Του Γιάννη Ιωάννου
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη κλείσει τέσσερις μήνες με την προοπτική συνέχισής του να αφορά πλέον το… 2023 και την διεθνή κοινότητα να μην μπορεί να βρει μια φόρμουλα αποκλιμάκωσής του. Στη (διήμερη) Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη ωστόσο πέραν του πως θα διαμορφωθεί η νέα στρατηγική της Συμμαχίας, με το βλέμμα στη Μόσχα, το ζήτημα της διεύρυνσης του οργανισμού εγκιβωτίζει και μια κατακερματισμένη ατζέντα που αφορά, φυσικά, στις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης -με φόντο την συναλλακτική σκληρή γραμμή που εγκαινίασε ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν στο ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στην Συμμαχία. Η εν λόγω στάση της Τουρκίας δείχνει να αγγίζει απευθείας την ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή -συνεπώς κατ’ επέκταση Αθήνα και Λευκωσία- πεδία στα οποία η Άγκυρα έχει κατεξοχήν εργαλειοποιήσει το τελευταίο διάστημα με υψηλών τόνων ρητορική στα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό αλλά και με την επικείμενη νέα στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία.
Το σκληρό πόκερ Ταγίπ
Το αν η Φινλανδία και η Σουηδία καταστούν, αντίστοιχα, το 31ο και 32ο μέλος του ΝΑΤΟ θα διαφανεί από το πως Δύση κι Ερντογάν θα εμπλακούν στο περιθώριο της Συνόδου σε ένα σκληρό παιχνίδι πόκερ προκειμένου η Άγκυρα να αμβλύνει το «βέτο» της (σ.σ. τυπικά την μη συναίνεσή της στην είσοδο των δύο χωρών). Οι δυναμικές που διαμορφώνονται στο εν λόγω πεδίο πηγαίνουν πιο μακριά από τις δύο χώρες per se. Και συνδέονται με:
• To πως η Άγκυρα έχει εργαλειοποιήσει τον διάλογο με την Δύση πέραν των προσλήψεων ασφάλειας που προτάσσει για τις σχέσεις των δύο χωρών με τον κουρδικό παράγοντα (PKK). Πτυχή που όχι μόνο βάζει στο ίδιο τραπέζι για διαβουλεύσεις Τουρκία, Φινλανδία, Σουηδία και ΝΑΤΟ αλλά και πτυχή με τελικό αποδέκτη τις ΗΠΑ -λόγω των προβληματικών σχέσεων σε σειρά πεδίων (Συριακό, F-16/S-400, ανατολική Μεσόγειος, κοκ) και
• Τον ευρύτερο ρόλο που η Τουρκία επιδιώκει να διαδραματίσει στον πόλεμο της Ουκρανίας ο οποίος έχει σχηματοποιηθεί πλέον στην διατήρηση ισορροπίας μεταξύ Κιέβου και Μόσχας αλλά και στην διάσταση της επισιτιστικής κρίσης που έχει προκύψει από την μεταφορά των ουκρανικών σιτηρών προς τη Δύση -πτυχή στην οποία η Άγκυρα έχει επενδύσει διπλωματικό κεφάλαιο αλλά κεφαλαιοποιεί και οφέλη «επί του πεδίου».
Το σκληρό αυτό πόκερ έλαβε τις τελευταίες ημέρες σε σχέση με τις ΗΠΑ το σχήμα του «good cop/bad cop», με τον Ερντογάν να σινιαλάρει πως επιθυμεί μια συνάντηση με τον Αμερικανό Πρόεδρο Μπάιντεν διατηρώντας ωστόσο την υψηλή ρητορική σε όλο το εύρος της ατζέντας και τον σύμβουλό του, Ιμπραχίμ Καλίν, να «ρίχνει τους τόνους» κινούμενος πιο προσεκτικά στο λεπτό παίγνιο διαβουλεύσεων στον άξονα Σουηδίας-Τουρκίας-Φινλανδίας προκειμένου, καταληκτικά, οι δύο χώρες να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Το τελευταίο φαίνεται να είναι μάλιστα και η βασική πρόβλεψη έμπειρων παρατηρητών των εξελίξεων που διαβλέπουν πως η καταληκτική έκβαση της εισόδου Σουηδίας και Φινλανδίας στην Συμμαχία δεν θα παρεμποδιστεί από την Άγκυρα. Εξέλιξη στην οποία αναφέρθηκε και η ΥΠΕΞ της Σουηδίας η οποία προβλέπει πως το ζήτημα με την Τουρκία θα ξεπεραστεί. Φυσικά, το πως Μπάιντεν και Ερντογάν (σ.σ. ο Αμερικανός Πρόεδρος επέλεξε εδώ και καιρό από την εκλογή του να μην συναντήσει τον Τούρκο Πρόεδρο σε τουρκικό ή αμερικανικό έδαφος) θα αλληλοεπιδράσουν αποτελεί κλειδί στην σχέση Δύσης-Τουρκίας σε μια περίοδο που ο προεκλογικός στην δεύτερη πιέζει αφόρητα το AKP και τον στενό κύκλο του Ερντογάν, με το ζήτημα των F-16 και την στρατηγική συμπόρευση Μόσχας-Άγκυρας, μετά το 2016, να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Σε κάθε περίπτωση η συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν έχει μεγάλο αντίκτυπο και στις δυναμικές της ανατολικής Μεσογείου -επηρεάζοντας έμμεσα και τα της Κύπρου και των ελληνοτουρκικών μιας κι ο Ερντογάν επιδίωξε εξαρχής να συναντήσει τον Αμερικανό Πρόεδρο αποκλείοντας, αντίστοιχα, τον Ελλαδίτη ΠΘ, Μητσοτάκη. Η συνάντηση πάντως κλείδωσε την Τρίτη σε τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του Αμερικανού Προέδρου με τον Τούρκο ομόλογό του, με το γεγονός να μονοπωλεί το ενδιαφέρον της Συνόδου -πέραν του Ουκρανικού.
Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε την Τρίτη πως Μπάιντεν και Ερντογάν συνομίλησαν τηλεφωνικώς, εξέλιξη που θα προετοιμάσει και την συνάντησή τους στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ.
Η Κύπρος
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης παραβρέθηκε στη Μαδρίτη στα πλαίσια του δείπνου που θα παραθέσει για σειρά ηγετών ο Ισπανός πρωθυπουργός. Η λογική της παράθεσης αυτών των δείπνων στα πλαίσια των διατλαντικών συναντήσεων (transatlantic) στο περιθώριο της Συνόδου έχει ενδιαφέρουσα σημειολογία για την Λευκωσία μιας και έρχεται σε ένα timing που
• Τα ΜΟΕ ως μέτρο για να βγει το Κυπριακό από το τέλμα δεν αποδίδουν σε σχέση με τις επιδιώξεις της Άγκυρας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας.
• Η Άγκυρα διατηρεί -σε Βαρώσι και ΑΟΖ- τους υψηλούς τόνους της με τον ίδιο τον Τούρκο αντιπρόεδρο, Φουάτ Οκτάι, να βγαίνει στην αντεπίθεση σε σχέση με την Λευκωσία με σκληρή γλώσσα ενώ λίγες ώρες πριν την Σύνοδο και ο ίδιος ο Πρόεδρος Ερντογάν επανέφερε την προοπτική καθόδου γεωτρύπανου για έρευνες στην περιοχή (σ.σ. κάτι που φωτογραφίζει την κυπριακή ΑΟΖ προκαλώντας ανησυχία) και
• Η Λευκωσία, πέραν της ενημέρωσης για τα του Κυπριακού σε τέτοιο επίπεδο, προχωρεί τελευταία με πολιτικά σινιάλα προς το ΝΑΤΟ σε μια συγκυρία που ο ευρωατλαντισμός, λόγω πολέμου στην Ουκρανία, επανέρχεται ως σχολή σκέψης αλλά κι ως κυνική πραγματικότητα εντός της ΕΕ -παράλληλα με τις δυναμικές για στρατηγική αυτονομία της τελευταίας.
Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της ΕΕ εκτός ΝΑΤΟ, θα λάβει ενδιαφέρουσες παραστάσεις από το γεύμα (σ.σ. η παρουσία Αναστασιάδη προτεραιοποιήθηκε έναντι της αντίστοιχης πρόσκλησης στο CHOGM -Commonwealth Heads of Government Meeting στην οποία η Λευκωσία δεν θα παραβρεθεί δια του ΠτΔ) δεδομένου ότι στη Σύνοδο της Μαδρίτης, Μητσοτάκης και Ερντογάν θα αναζητήσουν -μέσω ΝΑΤΟ- κανάλια αποκλιμάκωσης των υψηλών εντάσεων στην ανατολική Μεσόγειο που εγκαινίασε η Άγκυρα με φόντο τα ελληνοτουρκικά. Επιπλέον, η όλη διπλωματική δραστηριοποίηση -ισχνή ακόμη ως προς την κινητοποίηση και τα επιθυμητά αποτελέσματα στην προοπτική επανέναρξης του διαλόγου- στο Κυπριακό με φόντο τον Σεπτέμβριο και την Ολομέλεια της ΓΣ του ΟΗΕ αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον με πολλαπλές διαστάσεις, συμπεριλαμβανομένου και του ρόλου που η Μόσχα διαδραματίζει -σε μια περίοδο που η διπλωματική της απομόνωση διεθνώς έχει παγιωθεί. Πτυχή που πάντα αφορά την Λευκωσία ιδίως υπό το βάρος των επιλογών της Αθήνας για περαιτέρω διάρρηξη των σχέσεών της με την Μόσχα.
