Kathimerini.gr
Βασίλης Κωστούλας
Τον Ιούνιο του 2016, ο Ντέιβιντ Κάμερον ήρθε αντιμέτωπος με την επιλογή του να προκηρύξει δημοψήφισμα για τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το Brexit ήταν πραγματικότητα και ο ίδιος αποχωρούσε από την Ντάουνινγκ Στριτ. Τον Ιούνιο του 2024, ο άνθρωπος που έκρινε τη μοίρα της Βρετανίας είναι υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ, ο οποίος προκήρυξε εκλογές για να τις χάσει.
Η αποτυχία των Συντηρητικών δεν σταμάτησε στην ετυμηγορία του δημοψηφίσματος που έβγαλε τη Βρετανία από την Ενωση. Οι Τόρις κλήθηκαν να διαχειριστούν και τις επιπτώσεις του λανθασμένου χειρισμού τους. Σήμερα, οι Βρετανοί ίσως έχουν αλλάξει γνώμη. Το 52%-48% του δημοψηφίσματος υπέρ της αποχώρησης από την Ε.Ε. έχει μετατοπιστεί σε 33%-57%, όπως καταγράφουν ορισμένες δημοσκοπήσεις. Οι Βρετανοί εμφανίζονται να θεωρούν λάθος το Brexit, τουλάχιστον όπως το βίωσαν.
Στροφή της κοινωνίας
Είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου καταγράφεται στροφή της κοινωνίας σε σχέση με το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος. Ορισμένοι το αποδίδουν στο γεγονός ότι –σε αντίθεση με άλλα δημοψηφίσματα, με πιο απτό και συγκεκριμένο διακύβευμα– οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να γνωρίζουν πώς θα ήταν τα πράγματα εκτός Ε.Ε. σε μια σειρά από τομείς που επηρεάζουν τη ζωή τους. Υποστηρικτές του Brexit συνεχίζουν να πιστεύουν ότι θα υπάρξουν οφέλη μακροπρόθεσμα, αρκεί να εφαρμοστούν οι σωστές πολιτικές στο εσωτερικό της χώρας. Στον αντίποδα, όσοι εξαρχής βρέθηκαν απέναντι στο Brexit θεωρούν ότι είχαν δίκιο όταν εξέφραζαν την ανησυχία τους, κυρίως για τον οικονομικό αντίκτυπο της απόφασης.
Το Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση (CER) έχει καταδείξει ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις στη Βρετανία είναι τουλάχιστον 20% χαμηλότερες λόγω του Brexit. Οι αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ, οι ανατιμήσεις των προϊόντων, οι οποίες πυροδοτήθηκαν επιπλέον από την απώλεια της ελεύθερης πρόσβασης στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά και πρόσθεσαν έξτρα βάρη σε τομείς όπως το κόστος των τροφίμων, αυξήθηκαν κατά 25% μέσα σε 2,5 χρόνια, καθώς και οι προεκτάσεις του μεταναστευτικού παρά την έξοδο από την Ε.Ε., συνδυάζονται με προκλήσεις που ξεκινούν από τα προβλήματα του εθνικού συστήματος υγείας και φτάνουν μέχρι και τις δυσλειτουργίες που αντιμετωπίζουν οι βρετανικές ένοπλες δυνάμεις στις προμήθειες και στο ανθρώπινο δυναμικό. Τροφοδοτούν έτσι την απαισιοδοξία των Βρετανών για το μέλλον, γεγονός το οποίο θα μεταφραστεί και στην κάλπη, όπου το εκλογικό σώμα αναμένεται να «καταδικάσει» τους Τόρις.
«Τα στοιχεία, τέσσερα χρόνια μετά την εφαρμογή του Brexit, είναι μια καταστροφή: στο εμπόριο, στις επενδύσεις και στην ανάπτυξη. Η ειρωνεία είναι ότι το ίδιο ισχύει και στη μετανάστευση, όπου έχουμε πλέον την υψηλότερη ετήσια αύξηση στις ροές. Απλώς, αντί να δεχόμαστε ανθρώπους από την Ε.Ε., δεχόμαστε όλο και περισσότερους από τον υπόλοιπο κόσμο. Επομένως, δεν έχουμε πετύχει σε αυτό που ήταν ο βασικότερος λόγος που επηρέασε την ψήφο υπέρ του Brexit. Με θλίβει ιδιαίτερα ότι, ενώ ήμουν ένας μετριοπαθής αντικειμενικός υποστηρικτής του Bremain, την ίδια ώρα δεν πίστευα ότι ήταν το πιο σημαντικό πράγμα για το μέλλον μας. Αυτό που στην ουσία χρειαζόταν η χώρα ήταν να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές ανισότητες σε τοπικό επίπεδο. Πίστευα αφελώς ότι το σοκ του Brexit θα μας υποχρέωνε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Ομως δεν συνέβη. Αρα, ήταν μια απόλυτη καταστροφή. Αν είχαμε σήμερα δημοψήφισμα για τη συμμετοχή στην Ε.Ε., το αποτέλεσμα ίσως μάλιστα να ήταν διαφορετικό», έλεγε πρόσφατα, στο περιθώριο συνεδρίου του Economist στην Αθήνα, ο Τζιμ Ο’ Νιλ, πρώην υπουργός Εμπορίου στη Βρετανία.
Ωστόσο, η στροφή της άποψης απέναντι στο Brexit δεν μεταφράζεται και σε διάθεση να ανοίξει ξανά ο φάκελος της συμμετοχής στην Ενωση. Ακόμη και οι πολέμιοι του Brexit εμφανίζονται επιφυλακτικοί στην προοπτική ενός νέου κύκλου πολιτικής αντιπαράθεσης και εσωστρέφειας. Ενδεικτική είναι η επιλογή των Εργατικών να κρατήσουν χαμηλά το θέμα στην προεκλογική ατζέντα, προσδοκώντας να αντλήσουν και ψήφους από το συντηρητικό και ευρύτερα ευρωσκεπτικιστικό μπλοκ του πολιτικού φάσματος.
Συμφωνίες και κανόνες
Τίποτα, πάντως, δεν εμποδίζει μια κυβέρνηση των Εργατικών τουλάχιστον να βελτιώσει τις σχέσεις της Βρετανίας με την Ε.Ε. Ηδη, φωνές στο εσωτερικό του κόμματος μιλούν για την ανάγκη να επεκταθεί η αδύναμη εμπορική συμφωνία με τις Βρυξέλλες και να διευρυνθούν τα περιθώρια που αφήνει η μετά Brexit πραγματικότητα για ευθυγράμμιση με ευρωπαϊκούς κανόνες. Αλλά ακόμη και αυτές οι ήπιες παρεμβάσεις δίνουν αφορμή για πολιτικές επιθέσεις από τους Τόρις.
Οι Βρετανοί ίσως το μετάνιωσαν, όμως δεν δείχνουν πρόθυμοι να ξύσουν πληγές. Το γεγονός ότι τρέφουν τώρα αρνητικά συναισθήματα για την έξοδο από την Ε.Ε. δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα ψήφιζαν θετικά σε ένα νέο δημοψήφισμα. Απλώς το Brexit δεν ήταν όπως το περίμεναν.
