Καθηλωμένος στη σκιά του Ταγίπ Ερντογάν καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο ηγέτης της τουρκικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου πιστεύει ότι η ώρα του μπορεί να έχει έρθει έπειτα από επανειλημμένες εκλογικές ήττες και περιφρόνηση από τον άνθρωπο που κυριαρχεί στην πολιτική για δύο δεκαετίες.
Η υποψηφιότητα του Κιλιτσντάρογλου έρχεται έναν μήνα μετά τους δύο σφοδρούς σεισμούς που άφησαν ερείπια στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και προκάλεσαν κύμα κριτικής στην κυβέρνηση.
Η συμμαχία της αντιπολίτευσης όρισε τη Δευτέρα τον Κιλιτσντάρογλου, πρόεδρο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), υποψήφιό της για να αντιμετωπίσει τον πρόεδρο Ερντογάν στις εκλογές της 14ης Μαΐου που θεωρούνται ίσως οι πιο σημαντικές στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας.
Οι προοπτικές του ενδέχεται να έχουν ενισχυθεί από μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής για την επανένωση ενός αντιπολιτευόμενου μπλοκ που είχε διασπαστεί την Παρασκευή με διακύβευμα το αν θα έπρεπε να είναι υποψήφιος.
Έπειτα από ένα πολιτικό δράμα 72 ωρών, τα έξι κόμματα συμφώνησαν ότι οι δημοφιλείς δήμαρχοι της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας θα υπηρετήσουν ως αντιπρόεδροί του σε περίπτωση που νικήσει τον Ερντογάν.
Ο Κιλιτσντάρογλου θα εκμεταλλευτεί επίσης τον θρίαμβο της αντιπολίτευσης το 2019, όταν το CHP νίκησε το κυβερνών Κόμμα AKP του Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις στις τοπικές εκλογές, χάρη στην υποστήριξη άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Η κρίση κόστους ζωής εν μέσω ανεξέλεγκτου πληθωρισμού και ετών οικονομικής αναταραχής έχουν διαβρώσει την υποστήριξη στον Ερντογάν, δίνοντας στον Κιλιτσντάρογλου άλλο ένα πλεονέκτημα.
«Θα κυβερνήσουμε την Τουρκία με διαβουλεύσεις και συμβιβασμούς», είπε ο Κιλιτσντάρογλου σε αρκετές χιλιάδες υποστηρικτές που ζητωκραύγαζαν έξω από τα κεντρικά γραφεία του Κόμματος Ευδαιμονίας, ενός από τα έξι στο μπλοκ της αντιπολίτευσης. «Θα καθιερώσουμε τον κανόνα της ηθικής και της δικαιοσύνης μαζί», είπε.
Οι επικριτές του Κιλιτσντάρογλου λένε ότι του λείπει η δύναμη του Ερντογάν να συγκεντρώνει και να αιχμαλωτίζει το κοινό, ενώ δεν έχει σαφές ή πειστικό όραμα για το πώς θα είναι η μετα-Ερντογάν εποχή.
Οι υποστηρικτές του υπογραμμίζουν τη φήμη του ως ηθικού γραφειοκράτη, είπε ο Γκονούλ Τολ, επικεφαλής του προγράμματος για την Τουρκία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον.
«Δεν είναι διεφθαρμένος. Δεν κλέβει», είπε. «Θέλει να ολοκληρώσει την πολιτική του καριέρα ως το πρόσωπο που έχει αναζωογονήσει την τουρκική δημοκρατία, γι’ αυτό είναι ο σωστός άνθρωπος».
Σκληρές εκλογές
Οι δημοσκοπήσεις «δείχνουν» σφιχτή προεδρική και κοινοβουλευτική ψηφοφορία, η οποία θα αποφασίσει όχι μόνο ποιος θα ηγηθεί της Τουρκίας, αλλά και πώς θα κυβερνάται, προς τα πού θα οδηγηθεί η οικονομία της και ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει προκειμένου να αμβλύνει τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, πολλοί αναρωτιούνται εάν ο ειλικρινής και ορισμένες φορές επιθετικός πρώην δημόσιος υπάλληλος μπορεί να νικήσει τον Ερντογάν, τον μακροβιότερο ηγέτη της χώρας, του οποίου το προεκλογικό χάρισμα έχει βοηθήσει να επιτύχει περισσότερες από δώδεκα εκλογικές νίκες τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
Η υποψηφιότητα του Κιλιτσντάρογλου έρχεται έναν μήνα μετά τους δύο σφοδρούς σεισμούς που άφησαν ερείπια στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και προκάλεσαν κύμα κριτικής στην κυβέρνηση για την κακή ανταπόκριση στις καταστροφές και τα επί χρόνια υποβαθμισμένα οικοδομικά πρότυπα.
Οι αρχικές δημοσκοπήσεις μετά τους σεισμούς έδειχναν ότι ο Ερντογάν κατάφερε να διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την υποστήριξή του παρά την καταστροφή. Εντούτοις, η εμφάνιση μιας ενωμένης αντιπολίτευσης, ακόμα και έπειτα από καθυστέρηση στην επιλογή του υποψηφίου της, θα μπορούσε να αποδειχθεί μεγαλύτερη πρόκληση για τον ισχυρό άνδρα, λένε οι αναλυτές.
Είσοδος στην πολιτική
Οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένων των μειώσεων των επιτοκίων όταν ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε πάνω από το 85% πέρυσι, έχουν πιέσει τα νοικοκυριά και έχουν πυροδοτήσει μια σειρά συναλλαγματικών κραχ από το 2018.
Οι δυσκολίες αποτελούν ένα ιστορικό άνοιγμα για τον Κιλιτσντάρογλου, πρώην οικονομολόγο, να τερματίσει τη «βασιλεία» του Ερντογάν που ξεκίνησε όταν το ΑΚΡ ανέλαβε για πρώτη φορά στην εξουσία το 2002.
Σε αυτές τις εκλογές, μπήκε στο Κοινοβούλιο για το κεντροαριστερό CHP, ένα κόμμα που δημιουργήθηκε από τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, το οποίο αγωνίστηκε να ξεπεράσει την κοσμική βάση του για να κινητοποιήσει τους συντηρητικούς Τούρκους.
Ο Κιλιτσντάρογλου έχει μιλήσει τα τελευταία χρόνια για την επιθυμία του να επουλώσει παλιές πληγές με τους πιστούς μουσουλμάνους και τους Κούρδους, συμπεριλαμβανομένων ομάδων στο Ντιγιαρμπακίρ που συνάντησε και αναγνώρισε ότι το CHP είχε αναστατώσει στο παρελθόν.
Αλλά ο Κιλιτσντάρογλου δυσκολεύτηκε να διατηρήσει τη δυναμική. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι η στήριξη στον Ερντογάν είχε αυξηθεί από το περασμένο καλοκαίρι χάρη στα μέτρα που περιλαμβάνουν αύξηση του κατώτατου μισθού.
Μετά τον σεισμό, ο Κιλιτσντάρογλου υιοθέτησε έναν πιο μαχητικό τόνο που τον βοήθησε να εδραιώσει τη δική του βάση, είπε ο ερευνητής Νεζίχ Ονούρ Κουρού. Τον εμπόδισε όμως να απευθύνει έκκληση σε αναποφάσιστους ψηφοφόρους.
«Σε περιόδους κρίσης, οι κεντρώοι και οι δεξιοί ψηφοφόροι –που αποτελούν πάνω από το 60% του εκλογικού σώματος– αναζητούν ενωτικά μηνύματα από τους πολιτικούς. Ο Κιλιτσντάρογλου δεν το έκανε αυτό», δήλωσε ο Κουρού της εταιρείας ερευνών Toplumsal Etki Arastirmalari Merkezi. «Αυτό δεν βοήθησε συνολικά την αντιπολίτευση».
Άνοδος μέσα από την… επετηρίδα
Ο Κιλιτσντάρογλου έγινε γνωστός ως ακτιβιστής κατά της διαφθοράς του CHP, εμφανιζόμενος στην τηλεόραση να κραδαίνει φακέλους που οδήγησαν σε παραιτήσεις υψηλών αξιωματούχων. Το 2009 έχασε στις εκλογές ως υποψήφιος δήμαρχος Κωνσταντινούπολης για το CHP.
Το επόμενο έτος, εξελέγη χωρίς αντίπαλιο ηγέτης του CHP μετά την παραίτηση του προκατόχου του.
Σε εκείνο το συνέδριο του κόμματος, ακούστηκε σε μια κατάμεστη αίθουσα ένας προεκλογικός ύμνος που τον περιέγραφε ως «καθαρό και έντιμο» άνθρωπο.
Φορώντας ένα ριγέ πουκάμισο και ένα μαύρο μπλέιζερ, ο Κιλιτσντάρογλου είπε στους επευφημούντες υποστηρικτές του: «Ερχόμαστε στην εξουσία. Ερχόμαστε για να προστατέψουμε τα δικαιώματα των φτωχών, των καταπιεσμένων και των εργατών».
Η εκλογή του τροφοδότησε τις ελπίδες του κόμματος για ένα νέο ξεκίνημα, αλλά το ποσοστό του CHP δεν κατάφερε έκτοτε να ξεπεράσει το 25%.
Ωστόσο, ο Κιλιτσντάρογλου θεωρείται ότι έχει μεταρρυθμίσει αθόρυβα το κόμμα και έχει παραγκωνίσει τους σκληροπυρηνικούς «κεμαλιστές» που υποστηρίζουν μιαν άκαμπτη εκδοχή των ιδεών του Ατατούρκ, ενώ προωθεί μέλη που θεωρούνται πιο στενά ευθυγραμμισμένα με τις ευρωπαϊκές σοσιαλδημοκρατικές αξίες.
Ο πολιτικός σχολιαστής Μουράτ Γέτκιν είπε ότι ο Κιλιτσντάρογλου δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να μεταμορφώσει πλήρως το CHP λόγω της «στατικής πολιτικής κουλτούρας».
«Γκάντι Κεμάλ»
Πριν εισέλθει στην πολιτική, ο Κιλιτσντάρογλου, 74 ετών, εργάστηκε στο υπουργείο Οικονομικών και στη συνέχεια προήδρευσε στο Ιδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Τουρκίας για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1990. Στις ομιλίες του, ο Ερντογάν συχνά υποτιμά την απόδοσή του σε αυτό τον ρόλο.
Γεννημένος στην ανατολική επαρχία Τουνσελί, είναι γιος δημοσίου υπαλλήλου και αλεβίτη, μια ομάδα που αποτελεί το 15-20% του πληθυσμού των 85 εκατομμυρίων της Τουρκίας και η οποία ακολουθεί μια πίστη που βασίζεται στις λαϊκές παραδόσεις των σιιτών, των σούφι και της Ανατολίας.
Ο Κιλιτσντάρογλου έχει αναγνωρίσει ότι είναι αλεβίτης, αλλά γενικά αποφεύγει το θέμα. Οι πεποιθήσεις των αλεβιτών τούς φέρνουν σε αντίθεση με τη σουνιτική μουσουλμανική πλειονότητα της χώρας.
Με το παρατσούκλι από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης «Γκάντι Κεμάλ» –λόγω μιας ομοιότητας της εμφάνισής του με γυαλιά με τον Μαχάτμα Γκάντι– αιχμαλώτισε τη φαντασία του κοινού το 2017 όταν ξεκίνησε την «Πορεία για τη Δικαιοσύνη», των 450 χιλιομέτρων, από την Αγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, για τη σύλληψη ενός βουλευτή του CHP.
Ο Κιλτσντάρογλου ενορχήστρωσε τη συμμαχία CHP με το Καλό Κόμμα και το Κόμμα Ευδαιμονίας στις γενικές εκλογές του 2018, ανοίγοντας τον δρόμο για την επιτυχία των τοπικών εκλογών την επόμενη χρονιά.
Στο πρώτο ουσιαστικό χτύπημα του Ερντογάν ως ηγέτη του AKP, το CHP κέρδισε δημαρχίες στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και άλλες πόλεις χάρη στη συμμαχία και την υποστήριξη ψηφοφόρων από ένα μεγάλο φιλοκουρδικό κόμμα.
Ωστόσο, ο Κιλιτσντάρογλου ενδεχομένως να δυσκολευτεί να επαναλάβει τη νίκη του 2019 σε εθνικό επίπεδο, όπου οι προηγούμενες εκλογικές ήττες του CHP παραμένουν μεγάλες, δήλωσε ο Εμρέ Πεκέρ, διευθυντής Ευρώπης του Ομίλου Eurasia.
«Ο Ερντογάν θα σκιαγραφήσει τον Κιλιτσντάρογλου ως χαμένο», είπε.
