DAVID BROOKS / THE NEW YORK TIMES
Ιδιαίτερα χρήσιμα αποδείχθηκαν τα γραπτά ψυχολόγων στη μελέτη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και αυτό γιατί ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είναι απλώς ένας ηγέτης υπερδύναμης, αλλά ένας έμπορος εθνικής ταυτότητας. Η μοναδική του επιτυχία υπήρξε η ικανότητά του να βοηθήσει τους Ρώσους να ξεπεράσουν το ψυχικό τραύμα της μετασοβιετικής περιόδου, προσφέροντάς τους ανανεωμένο αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας.
Ο πρωταρχικός στόχος του πολέμου στην Ουκρανία δεν είναι η εδαφική επέκταση, αλλά η ενίσχυση του κύρους της Ρωσίας. Ο Πούτιν εισέβαλε προκειμένου οι Ρώσοι να νιώσουν πάλι ότι είναι μεγάλο έθνος και ο Πούτιν να μπορεί να αισθανθεί ότι είναι ιστορικός ηγέτης, όπως ο Μεγάλος Πέτρος.
Ο Πούτιν πέρασε χρόνια τροφοδοτώντας τη ρωσική καχυποψία απέναντι στη Δύση. Ισχυρίσθηκε ψευδώς ότι οι ρωσόφωνοι δέχονται επίθεση στην Ουκρανία. Η ΕΣΣΔ υπήρξε τυραννικό καθεστώς. Η σοβιετική ρητορική προσέφερε, όμως, στους Ρώσους την ψευδαίσθηση πως ζούσαν σε μοναδική και ανώτερη χώρα. Η κατάρρευσή της θα μπορούσε να δώσει την ευκαιρία ανοικοδόμησης της χώρας σε νέες βάσεις. Ο Πούτιν επέλεξε να αντιμετωπίσει το τέλος της ΕΣΣΔ σαν καταστροφή και σαν απώλεια εθνικής ταυτότητας.
Το εθνικό αφήγημα που προωθεί δεν του επιτρέπει να αφήσει αναπάντητη καμία ταπείνωση.
Οπως κάθε έμπορος εθνικής ταυτότητας παντού στον κόσμο, ο Πούτιν μετέτρεψε αυτή την κρίση ταυτότητας σε ταπεινωτικό αφήγημα. Κάλυψε κάθε υφέρπον συναίσθημα κατωτερότητας λέγοντας: Είμαστε αθώα θύματα. Αυτοί –οι ΗΠΑ, οι δυτικοί, η παρέα του Νταβός– μας τα έκαναν όλα.
Τα πρώτα χρόνια της κυριαρχίας του, ανακατασκεύασε τη ρωσική ταυτότητα. Επέλεξε κομμάτια της σοβιετικής ιστορίας, αναδεικνύοντάς τα ως πρότυπα. Το όραμά του για την εθνική ταυτότητα περιστρεφόταν κυρίως γύρω από τον εαυτό του. Προβάλλοντας εικόνα ισχυρού ηγέτη στη διεθνή σκηνή, ο Πούτιν έκανε τους Ρώσους υπερήφανους. Η στρατηγική αυτή έμοιασε να αποφέρει καρπούς με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Ο Πούτιν άρχισε να προωθεί εικόνα ηγέτη πανάρχαιου πολιτισμού, ο οποίος παλεύει εναντίον της δυτικής ανηθικότητας.
Η πουτινική ιδεολογία είναι τόσο ναρκισσιστική, εξαιτίας της ανασφάλειας που κρύβει. Τα ναρκισσιστικά κράτη κρύβουν τις αδυναμίες τους πίσω από προσωπείο ισχύος και πολεμικής αρετής. Οι νάρκισσοι ποθούν την επιβεβαίωση και την αναγνώριση, αλλά λειτουργούν αυτοκαταστροφικά, προσελκύοντας την έχθρα των γύρω τους.
Η ρωσική ταυτότητα και αυτή του Πούτιν είναι πλέον αναπόσπαστες. Το ερώτημα τώρα είναι πώς θα αντιδράσει ένας βαθύτατα ανασφαλής άνθρωπος όταν όλος ο κόσμος τον ταπεινώνει και τον επικρίνει; Για κάποιο χρονικό διάστημα, ο Πούτιν θα καταφύγει στο αφήγημα της «πολιορκημένης Ρωσίας», με τη Δύση στον ρόλο του απειλητικού αντιπάλου. Ο Πούτιν, όμως, δεν αντιδράει καλά στην ταπείνωση και συνηθίζει να μεταθέτει την ευθύνη για τις αποτυχίες του σε άλλους. Κάθε πληροφορία που κάνει λόγο για πρόθεση του Πούτιν να συμβιβασθεί δεν συνάδει με το ψυχολογικό του προφίλ.
