Αυτή την εβδομάδα ο βασιλιάς Κάρολος Γ΄ και ο πρωθυπουργός του, Κιρ Στάρμερ, θα φιλοξενήσουν 55 χώρες στη Σαμόα, στο πλαίσιο της συνάντησης των αρχηγών κυβερνήσεων της Κοινοπολιτείας (CHOGM). Πρόκειται για συνάντηση ηγετών που πραγματοποιείται ανά διετία και συνδέει τα φθαρμένα άκρα της βρετανικής αυτοκρατορίας.
Ωστόσο, μια ματιά στη φετινή λίστα προσκεκλημένων αναδεικνύει πως η ισχύς του Βρετανού μονάρχη δεν είναι αυτή που υπήρξε κάποτε, όπως αναφέρει o Νταν Μπλουμ σε ανάλυσή του στο Politico.
Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι και ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής Σιρίλ Ραμαφόσα, δύο από τους ισχυρότερους αρχηγούς κυβερνήσεων της Κοινοπολιτείας που κανονικά θα λάμβαναν μέρος, σχεδιάζουν αμφότεροι να παραλείψουν τη φετινή σύνοδο κορυφής υπέρ των BRICS – ξεχωριστής συνάντησης μεγάλων αναπτυσσόμενων χωρών, όπου συμμετέχει και ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ και φιλοξενείται από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στο Καζάν.
Η Σρι Λάνκα, η οποία υποβάλλει αίτηση για να γίνει μέλος των BRICS αυτή την εβδομάδα, δεν στέλνει ούτε τον πρωθυπουργό ούτε τον υπουργό Εξωτερικών της στη Σαμόα, ανέφερε αξιωματούχος της Υπατης Αρμοστείας της στο Λονδίνο.
Ούτε καν ο Καναδάς, στενός σύμμαχος της Βρετανίας και μέλος του ισχυρού δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών «Five Eyes», δεν θα στείλει τον πρωθυπουργό αλλά ούτε και τον υπουργό Εξωτερικών του. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας του θα είναι ο ύπατος αρμοστής της Οτάβα στο Ηνωμένο Βασίλειο, επιβεβαίωσε Καναδός αξιωματούχος.
Ακόμη και η διάρκεια του ταξιδιού του ίδιου του Στάρμερ –το πρώτο του στις πρώην αποικίες της Βρετανίας στο νότιο ημισφαίριο– έχει «ψαλιδιστεί». Αξιωματούχος της βρετανικής κυβέρνησης ανακοίνωσε ότι ο πρωθυπουργός ακύρωσε τα σχέδια να προσθέσει μία στάση στην Αυστραλία, καθώς οι συνεργάτες του φοβήθηκαν ότι κάτι τέτοιο θα τον κρατούσε στο εξωτερικό για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ενόψει του κομβικού κυβερνητικού πακέτου που θα παρουσιάσει στο Λονδίνο την επόμενη εβδομάδα.
«Δεν είναι ο βασιλιάς μου»
Αντίθετα, ο 75χρονος βασιλιάς Κάρολος, ο οποίος, αναρρώνει ακόμη από καρκίνο, έφτασε στην Αυστραλία ενόψει της συνόδου κορυφής αυτής της εβδομάδας.
Ο Κάρολος, επίσημα επικεφαλής της Κοινοπολιτείας, παραμένει ο βασιλιάς 14 εθνών, πλην του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ωστόσο, το ταξίδι του δεν υπήρξε ευοίωνο για την «ήπια ισχύ» της Βρετανίας. Υπενθυμίζεται ότι τα Μπαρμπάντος έγιναν δημοκρατία το 2021 και η Τζαμάικα σκοπεύει να ακολουθήσει το επόμενο έτος.
Η συζήτηση ήρθε και πάλι στο προσκήνιο τη Δευτέρα, όταν ιθαγενής γερουσιαστής στην Αυστραλία παρενέβη, φωνάζοντας για τον Κάρολο «δεν είναι ο βασιλιάς μου» και λέγοντάς του: «Δώστε μας αυτά που μας κλέψατε – τα οστά μας, τα κρανία μας, τα μωρά μας, τους ανθρώπους μας».
Η Αυστραλία έβαλε στο «συρτάρι» δημοψήφισμα για μετατροπή του πολιτεύματος νωρίτερα φέτος, εν μέσω πολλών συζητήσεων κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του βασιλιά και με πολλούς να κάνουν λόγο για «αποχαιρετιστήρια περιοδεία του Καρόλου». Πρόσφατη δημοσκόπηση της NewsCorp έδειξε ότι το 33% των Αυστραλών επιθυμεί να ζήσει σε δημοκρατία.
Το Σύνταγμα της Αυστραλίας απαιτεί διπλή πλειοψηφία σε εθνικό και πολιτειακό επίπεδο σε δημοψήφισμα για να τεθεί σε εφαρμογή μία τέτοια αλλαγή. Ο Τζορτζ Μπράντις, πρώην ύπατος αρμοστής της Αυστραλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο και μοναρχικός, υποστηρίζει ότι η όρεξη κόπηκε πέρυσι, όταν άλλο δημοψήφισμα δεν οδήγησε σε συνταγματική αλλαγή σχετικά με τα δικαιώματα των ιθαγενών, παρά το γεγονός ότι το «ναι» είχε αρχικά μεγάλο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις.
«Οταν πέθανε η βασίλισσα [Ελισάβετ Β΄], νομίζω ότι φυσικά τέθηκε το ερώτημα “είναι τώρα η ώρα η Αυστραλία να γίνει δημοκρατία;”. Αυτή η συζήτηση ουσιαστικά έπεσε στο κενό έπειτα από λίγους μήνες», πρόσθεσε ο Μπράντις.
Το αίτημα για «επανορθωτική δικαιοσύνη»
Η Κοινοπολιτεία, που ιδρύθηκε πριν από 75 χρόνια, δεν δείχνει σημάδια διάλυσης. Παραμένει, θεωρητικά, ανώτατη λέσχη δικτύωσης για μικρά κράτη που την βλέπουν ως ευκαιρία για δεσμούς με τη Βρετανία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και την Ινδία.
Είναι εντυπωσιακό ότι τα Μπαρμπάντος παρέμειναν στη λέσχη το 2021, παρά το γεγονός ότι εγκατέλειψαν τον μονάρχη τους, και δύο έθνη που προσχώρησαν το 2022 –η Γκαμπόν και το Τόγκο– δεν έχουν ιστορικούς δεσμούς με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Φέτος, ωστόσο, τα μικρότερα μέλη της Κοινοπολιτείας απαιτούν περισσότερα από απλή καλή θέληση από τους οικοδεσπότες τους.
Πολλά έθνη της Καραϊβικής χρησιμοποίησαν την προετοιμασία της συνόδου κορυφής για να ζητήσουν αποζημιώσεις από τη Βρετανία για την κληρονομιά της δουλείας, με τον πρωθυπουργό στις Μπαχάμες Φίλιπ Ντέιβις να κάνει αναφορές σε ιδανικό φόρουμ για να «σημειωθεί πρόοδος». Το κοινό ανακοινωθέν, το οποίο θα οριστικοποιηθεί από τους ηγέτες το Σάββατο, πολλοί επιδιώκουν να σηματοδοτεί την ανάγκη για «επανορθωτική δικαιοσύνη».
Και οι τρεις Αφρικανοί ηγέτες που διεκδικούν τη θέση του νέου γενικού γραμματέα της Κοινοπολιτείας –επιλογή που οι ηγέτες θα κάνουν το Σάββατο– δήλωσαν τον περασμένο μήνα ότι το θέμα θα πρέπει σε γενικές γραμμές να τεθεί επί τάπητος.
Κανείς δεν περιμένει πραγματικά ότι η Βρετανία θα δώσει αποζημιώσεις αξίας 200 δισ. λιρών ή 18 τρισ. λιρών (σύμφωνα με έναν δικαστή των Ηνωμένων Εθνών). Στην πραγματικότητα, η συζήτηση δεν αφορά «καθαρές» αποζημιώσεις, αλλά βοήθεια για την καταπολέμηση κρίσεων όπως η κλιματική αλλαγή, η οποία πλήττει περισσότερο τα αναπτυσσόμενα, μικρά και νησιωτικά κράτη. Το θέμα βρίσκεται σταθερά στην ατζέντα των συνόδων της Κοινοπολιτείας.
Οικονομικοί δεσμοί μετά το Brexit
Οι διαμάχες για τις αποζημιώσεις δίνουν στην Κοινοπολιτεία τουλάχιστον κάποιο είδος συνάφειας με τη σύγχρονη εποχή.
Ο όμιλος περιλαμβάνει σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και, με εξαίρεση τα Ηνωμένα Εθνη, αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο ποικιλόμορφη ομάδα κρατών – από άποψη πλούτου, μεγέθους, γεωγραφίας και θρησκευτικής σύνθεσης.
Αυτή η ποικιλομορφία μπορεί να βοηθήσει τη Βρετανία να «αναβιώσει» τους δεσμούς με τις μικρότερες οικονομίες, όπως φιλοδοξούσε να κάνει μετά το Brexit.
Το επιχείρημα ότι η Κοινοπολιτεία θα μπορούσε να αποτελέσει εστία εμπορίου και επενδύσεων, εφόσον η Βρετανία θα είχε αποχωρήσει από την Ε.Ε., διατυπώθηκε επανειλημμένα από τους Brexiteers το 2016 και υιοθετήθηκε από τη νέα κυβέρνηση των Εργατικών στο Λονδίνο. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ ανέφερε ότι τα 55 μέλη της αντιπροσωπεύουν «συνδυασμένη αγορά για τις βρετανικές επιχειρήσεις, αξίας 19,5 τρισ. δολ. μέχρι το 2027».
Η ισχύς της Κίνας και οι παγκόσμιες ισορροπίες
Παρ’ όλα αυτά, δύσκολα ξεχνά κάποιος ότι όλα αυτά μοιάζουν με απομεινάρια της βρετανικής αυτοκρατορίας.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε συμφωνία για την επιστροφή της κυριαρχίας των νήσων Τσάγκος, ενός αρχιπελάγους στον Ινδικό Ωκεανό με στρατιωτική βάση του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ, στον Μαυρίκιο, μέλος της Κοινοπολιτείας. Ενώ η βάση Ντιέγκο Γκαρσία θα παραμείνει υπό τη δικαιοδοσία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου για τουλάχιστον 99 χρόνια, η απόφαση προκάλεσε την οργή των Τόρις, που υπογράμμισαν τους εμπορικούς δεσμούς της Κίνας με τον Μαυρίκιο.
Δεν είναι μόνο ο Μαυρίκιος. Πέρυσι οι Νήσοι Σολομώντα, άλλο μέλος της Κοινοπολιτείας, υπέγραψαν συμφωνία αστυνομικής συνεργασίας με την Κίνα.
Σε μία παράλληλη εξέλιξη, η σύνοδος των BRICS, που πραγματοποιείται στη Ρωσία, αντιπροσωπεύοντας το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού, θα μπορούσε να υπογραμμίζει τις εν εξελίξει διεργασίες που αποσκοπούν σε αλλαγή των παγκόσμιων ισορροπιών. Συνολικά, οι οικονομίες των μελών ξεπερνούν τα 28,5 τρισ. δολ., ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 28% της παγκόσμιας οικονομίας.
Ρώσοι αξιωματούχοι ανέφεραν ότι 30 χώρες ακόμη επιθυμούν να ενταχθούν στην ομάδα ή επιδιώκουν στενότερους δεσμούς μαζί της. Κάποιες από αυτές τις χώρες συμμετέχουν στη σύνοδο κορυφής.
Η μακράν μεγαλύτερη διεθνής σύνοδος που έχει φιλοξενήσει ο Ρώσος πρόεδρος από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022 αναδεικνύει την αυξανόμενη σύγκλιση αρκετών χωρών που ελπίζουν να δουν αλλαγές στις παγκόσμιες ισορροπίες ή ακόμη και να αντιμετωπίσουν άμεσα τη Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ – στην περίπτωση κάποιων, όπως η Μόσχα, το Πεκίνο και η Τεχεράνη, επισημαίνουν διεθνείς αναλυτές.
Σε δηλώσεις του την Παρασκευή, ο Πούτιν χαιρέτισε την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική επιρροή των χωρών BRICS ως «αναμφισβήτητο γεγονός» και τόνισε ότι, εάν η ομάδα και οι ενδιαφερόμενες χώρες συνεργαστούν, «θα αποτελέσουν ουσιαστικό στοιχείο της νέας παγκόσμιας τάξης», χωρίς να κάνει πάντως αναφορά σε «αντιδυτικό άξονα».
Με πληροφορίες από Politico, BBC, CNN, Reuters
