Προωθητική Ενέργεια
Ο Δρ Δημήτρης Ρίχτερ, Διευθυντής της Β’ Καρδιολογικής Κλινικής στην Ευρωκλινική Αθηνών και Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας απαντά σε καθημερινά ερωτήματα καθώς και διλήμματα που προκύπτουν από τη χρήση των νέων εναλλακτικών προϊόντων καπνού και πως αυτά επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς.
- Το κάπνισμα αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας. Πώς το κάπνισμα επηρεάζει το καρδιαγγειακό σύστημα;
Παρά τις προσπάθειες όλων μας, πολιτείας και ιατρικής κοινότητας, το κάπνισμα παραμένει μία από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας σε όλο τον κόσμο. Το 1958, έγινε η πρώτη μεγάλη επιδημιολογική μελέτη που έδειξε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του καπνίσματος και της καρδιαγγειακής νόσου. Η μελέτη διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος θανάτου από Στεφανιαία Νόσο (ΣΝ) ήταν 70% μεγαλύτερος στους καπνιστές από ό,τι στους μη καπνιστές. Σήμερα γνωρίζουμε ότι οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, προκαλούνται από τη χρόνια έκθεση σε τοξικές ουσίες που παράγονται ως αποτέλεσμα της διαδικασίας καύσης. Αυτές οι χημικές ουσίες περιλαμβάνουν γνωστές καρκινογόνες ουσίες και πολλές καρδιαγγειακές τοξικές ουσίες, όπως το μονοξείδιο του άνθρακα και η ακρολεΐνη. Η χρόνια έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες οδηγεί σε οξειδωτικό στρες και φλεγμονή και καταλήγει σε καρδιαγγειακά νοσήματα όπως ισχαιμική καρδιοπάθεια, καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο. Η νικοτίνη αν και είναι υπεύθυνη για την εθιστική φύση του τσιγάρου και συνεισφέρει στον αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων δεν αποτελεί την κύρια αιτία που οδηγεί στα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα.
- Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια έντονη συζήτηση για τα εναλλακτικά προϊόντα, τελικά είναι όφελος ή κίνδυνος για τη δημόσια υγεία;
Παρά τη συνεχόμενη προσπάθεια των Αρχών τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα των καπνιστών που δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να διακόψει τη βλαβερή αυτή συνήθεια, παρά την απόλυτη επίγνωση των κινδύνων που αυτό συνεπάγεται για την υγεία τους. Για τους καπνιστές αυτούς, η αντικατάσταση του τσιγάρου με ένα εναλλακτικό προϊόν είναι μία προσέγγιση που πρέπει να αξιολογήσουμε. Η μείωση βλάβης από το κάπνισμα ή Tobacco HarmReduction όπως αποκαλείται διεθνώς, αποτελεί μια υποσχόμενη προσέγγιση για τη μείωση της λήψης τοξικών ουσιών σε αυτό τον πληθυσμό. Η μείωση της βλάβης βασίζεται στην αλλαγή της καπνιστικής συνήθειας σε λιγότερο επιβλαβή εναλλακτικά προϊόντα που ορίζονται από τον FDA, τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ ο οποίος ελέγχει και αδειοδοτεί και τα καπνικά προϊόντα. Ανάλογα με τα επιστημονικά δεδομένα που υποβάλλονται στον οργανισμό ορίζονται και τα προϊόντα καπνού που μπορούν να φέρουν την ονομασία τροποποιημένου κινδύνου (MRTP). Ενώ η πρώτη μας επιλογή πρέπει να είναι πάντα η προτροπή προς τους ασθενείς μας να σταματήσουν το κάπνισμα, πρέπει να είμαστε ανοικτοί στην αξιολόγηση και υιοθέτηση διαφόρων εννοιών μείωσης της βλάβης σε όλους τους τομείς των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.
- Μέχρι στιγμής, δεν διαθέτουμε μακροχρόνια δεδομένα για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Ως γιατρός, ποιες είναι οι ανησυχίες σας λόγω της έλλειψης μακροπρόθεσμων δεδομένων;
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν άμεσα τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων κατά τη μετάβαση από το κάπνισμα τσιγάρων στα εναλλακτικά προϊόντα και απαιτούνται πολλά έτη για να τεκμηριωθεί κάτι τέτοιο. Σήμερα όμως, γνωρίζουμε πολλά για τις βλάβες του καπνίσματος και τι τις προκαλεί, γεγονός που μας έχει βοηθήσει να σχεδιάσουμε έτσι την έρευνα ώστε να έχουμε ήδη κάποιες πρώτες ενδείξεις για την επίπτωση της χρήσης των προϊόντων αυτών. Έτσι παρόλο που ο μεγάλος αριθμός επιδημιολογικών και κλινικών δεδομένων αναμένεται μελλοντικά, υπάρχουν ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των προϊόντων. Για παράδειγμα μια πρόσφατα δημοσιευμένη ανεξάρτητη εργασία από την Κορέα, μελέτησε τον αντίκτυπο στη Δημόσια Υγεία της μετάβασης στα εναλλακτικά προϊόντα. Αξιολογήθηκαν δεδομένα καπνίσματος σε πληθυσμό άνω των 5 εκατομμυρίων ανδρών και συγκρίθηκε ο καρδιαγγειακός κίνδυνος στους καπνιστές σε σχέση με τον κίνδυνο εκείνων που άλλαξαν σε εναλλακτικά προϊόντα, (ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα) για μια περίοδο 1,5 έτους. Όπως αναμενόταν, η διακοπή του καπνίσματος ήταν η πιο αποτελεσματική παρέμβαση ωστόσο διαπιστώθηκε ότι και η μετάβαση στα εναλλακτικά προϊόντα σχετιζόταν με σημαντικά χαμηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο από ό,τι η συνέχιση του καπνίσματος. Αν και σαφώς χρειαζόμαστε περισσότερα μακροπρόθεσμα επιδημιολογικά στοιχεία, τα δεδομένα που βλέπουμε να προκύπτουν είναι πολύ θετικά και ενθαρρυντικά.
- Πώς μπορεί ένας μέσος κλινικός ιατρός να κρίνει πόσο λιγότερο επιβλαβές είναι ένα προϊόν; Πρέπει οι ρυθμιστικές Αρχές να πάρουν θέση γι’ αυτό το θέμα;
Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα αντιμετώπισε ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι από την εποχή του Ιπποκράτη η ιατρική είχε ως αρχή το «Πρώτα μη βλάπτεις», σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο δίλημμα. Στους σημερινούς καπνιστές που αποτυγχάνουν συστηματικά να κόψουν το κάπνισμα, αλλά η κατάσταση της υγείας τους καθιστά υποχρεωτική τη μείωση της βλάβης του καπνού, προτείνουμε τα εναλλακτικά προϊόντα που προσφέρουν μειωμένη έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες; Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ρυθμιστικές Αρχές θα πρέπει να πάρουν θέση σε αυτό το θέμα με γνώμονα τα επιστημονικά δεδομένα και μακριά από ιδεοληψίες ή προκαταλήψεις. Είναι σημαντικό για τον γιατρό, τους επαγγελματίες υγείας αλλά και το κοινό να υπάρχει αρμόδια κρατική αρχή που ελέγχει τα δεδομένα, τα αξιολογεί και αποφασίζει ποια προϊόντα μπορούν να αναφέρουν επισήμως κάποια διαφορά από το τσιγάρο κατά τη χρήση τους ως προς τη μείωση βλάβης από το κάπνισμα.
- Έχετε γράψει αρκετά άρθρα για το ρυθμιστικό καθεστώς των προϊόντων καπνού. Θέλετε να μας εξηγήσετε συνοπτικά πως λειτουργεί η νομοθεσία σε διεθνές επίπεδο;
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Οδηγία για τα Προϊόντα Καπνού (Tobacco Product Directive), ρυθμίζει όλα τα θέματα που αφορούν την παραγωγή, την εμπορία και την προώθηση των παραδοσιακών προϊόντων καπνού αλλά και των εναλλακτικών όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα. Αυτή την περίοδο μάλιστα, έχουμε αναθεώρηση της υπάρχουσας οδηγίας και είναι σε ανοιχτή διαβούλευση ώστε σχετικοί φορείς, πανεπιστήμια αλλά και οι ευρωπαίοι πολίτες γενικότερα να εκφράσουν τις απόψεις τους. Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν ένα από τα πιο καινοτόμα ρυθμιστικά πλαίσια παγκοσμίως που ελέγχουν και αξιολογούν επιστημονικά τεκμηριωμένους ισχυρισμούς αναφορικά με τον δυνητικά μειωμένο κίνδυνο των νεότερων εναλλακτικών προϊόντων. Πρόσφατα μάλιστα στην Ελλάδα είχαμε την αδειοδότηση από το Υπουργείο Υγείας επιστημονικά τεκμηριωμένων ισχυρισμών για δύο θερμαινόμενα προϊόντα καπνού των εταιρειών Philip Morris International και British American Tobacco. Ο επιστημονικά τεκμηριωμένος ισχυρισμός που αδειοδοτήθηκε ενημερώνει τους καπνιστές πως η συγκέντρωση χημικών ουσιών με αναγνωρισμένη τοξικότητα που παράγονται κατά τη χρήση των προϊόντων αυτών είναι μικρότερη σε σύγκριση με το συμβατικό κάπνισμα. Βέβαια η αδειοδότηση αυτή για να μην οδηγηθεί το κοινό σε λάθος συμπεράσματα και θεωρήσει πως τα προϊόντα αυτά είναι ακίνδυνα περιλαμβάνει τις σχετικές απαραίτητες προειδοποιήσεις όπως:
o Μείωση στη συγκέντρωση χημικών ουσιών με αναγνωρισμένη τοξικότητα δεν σημαίνει αντίστοιχη μείωση του κινδύνου για την υγεία
o To αερόλυμα αυτών των προϊόντων καπνού περιέχει νικοτίνη και άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες
o Αυτά τα προϊόντα καπνού βλάπτουν την υγεία σας και είναι εθιστικά
o Η καλύτερη επιλογή είναι η διακοπή συνολικά της χρήσης καπνού και προϊόντων νικοτίνης
- Παρατηρείτε μια αύξηση της χρήσης εναλλακτικών προϊόντων από τους εφήβους. Πως μπορούμε να προστατεύσουμε τη νεολαία από αυτά;
Η προστασία των εφήβων και νέων θα πρέπει να είναι βασικό μέλημα της Πολιτείας ο ρόλος της οποίας ξεκινά με την θεσμοθέτηση αυστηρών ρυθμίσεων που να απαγορεύουν την πρόσβαση των ανηλίκων σε οποιοδήποτε καπνικό προϊόν και επεκτείνεται στους συχνούς ελέγχους στην αγορά. Καμία ανοχή στις καπνοβιομηχανίες για παραβάσεις στις εμπορικές πρακτικές τους σχετικά με την προσέγγιση της νεολαίας. Από εκεί και πέρα σημαντικό ρόλο παίζει και η Επιστημονική Κοινότητα και η Κοινωνία των Πολίτων. Είναι σημαντικό να μην κουνάμε το δάκτυλο μόνο, αλλά να ενημερώνουμε για τις συνέπειες του καπνίσματος χρησιμοποιώντας σύγχρονη γλώσσα και μέσα.
- Τι θα συμβουλεύατε τους ασθενείς σας που δεν διακόπτουν το κάπνισμα;
Ως ιατροί αντιμετωπίζουμε το δίλημμα αν πρέπει να προτείνουμε ένα λιγότερο επιβλαβές προϊόν για μια θανατηφόρα συνήθεια ή αν πρέπει να επιμείνουμε μόνο στη διακοπή του καπνίσματος και να αφήσουμε τους καπνιστές να αποφασίσουν μόνοι τους. Προσωπικά αντιμετωπίζω την κάθε περίπτωση ασθενή εξατομικευμένα. Όμως σε ένα ασθενή μου που επανειλημμένα έχει προσπαθήσει να διακόψει χωρίς επιτυχία, θα τον ενημέρωνα για τα δεδομένα γύρω από τα εναλλακτικά προϊόντα. Άλλωστε, όπως είπε ο Μαρκ Τουέιν, «Το να κόψεις το κάπνισμα είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Το ξέρω γιατί το έχω κάνει χιλιάδες φορές.»
- Εκτός από το κάπνισμα ποιους άλλους παράγοντες θεωρείτε καθοριστικούς για μια υγιή καρδιά;
Φυσικά το φύλο, η ηλικία, η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη, ο διαβήτης είναι εξίσου καθοριστικοί για την καρδιαγγειακή μας υγεία, αλλά ας επικεντρωθούμε σήμερα στη σημασία διακοπής του καπνίσματος που είναι ένα τεράστιο βήμα.
