ΚΥΠΕ
Στις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το σύστημα εφαρμογής των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επικεντρώνεται η τελευταία ετήσια έκθεση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενώ γίνεται αναφορά και σε υποθέσεις με κυπριακό ενδιαφέρον.
Στην έκθεση αναφέρεται ότι η Επιτροπή εξέτασε την πρόοδο σε έναν αριθμό-ρεκόρ 161 υποθέσεων ή ομάδων υποθέσεων το 2021, ενώ έκλεισε συνολικά 1.122 υποθέσεις, μετά τη λήψη μέτρων για την εφαρμογή των αποφάσεων από τα κράτη μέλη, σε σύγκριση με 983 υποθέσεις το 2020.
Ωστόσο, σημειώθηκε σημαντική αύξηση (περίπου 40%) στον αριθμό των νέων αποφάσεων που εκδόθηκαν από το Δικαστήριο και διαβιβάστηκαν στην Επιτροπή. Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των υποθέσεων που εκκρεμούσαν στο τέλος του 2021 αυξήθηκε σε 5.533, συμπεριλαμβανομένων 1.300 «κορυφαίων» υποθέσεων που συχνά αναδεικνύουν συστημικά ή διαρθρωτικά προβλήματα.
Στον πρόλογο της έκθεσης, που συντάχθηκε από τους τρεις προέδρους των συνεδριάσεων της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2021, σημειώνεται ότι οι προκλήσεις που θέτουν στη διαδικασία εφαρμογής τέτοιων υποθέσεων είναι πιθανό να ενταθούν, με το Δικαστήριο να στοχεύει στην έκδοση περισσότερων αποφάσεων σε πολύπλοκες υποθέσεις.
Οι πρόεδροι υπογραμμίζουν επίσης ότι η αποχώρηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας από το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει συνέπειες για το σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής των αποφάσεων. «Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει επικαιροποιημένη σημασία σε αυτούς τους πολύ δύσκολους καιρούς», τονίζουν σχετικά.
Η έκθεση περιλαμβάνει μια επισκόπηση των σημαντικότερων εξελίξεων του 2021, γραμμένη από τον Γενικό Διευθυντή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κράτους Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σε αυτήν επισημαίνονται πολλά θετικά βήματα προόδου κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς και ο αριθμός ρεκόρ ανακοινώσεων που έλαβε η Επιτροπή από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και εθνικά όργανα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ταυτόχρονα, η επισκόπηση τονίζει ότι η διαδικασία εφαρμογής εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ορισμένες σοβαρές προκλήσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται ιδίως η περιορισμένη ικανότητα των κρατών μελών να εφαρμόζουν ταχέως τις αποφάσεις του Δικαστηρίου και ο αυξανόμενος αριθμός ιδιαίτερα πολύπλοκων υποθέσεων, συμπεριλαμβανομένων διακρατικών υποθέσεων και αποφάσεων που σχετίζονται με συγκρουσιακές καταστάσεις.
Η εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου γίνεται «εντός έδρας», γράφει ο Γενικός Διευθυντής, τονίζοντας ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη τα κράτη μέλη να ενισχύσουν την ικανότητά τους να ενισχύσουν τη διαδικασία εφαρμογής σε εθνικό επίπεδο και να παρέχουν έγκαιρη πληροφόρηση.
Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, η Επιτροπή συνέχισε, σύμφωνα με την έκθεση, να εξετάζει την υπόθεση Κύπρος κατά Τουρκίας, εκδίδοντας, μεταξύ άλλων, προσωρινό ψήφισμα στο οποίο εκφράζει βαθιά ανησυχία για το γεγονός ότι η δίκαιη ικανοποίηση που επιδίκασε το Δικαστήριο το 2014 δεν έχει ακόμη καταβληθεί. Στο πλαίσιο της εν λόγω υπόθεσης, η Επιτροπή εξέτασε επίσης το ζήτημα των αγνοουμένων Ελληνοκυπρίων και υπογράμμισε ότι, λόγω της παρέλευσης του χρόνου, παραμένει επείγον για τις τουρκικές αρχές να διατηρήσουν και να προωθήσουν την παροχή κάθε αναγκαίας βοήθειας στην Επιτροπή για τους Αγνοούμενους, ώστε να συνεχίσει να επιτυγχάνει απτά αποτελέσματα το συντομότερο δυνατό.
Όπως αναφέρεται, η Επιτροπή εξέτασε επιπλέον τη σχετική ατομική υπόθεση Βαρνάβα κ.ά. κατά Τουρκίας. Στην υπόθεση αυτή, η Επιτροπή επέμεινε και πάλι με αποφασιστικότητα στην άνευ όρων υποχρέωση της Τουρκίας να καταβάλει χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση τη δίκαιη ικανοποίηση που επιδίκασε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2019.
Όσον αφορά στην ομάδα υποθέσεων Ξενίδη-Αρέστη κατά Τουρκίας, σημειώνεται πως η Επιτροπή, κατά την τελευταία εξέταση της ομάδας αυτής το 2021, αποφάσισε να κλείσει την εποπτεία της εκτέλεσης των αποφάσεων στις υποθέσεις Αλεξάνδρου και Ευγενίας Μιχαηλίδου Developments Ltd και Μιχαήλ Τύμβιου και εξέδωσε τελικό ψήφισμα. Τα γενικά μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που διαπίστωσε το Δικαστήριο στις υποθέσεις αυτές συνεχίζουν να εξετάζονται στο πλαίσιο της υπόθεσης «Κύπρος κατά Τουρκίας».
Η Επιτροπή εξέτασε επίσης τις ομάδες υποθέσεων Κακουλλή και Ισαάκ κατά Τουρκίας. Κατά την τελευταία εξέταση, όσον αφορά στα επιμέρους μέτρα, η Επιτροπή ζήτησε πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με το συμπέρασμα των αρμόδιων αρχών ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ενήργησαν νόμιμα και σχετικά με τη δυνατότητα νέων ερευνών σε ορισμένες περιπτώσεις.
Όσον αφορά στα γενικά μέτρα, η Επιτροπή εξέφρασε την ικανοποίησή της για το μήνυμα μηδενικής ανοχής απέναντι στην υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία που απηύθυνε ο αρμόδιος Γενικός Εισαγγελέας και σημείωσε με ενδιαφέρον την καθιέρωση της δυνατότητας απομάκρυνσης από τα καθήκοντά του αστυνομικού μετά από καταδίκη σε ποινή φυλάκισης για υπερβολική χρήση βίας, καθώς και την εισαγωγή νέου ποινικού αδικήματος στον Ποινικό Κώδικα για υπερβολική χρήση βίας. Ωστόσο, η Επιτροπή θα συνεχίσει να εξετάζει, όπως αναφέρεται, το ζήτημα της χρήσης θανατηφόρας βίας από αστυνομικούς και στρατιωτικούς.
