτυξη». Μέχρι τώρα και τα προηγούμενα τριάντα χρόνια η χώρα αναπτύχθηκε ελάχιστα, ενώ το 2024 το ΑΕΠ της, προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό, αναμένεται να έχει αυξηθεί περίπου 25% από το 1994, ενώ η οικονομία των ΗΠΑ υπερδιπλασιάστηκε σε μέγεθος.
Στην Ιαπωνία ο πληθωρισμός άρχισε να μειώνεται στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως απόρροια της διάλυσης της γιγαντιαίας φούσκας στα ακίνητα και στο χρηματιστήριο, ενώ στα τέλη τής εν λόγω δεκαετίας είχε πλέον εδραιωθεί ο αποπληθωρισμός. Η συνεχής και ευρύτατη πτώση στις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών λειτούργησε ως τροχοπέδη στο να επενδύσουν οι επιχειρήσεις και να ξοδέψουν οι καταναλωτές, ενώ πίεζε καθοδικά και τους μισθούς. Τότε η Τράπεζα της Ιαπωνίας, για να διαρρήξει τον φαύλο κύκλο, άρχισε να αγοράζει περισσότερα κρατικά και εταιρικά ομόλογα, πλημμυρίζοντας τις αγορές με χρήματα, τα οποία τα στελέχη της ήλπιζαν πως θα μετασχηματισθούν σε δαπάνες ή επενδύσεις. Το 1999 υιοθέτησε την πολιτική των μηδενικών επιτοκίων και το 2016 των αρνητικών, αλλά δεν λειτούργησαν παραγωγικά.
Τα τελευταία χρόνια τα προβλήματα στο παγκόσμιο σύστημα εφοδιασμού λόγω πανδημίας και οι γεωπολιτικοί κλυδωνισμοί προξένησαν άνοδο τιμών παγκοσμίως. Οι αρμόδιοι αξιωματούχοι στην Ιαπωνία άδραξαν την ευκαιρία για να μετατρέψουν το αυξημένο κόστος εισαγωγής σε διαρκή πληθωρισμό, σύμφωνα με τους New York Times. Εως τον Δεκέμβριο του 2024 είχαν συμπληρωθεί 33 διαδοχικοί μήνες με τον δείκτη να υπερβαίνει τον στόχο του 2% της κεντρικής τράπεζας – ειδικά τον Δεκέμβριο οι τιμές καταναλωτή ανήλθαν 3%. Ο βασικός μισθός τους τελευταίους μήνες έχει αυξηθεί σε νέα επίπεδα-ρεκόρ, πρωτόγνωρα μετά τη δεκαετία του 1990. Πέρυσι οι επιχειρηματικοί κολοσσοί της χώρας συγκατένευσαν να δώσουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών από το 1991. Ωστόσο, εν κατακλείδι, η ανησυχία παραμένει: ο πληθυσμός βαίνει μειούμενος, η παραγωγικότητα καθυστερεί και παραμένει ασαφές εάν οι μισθοί αυξάνονται αρκετά για να στηρίξουν τις δαπάνες, την ίδια στιγμή που ο τιμάριθμος για τα νοικοκυριά αυξάνεται.
