Χρύσα Λιάγγου
Συναγερμός έχει σημάνει στις ελληνικές αρχές λόγω του σχεδίου «Δακτύλιος Αλληλεγγύης» (Solidarity Ring) για την τροφοδοσία των Βαλκανίων με αζέρικο αέριο μέσω μιας διαδρομής που παρακάμπτει την Ελλάδα και αναβαθμίζει τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης.
Το «καμπανάκι» σχετικά με τις πιθανώς μη-αναστρέψιμες συνέπειες για τη χώρα χτύπησε πρώτος ο ΔΕΣΦΑ που ως διαχειριστής του συστήματος έχει στηρίξει το επενδυτικό του πρόγραμμα και στις εξαγωγικές δυνατότητες προς τα Βαλκάνια. Σύμφωνα με πληροφορίες, υψηλόβαθμα στελέχη του ΔΕΣΦΑ διατύπωσαν ήδη τις αντιρρήσεις τους στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε., ενώ μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται και μια πρώτη αντίδραση από τη γ.γ. Ενέργειας, κ. Αλεξάνδρα Σδούκου. Η Ελλάδα, κατά τις ίδιες πληροφορίες, προετοιμάζεται για μια πιο ολοκληρωμένη παρέμβαση στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα, στην οποία θα προβεί ακόμη και υπηρεσιακός υπουργός Ενέργειας εάν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση, καθώς η κατάσταση κρίνεται επείγουσα.
Το σχέδιο που προτείνεται με πρωτοβουλία της Βουλγαρίας έχει υποβληθεί για χρηματοδότηση από την Ε.Ε. στο πλαίσιο των εθνικών RepowerEU για την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και εάν εγκριθεί τότε δεν υπάρχουν περιθώρια αναστροφής της κατάστασης, όπως δηλώνουν στην «Κ» άνθρωποι με εμπλοκή στη διαχείριση του ζητήματος.
Αυτό που έχει προκαλέσει εκνευρισμό στην Αθήνα δεν είναι μόνο η στάση της Βουλγαρίας αλλά και αυτή της Ε.Ε. που εμφανίζεται υποστηρικτική και έτοιμη να χρηματοδοτήσει υποδομές που θα υποδέχονται αέριο μέσω του κατά 50% ρωσικού αγωγού Turkstream χωρίς μάλιστα να είναι σε θέση να διασφαλίσει ότι το αέριο που θα μπαίνει στην Νοτιοανατολική Ευρώπη δεν θα είναι ρώσικο που στην Τουρκία θα «βαφτίζεται» με διαφορετικό όνομα.
Με πρωτοβουλία της Βουλγαρίας, στις 25 Απριλίου, οι διαχειριστές των συστημάτων φυσικού αερίου Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας και Σλοβακίας, παρουσία του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, υπέγραψαν Μνημόνιο κατανόησης με την αζέρικη Socar για την προμήθεια πρόσθετων ποσοτήτων αζέρικου αερίου, στη βάση της συμφωνίας ΕΕ – Αζερμπαϊτζάν για διπλασιασμό των εξαγωγών προς την Ευρώπη έως το 2027. Οι πρόσθετες αυτές ποσότητες, βάσει του σχεδίου «Δακτύλιος Αλληλεγγύης», θα μπαίνουν στο βουλγαρικό σύστημα μέσω της Τουρκίας και από εκεί μέσω ενός δικτύου διασυνδετήριων αγωγών στις βορειότερες βαλκανικές χώρες. Το δίκτυο μάλιστα των αγωγών αυτών συνολικού κόστους άνω των 700 εκατ. ευρώ έχει συμπεριληφθεί στα εθνικά σχέδια RepowerEU των γειτονικών κρατών προς χρηματοδότηση από την ΕΕ.
Ο εν λόγω σχεδιασμός έχει χαρακτηριστεί από γεωπολιτικούς αναλυτές ως αναβίωση του σχεδίου Nabbuco που επί μια δεκαετία σχεδόν ήταν το φαβορί της κούρσας αγωγών για τη μεταφορά αερίου από την Κασπία στην Ευρώπη, και βρέθηκε εκτός συναγωνισμού το 2013 με την επικράτηση του Tap. Ο αγωγός Tap έβαλε την Ελλάδα στον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής και σήμερα μαζί με τον αγωγό IGB και το FSRU Αλεξανδρούπολης αποτελούν κρίσιμες υποδομές του αποκαλούμενου «κάθετου άξονα» για την τροφοδοσία των Βαλκανίων. Μέσω αυτού του άξονα, η τροφοδοσία των αγορών της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας και της Ουγγαρίας θα περνάει από την Ελλάδα, η οποία μάλιστα στη βάση αυτού του σχεδίου σχεδιάζει την επέκταση και την αναβάθμιση των υποδομών της. Σε συνέχεια κοινής δήλωσης που είχαν υπογράψει στη Βουδαπέστη στις 8 Σεπτεμβρίου το 2016, οι υπουργοί Ενέργειας των τεσσάρων χωρών για την ανάπτυξη του «Κάθετου Διαδρόμου» την 1η Δεκεμβρίου 2022 οι διαχειριστές συστημάτων των χωρών, η εταιρία που διαχειρίζεται τον αγωγό IGB (ICGB) και η Gastrade που αναπτύσσει το FSRU Αλεξανδρούπολης υπέγραψαν στην Αθήνα Μνημόνιο Συνεργασίας για την υλοποίησή του.
Το βουλγαρικής εμπνεύσεως σχέδιο «Δακτύλιος Αλληλεγγύης» ακυρώνει ουσιαστικά τον «Κάθετο Αξονα» στον οποίο μάλιστα η Βουλγαρία στήριξε την ενεργειακή της επάρκεια πέρυσι, μετά το εμπάργκο του ρωσικού αερίου τον Απρίλιο, καλύπτοντας το 100% των αναγκών της με LNG που έφτανε στη Ρεβυθούσα και από εκεί μέσω του σταθμού του Σιδηροκάστρου στο βουλγαρικό σύστημα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός της απαξίωσης με αυτόν τον τρόπο, υποδομών στις οποίες συμμετέχει η Βουλγαρία μέσω της Βulgartransgaz, όπως ο IGB (50%) και το FSRU Αλεξανδρούπολης (20%) στο οποίο μάλιστα έχει δεσμεύσει και ποσότητες βάσει μακροπρόθεσμου συμβολαίου. Tην ίδια στιγμή μάλιστα που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το σχέδιο αναβάθμισης του IGB με την αύξηση της μεταφορικής του ικανότητας στα 5 Bcm από τα 3 Bcm ετησίως σήμερα, για τη μεταφορά αερίου από το FSRU Αλεξανδρούπολης και τον αγωγό Tap στη βουλγαρική αγορά και από εκεί βορειότερα.
To σχέδιο «Δακτύλιος Αλληλεγγύης» έρχεται μόλις λίγους μήνες μετά τη συμφωνία που υπέγραψε η Βουλγαρία για την εισαγωγή 1,5 δισ. κμ αερίου ετησίως από την Τουρκία, διάρκειας 13 ετών που ερμηνεύτηκε από πολλούς και ως μια φιλοτουρκική στροφή. Οι επιπτώσεις αυτής της συμφωνίας αποτυπώνονται ήδη στα στοιχεία για τις εξαγωγές του ελληνικού συστήματος τον Απρίλιο.
Σύμφωνα με το δελτίο ενεργειακής ανάλυσης του ΙΕΝΕ, τον Απρίλιο από το σημείο εξόδου του Σιδηροκάστρου εξήχθησαν μόλις 0,1 TWh φυσικού αερίου, οι χαμηλότερες εξαγωγές που έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής από τον Mάϊο του 2022. Το 2022 η Ελλάδα εξήγαγε μέσω του Σιδηροκάστρου και του IGB που ξεκίνησε να λειτουργεί από τον Οκτώβριο (δηλαδή προς Βουλγαρία) 29,54 TWh, ποσότητες που αντιστοιχούν στο 34,27% των συνολικών εισαγωγών.
Οι εξαγωγές του Απριλίου μέσω Σιδηροκάστρου δείχνουν ότι ακυρώθηκε ουσιαστικά ο εξαγωγικός ρόλος της Ρεβυθούσας και αυτό που απασχολεί πλέον είναι κατά πόσο η στροφή της Βουλγαρίας προς την Τουρκία θα καταστήσει ανενεργές κι άλλες υποδομές της χώρας και θα την περιθωριοποιήσει γεωπολιτικά.
