Του Γιάννη Ιωάννου
Η ανακοίνωση της Προεδρίας, την Κυριακή, όπως οι γυναίκες στη Κύπρο να κατατάσσονται -στην βάση της εθελούσιας προσφοράς- στις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς για μια περίοδο 6 με 14 μηνών για την εκπλήρωση εθελοντικής στρατιωτικής θητείας αποτέλεσε την μεγάλη είδηση κατά την διάρκεια της επετειακής εκδήλωσης για τα εξηντάχρονα της ΕΦ -την οποία χαιρέτησε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης. Ο τελευταίος μάλιστα ουσιαστικά προανήγγειλε την υιοθέτηση του μέτρου με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου εντός των επόμενων εβδομάδων: «Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που πολύ σύντομα, θέλω να το ανακοινώσω απόψε, από το 2025, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου σε λίγες μέρες, και ελπίζω, απευθύνομαι στα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Άμυνας, να περάσει γρήγορα, και από την άμυνα, και οι κοπέλες θα έχουν τη δυνατότητα εθελοντικής κατάταξης στην Εθνική Φρουρά, όπως οι άρρενες, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Λυκείου και των Τεχνικών Σχολών που φοιτούν. Θα μπορούν εθελοντικά να υπηρετήσουν την Εθνική Φρουρά, με ελάχιστη θητεία τους έξι μήνες και μέγιστη τους 14 μήνες, όπως οι άρρενες συμμαθητές τους στους 14 μήνες», ανέφερε, χαρακτηριστικά, ο Πρόεδρος.
Τι σηματοδοτεί ωστόσο μια τέτοια απόφαση που ήδη έχει προκαλέσει, ιδίως σε επίπεδο Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, έντονες συζητήσεις στη δημόσια σφαίρα στη λογική «θα υπηρετούν θητεία οι γυναίκες»;
Οι προεκτάσεις
Επί της αρχής η συζήτηση για το θέμα προϋποθέτει την λήψη της απόφασης από το υπουργικό συμβούλιο και επιπλέον τις λεπτομέρειες για το νομοθετικό πλαίσιο που θα διέπει την στράτευση των γυναικών στις τάξεις της Εθνικής Φρουράς. Υπενθυμίζεται πως εδώ και δεκαετίες γυναίκες υπηρετούν σε όλες τις επαγγελματικές θέσεις (αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και επαγγελματίες [συμβασιούχοι] οπλίτες) της ΕΦ -σε όλα τα Όπλα και Σώματα, συνεπώς στη περίπτωση της κληρωτής θητείας και όπως αντιλαμβάνεται η «Κ» το μέτρο αφορά σε α. εθελοντική και όχι υποχρεωτική θητεία (άρα μένει να διαφανεί πως αν υιοθετηθεί η στράτευση γυναικών να διακριβωθεί και, σε απόλυτους αριθμούς, η ανταπόκριση σε κάτι τέτοιο) και β. σε κυλιόμενο χρόνο 6 έως 14 μηνών, πτυχή που δείχνει πως γυναίκες μπορεί να στρατεύονται σε «σειρές» (κλάσεις) αρρένων εκτελώντας ουσιαστική ισότιμη θητεία (14 μήνες) ή μειωμένη (Ιούλιος-Ιανουάριος) 6 μηνών.
Τι ισχύει διεθνώς
Τις τελευταίες δεκαετίες (σ.σ. ιστορικά κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’70 και ακολούθως) η διάσταση φύλου έχει πλήρως ενσωματωθεί διεθνώς ως προς την επαγγελματική σταδιοδρομία των γυναικών σε ένοπλα σώματα ασφάλειας και δη σε εθνικούς στρατούς. Το 2013 η Νορβηγία έγινε το πρώτο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ που στράτευσε τις γυναίκες (με τις ίδιες συνθήκες που αφορούν τους άντρες) και ακολούθησαν, το 2017, η Σουηδία και το 2018 η Ολλανδία. Το 2026 αναμένεται να ακολουθήσει και η Δανία. Επιπλέον 8 χώρες εκτός «δυτικού κόσμου» (Κίνα, Λιβύη, Ερυθραία, Μαλαισία, Βόρειος Κορέα, Περού και Ταϊβάν) στρατολογούν τις γυναίκες υποχρεωτικά ενώ το Ισραήλ -με τον IDF να είναι από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα διεθνώς- αποτελεί ακόμη ένα κράτος που όχι μόνο στρατεύει υποχρεωτικά τις γυναίκες αλλά με νομοθετική τροποποίηση (1999-2000) εντάσσει πλήρως τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας του στον «Νόμο Περί Ισότητας Γυναικών» του 1951.
Τα υπέρ και τα κατά
Πέραν της συζήτησης για την ΕΦ ως προς τις επιμέρους προκλήσεις που αντιμετωπίζει, 60 χρόνια μετά την ίδρυσή της, και δεδομένων των πραγματικοτήτων της (σ.σ. μια δύναμη με μόνιμο προσωπικό κάτω των 10 χιλιάδων που βασίζεται σε μια δεξαμενή «επίστρατων» [εφέδρων και εθνοφυλάκων] άνω των 40 χιλιάδων και με προϋπολογισμό 553 εκατ. ευρώ) η εθελοντική στράτευση των γυναικών δείχνει να έχει πλεονεκτήματα αλλά και πρακτικές δυσκολίες.
Ενδεικτικά:
• Θεωρητικά ενδυναμώνει τον θεσμό του επαγγελματία οπλίτη (ΣΥΟΠ) για τον οποίο πρόσφατα υπήρξε μισθολογική αναβάθμιση -και γενικότερα μια τεράστια συζήτηση γύρω του. Η παρουσία γυναικών στην ΕΦ θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τον θεσμό (όπως και την Αστυνομία Κύπρου, την Πυροσβεστική και την Πολιτική Άμυνα) με την εθελούσια θητεία να αποτελεί προϋπόθεση (απαραίτητη ή μέσω μοριοδότησης) για την αίτηση σε σώματα ασφάλειας
• Πρακτικά αποδεσμεύει, ιδίως σε μάχιμα σώματα πρώτης γραμμής, προσωπικό από διάφορα πόστα ενισχύοντας ουσιαστικά το έργο αρρένων κληρωτών
• Συνεισφέρει, όπως και ως άνω, στη κάλυψη υπηρεσιών (πχ μέτρα ασφάλειας όπως οι περιπολίες, η θαλαμοφυλακή και η στατική φύλαξη) που θα μπορούσαν να προσδώσουν, ξανά σε μάχιμα σώματα πρώτης γραμμής, ποιοτικό χρόνο για εκπαίδευση
• Απαιτεί, παράλληλα, περισσότερο προσωπικό για την εκπαίδευση των γυναικών (βασική εκπαίδευση στα ΚΕΝ, σχολείο μαχητή, ειδικότητες, μετακύλιση σε ενεργή εφεδρεία, κοκ)
• Προϋποθέτει διαχωρισμό πρακτικής φύσης (ενδιαίτηση, αποχωρητήρια/ντους) εφόσον θα υπάρχει κανονική διανυκτέρευση εντός στρατοπέδων
• Προϋποθέτει την διακρίβωση του ακριβούς αριθμού που θα εκδηλώσει ενδιαφέρον να υπηρετήσει στην ΕΦ εφόσον το μέτρο θα αφορά σε εθελοντική στρατιωτική θητεία
Αντί επιλόγου
Προφανώς η γνωστοποίηση της πρόθεσης της κυβέρνησης να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εθελοντική στράτευση των γυναικών στη Κύπρο αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη που δημιουργεί παράλληλες δημόσιες συζητήσεις που εκκινούν από την διάσταση της έμφυλης ισότητας και καταλήγουν μέχρι την λειτουργεία της ΕΦ και την κριτική που αυτή υφίσταται για σειρά δομικών και άλλων προβλημάτων. Σε κάθε περίπτωση το πως και γιατί θα διαμορφωθεί η δημόσια συζήτηση για το κεφάλαιο «γυναίκες στην ΕΦ» απαιτεί σεβασμό, ενσυναίσθηση και τοποθέτηση των επιμέρους πρακτικών θεμάτων στη πραγματική τους διάσταση.
