Γιάννης Παπαδόπουλος
Τα θυμάμαι από μικρός, ήταν δικά μας». Είναι μεσημέρι στη Σβέρνιτσα και ο 74χρονος Γιόργκι Σουμπάσι σερβίρει ρακή στους λιγοστούς θαμώνες του καφενείου του, στο μικρό ελληνόφωνο χωριό βόρεια του Αυλώνα. Μιλάει για τα αγροτεμάχια όπου κάποτε καλλιεργούσαν καπνά και σιτηρά, ή έβοσκαν τις αγελάδες και τα πρόβατά τους. Τα κτήματά τους γειτνίαζαν με ένα πευκοδάσος, σε έναν τόπο ανέγγιχτο από τον μαζικό τουρισμό, με διάσπαρτες αλυκές και αμμουδερές παραλίες. Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία και τη μαζική μετανάστευση, τα ίδια χέρια που κάποτε καλλιεργούσαν αυτή τη γη, έχτιζαν έπειτα πολυκατοικίες στην Ελλάδα.
Μια από τις εκτάσεις κοντά στο χωριό Σβέρνιτσα. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Την ίδια διαδρομή ακολούθησε και ο Σουμπάσι. Εργάστηκε ως οικοδόμος για δύο δεκαετίες στην Ελλάδα και τα τρία του παιδιά ζουν σήμερα στην Αθήνα. Πριν από λίγα χρόνια επέστρεψε στο χωριό του στην Αλβανία, όπου πλέον «έχουν μείνει λίγα γερόντια». Ηθελε να βρίσκεται στον τόπο του. Εκείνα τα παλιά χωράφια και τα βοσκοτόπια είναι ξανά θέμα συζήτησης στη Σβέρνιτσα (Σβερνέτς στα αλβανικά) από τότε που έγινε γνωστή η πρόθεση του Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρού του τέως προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, να επενδύσει στην περιοχή.
«Θέλει να χτίσει. Αλλά εκεί έχει το χωριό περιουσία. Αλλος έχει δύο στρέμματα, άλλος τρία στρέμματα, άλλος πέντε», υποστηρίζει ο Σουμπάσι σε τηλεφωνική συνομιλία με την «Κ».
Ο 74χρονος Γιόργκι Σουμπάσι, ιδιοκτήτης καφενείου στο ελληνόφωνο χωριό Σβέρνιτσα (Σβερνέτς στα αλβανικά), υποστηρίζει ότι ο ίδιος και άλλοι κάτοικοι έχουν αγροτεμάχια στην περιοχή όπου ενδιαφέρεται να επενδύσει τουριστικά ο γαμπρός του Ντόναλντ Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Ο επενδυτής Κούσνερ φέρεται να προτείνει τη μετατροπή της περιοχής σε τουριστικό θέρετρο, όπου θα κατασκευαστούν πολυτελείς βίλες και ξενοδοχειακό συγκρότημα. Ακόμη κι αν μέχρι στιγμής όλα βρίσκονται στα σπάργανα, αρκετοί κάτοικοι στη Σβέρνιτσα, αλλά και μέλη της κοινότητάς της στη διασπορά, παρακολουθούν με ανησυχία τις εξελίξεις, φοβούμενοι πιθανό παραγκωνισμό τους. Αλλωστε εδώ και χρόνια εξελίσσεται μια δικαστική διαμάχη γύρω από την κυριότητα αυτής της γης.
Ο 56χρονος Λάζαρος Θανάσης μεγάλωσε στη Σβέρνιτσα και ζει μόνιμα στην Ελλάδα εδώ και τρεις δεκαετίες. Εξηγεί ότι επί κομμουνισμού οι εκτάσεις γύρω από το χωριό καλλιεργούνταν υπό μορφήν κολεκτίβας. Με την πτώση του καθεστώτος το 1991 ψηφίζεται ο νόμος 7501, βάσει του οποίου τα αγροτεμάχια μοιράζονται στους κατοίκους για καλλιέργεια. Η διανομή και ο υπολογισμός των στρεμμάτων ανά δικαιούχο έγινε λαμβάνοντας υπόψη πόσα μέλη είχε κάθε οικογένεια.
Η περιοχή παραμένει ανέγγιχτη από τον μαζικό τουρισμό. Στο μέλλον αυτό ενδέχεται να αλλάξει. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
«Θεωρήσαμε ότι εκεί τελείωσε το ζήτημα. Επειδή οι περισσότεροι είχαμε μεταναστεύσει στην Ελλάδα ή στην Ιταλία δεν ασχοληθήκαμε τότε παραπάνω», λέει ο Θανάσης. Οπως και σε άλλες αντίστοιχες περιοχές στην Αλβανία το μεγάλο πρόβλημα είναι η εγγραφή αυτών των εκτάσεων στο υποθηκοφυλακείο, ακόμη και στις περιπτώσεις που προσκομίζονται δικαιολογητικά.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, σύμφωνα και με μαρτυρίες ντόπιων στην «Κ», εμφανίστηκαν άλλοι διεκδικητές της γης οι οποίοι δεν είχαν σχέση με τη Σβέρνιτσα. Σε κάποιες περιπτώσεις φέρεται να χρησιμοποίησαν και πλαστούς τίτλους. Το 2013 δικαστήριο στον Αυλώνα δικαίωσε σε πρώτο βαθμό κάποιους από τους κατοίκους που είχαν προσφύγει στη Δικαιοσύνη, καθώς ένας Αλβανός επιχειρηματίας που έλαβε πολιτικό άσυλο στις ΗΠΑ διεκδικούσε μαζί με μέλη της οικογένειάς του τις εκτάσεις που είχαν μοιραστεί στους ντόπιους. Σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν την υπόθεση, το ζήτημα εκκρεμεί ακόμη σε δευτεροβάθμιο δικαστήριο.
Ο Μινέλα Κονόμι είναι ένας από τους κατοίκους που υποστηρίζει ότι του ανήκει μία από τις εκτάσεις. «Εζησα στην Ελλάδα 33 χρόνια, εργάστηκα στην οικοδομή και επέστρεψα πρόσφατα στο χωριό», λέει στην «Κ». «Αν χτίσουν εκεί χωρίς να μας ρωτήσουν θα πάρουν τον ιδρώτα του πατέρα μου και τον δικό μου. Θέλω να πάρω τη μερίδα που μου ανήκει βάσει του νόμου. Μετά ας κάνουν ό,τι θέλουν».
Ο δεσμός
Ο Βλαντιμίρ Καράι, ένας εκ των δημοσιογράφων που ερεύνησε το θέμα και το ανέδειξε σε πρόσφατο δημοσίευμα των New York Times, εξηγεί στην «Κ» ότι πρόκειται για μια σύνθετη υπόθεση. «Δεν ξέρουμε ακόμη εάν κάτι πρόκειται να χτιστεί εκεί», λέει. «Δεν υπάρχει κάποια επίσημη ανακοίνωση από την αλβανική κυβέρνηση. Πρόκειται για προστατευόμενη περιοχή και υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν».
Ο Μινέλα Κονόμι ζούσε για δεκαετίες στην Ελλάδα και πρόσφατα επέστρεψε στο χωριό του στην Αλβανία. Υποστηρίζει ότι ένα από τα κομμάτια γης κοντά στη Σβέρνιτσα ανήκει στην οικογένειά του. Αρκετοί κάτοικοι του χωριού βρίσκονται σε δικαστικές διαμάχες για την κυριότητα αντίστοιχων εκτάσεων. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Οπως παρατηρεί ο Καράι, οι περισσότεροι κάτοικοι που συνάντησε ο ίδιος στη Σβέρνιτσα ζούσαν για χρόνια στο εξωτερικό και επέστρεψαν μετά τη συνταξιοδότησή τους γιατί τους ενώνει έντονος δεσμός με τον τόπο. «Οταν δημοσιοποιήθηκε η πρόθεση για επένδυση, οι κάτοικοι του χωριού δεν γνώριζαν κάτι. Δεν είχε επικοινωνήσει κάποιος μαζί τους και ανησυχούσαν. Βρίσκονται ήδη υπό πίεση για την κυριότητα της γης και ήταν σκεπτικοί. Θεωρούσαν ότι μπορεί να ερχόταν το “μεγάλο ψάρι” και να μην είχαν μια δίκαιη “μάχη”», προσθέτει ο Καράι.
Πρόσφατα εκπρόσωποι των κατοίκων έστειλαν στην εταιρεία του Κούσνερ, Affinity Partners, μια επιστολή για να τον ενημερώσουν για την περιοχή, την πολιτιστική και ιστορική αξία της και την τρέχουσα δικαστική διαμάχη. «Είμαστε βέβαιοι ότι δουλεύουμε με τους πραγματικούς δικαιούχους», ανέφερε στους New York Times εκπρόσωπος της εταιρείας του Κούσνερ. «Εάν αποδειχθεί το αντίθετο θα αποσυρθούμε».
«Δεν είμαστε εναντίον της κάθε καλής και νόμιμης επένδυσης. Δεν μας ενδιαφέρει αν είναι ο Τραμπ ή ο Κούσνερ», λέει ο Θανάσης. «Αρκεί να γίνουν όλα νόμιμα και ο κάθε χωριανός να έχει δικαίωμα να επιλέξει σε ποιον θα πουλήσει. Δεν θέλουμε να μη γίνουν επενδύσεις. Είναι καλό να πάρει αξία η περιοχή, να ανοίξουν δουλειές».
Ενα από τα βασικά, καθημερινά ζητήματα που απασχολεί όσους έχουν απομείνει στη Σβέρνιτσα είναι η υδροδότηση του χωριού. Το πρόβλημα, όπως λέει και ο Λάζαρος Θανάσης, έχει γίνει πιο έντονο τελευταία. «Ο πατέρας μου που ζει στο χωριό κοντεύει 90 ετών και πρέπει να αγοράσει νερό για να πλυθεί», τονίζει.
«Θα κάνω ό,τι μπορώ για να σταματήσω τη συμφωνία»
Πέρα από τη Σβέρνιτσα ο Τζάρεντ Κούσνερ ενδιαφέρεται να επενδύσει και στο Σαζάν (Σάσων στα ελληνικά), την ακατοίκητη αλβανική νήσο στο στενό του Οτράντο, όπου σήμερα έχουν απομείνει μόνο ερείπια στρατώνων και πολυβολείων από τα χρόνια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Τον περασμένο Απρίλιο ο Αουρον Τάρε, πρώην βουλευτής στην Αλβανία και υπεύθυνος στο παρελθόν για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της νήσου, είχε περιγράψει στην «Κ» πώς ξενάγησε στο Σαζάν τον Κούσνερ και τη σύζυγό του Ιβάνκα Τραμπ το 2021.
Υπάρχουν σχέδια για δημιουργία πολυτελούς ξενοδοχειακού συγκροτήματος στις πλαγιές του νησιού. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Ερείπια στρατώνων στην ακατοίκητη νήσο Σαζάν, για την οποία υπήρχε διαχρονικά επενδυτικό ενδιαφέρον. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Τότε, ακόμη, δεν είχαν εκφράσει επενδυτικές προθέσεις. Ο Τάρε είχε πει στην «Κ» ότι παλαιότερα είχαν ενδιαφερθεί για το Σαζάν διάφοροι επίδοξοι επενδυτές, μεταξύ των οποίων Ελληνες, Ιταλοί και Γάλλοι. «Τα σχέδια άλλαζαν ανάλογα με το ποιος ήταν στην κυβέρνηση, δεν προχώρησαν όμως», τόνισε.
Οπως ανέδειξαν πρόσφατα οι New York Times, για το ίδιο νησί είχε προχωρήσει σε πρόταση τουριστικής αξιοποίησης η αλβανικής καταγωγής Αμερικανίδα επιχειρηματίας στον κατασκευαστικό κλάδο Εύη Κοκαλάρι-Αγγελάκη. Απαντώντας με email σε ερωτήσεις της «Κ», η Κοκαλάρι υποστηρίζει ότι έστειλε προσωπικά την πρότασή της στον Αλβανό πρωθυπουργό Εντι Ράμα και στις αρμόδιες υπηρεσίες στις 15 Απριλίου. «Ο Ράμα αγνόησε τα αιτήματά μου για συνάντηση», αναφέρει, ενώ από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ζήτησαν να καταθέσει ένα πλήρες σχέδιο. «Δεν γνώριζα ότι η κυβέρνηση Ράμα είχε ήδη υποσχεθεί ή “δώσει το Ο.Κ.” στον Τζάρεντ και την Ιβάνκα», δηλώνει.
Τουρίστες ξεναγούνται στη νήσο Σαζάν. [Φωτογραφία: ΙΛΙΡ ΤΣΟΥΚΟ]
Η Κοκαλάρι λέει ότι σχεδίαζε να κατασκευάσει δύο πολυτελή ξενοδοχεία, αλλά «δεν ήταν πρόθεσή της να χτίσει με τσιμέντο όλο το νησί για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη», κάτι για το οποίο κατηγορεί τους ανταγωνιστές της. Εκπρόσωποι της αλβανικής κυβέρνησης, αλλά και της εταιρείας του Κούσνερ διέψευσαν μιλώντας στους New York Times τους ισχυρισμούς για προνομιακή μεταχείριση.
«Με αυτή τη συμφωνία ο Ράμα προσπαθεί να επισφραγίσει την παραμονή του στην εξουσία σε περίπτωση εκλογικής νίκης του Τραμπ», υποστηρίζει η Κοκαλάρι.
Η ίδια παραδέχεται ότι στηρίζει ακόμη το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και τον Τραμπ. Λέει ότι θα τον ψηφίσει, ενώ θεωρεί ότι δεν έχει σχέση ο ίδιος με αυτή τη συμφωνία. «Θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να τη σταματήσω», τονίζει.
