Λουκάς Βελιδάκης
Πριν από ένα 24ωρο, οι εξελίξεις στο Ιράν βρέθηκαν στην κορυφή της επικαιρότητας με μία πληροφορία που είχε τη δυναμική να προκαλέσει έντονη συναισθηματική αντίδραση. Οι τίτλοι των διεθνών ΜΜΕ έκαναν λόγο για κατάργηση της διαβόητης Αστυνομίας Ηθικής. Ο τίτλος αρκούσε για να προκληθεί έκρηξη χαράς στα social media.
Οι τίτλοι στα διεθνή ΜΜΕ βασίστηκαν μόνο στις αμφιλεγόμενες δηλώσεις ενός αξιωματούχου.
Τι πραγματικά συνέβη; Το Ιράν δεν φαίνεται να κατάργησε την Αστυνομία Ηθικής, καθώς δεν προκύπτει από πουθενά. Το περασμένο Σάββατο, ο γενικός εισαγγελέας της χώρας, Μοχάμαντ Τζαφάρ Μονταζέρι, φέρεται να δήλωσε στο πλαίσιο μίας εκδήλωσης ότι «η Αστυνομία Ηθικής δεν έχει καμία σχέση με το δικαστικό σώμα κι ότι σταμάτησε με τον ίδιο τρόπο που είχε ξεκινήσει κατά το παρελθόν». Και πρόσθεσε: «Υπόσχομαι στο κοινό ότι δεν θα διστάσουμε να αντιμετωπίσουμε τους κύριους λόγους των πρόσφατων ταραχών».
Τι εννοεί όμως; Οι δηλώσεις Μονταζέρι δεν σηματοδοτούν κάποια αλλαγή στην πολιτική του ισλαμικού καθεστώτος όσον αφορά στην υποχρεωτικότητα της χρήσης του χιτζάμπ για τις γυναίκες, ενώ μία σειρά άλλων κανόνων -που οξύνουν τις διακρίσεις- παραμένει αμετακίνητη.
Επίσης, όπως έγινε γνωστό, δεν υπήρχαν άλλες σχετικές ή διευκρινιστικές δηλώσεις από τις αστυνομικές δυνάμεις, από την εκτελεστική εξουσία ή από το κοινοβούλιο, που να επιβεβαιώνουν ότι η Αστυνομία Ηθικής έπαψε να υφίσταται. Οι τίτλοι στα διεθνή ΜΜΕ βασίστηκαν μόνο στις αμφιλεγόμενες δηλώσεις ενός αξιωματούχου.
Το BBC, ένα από τα σημαντικότερα ΜΜΕ που μετέδωσαν την είδηση την Κυριακή, τηρεί πλέον εύλογες αποστάσεις. Στον πρόλογο νεότερου δημοσιεύματος, σημειώνει: «Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το καθεστώς της Αστυνομίας Ηθικής του Ιράν, η οποία επιβάλλει τον ενδυματολογικό κώδικα».
Ο Guardian σε δικό του δημοσίευμα αναφέρει ότι «δεν υπάρχει καμία επιβεβαίωση από το αρμόδιο υπουργείο Εσωτερικών για την παύση της Αστυνομίας Ηθικής, ενώ Ιρανικά Κρατικά ΜΜΕ τόνισαν ότι ο γενικός εισαγγελέας δεν έχει αρμοδιότητα ελέγχου αυτού του σώματος».
Από την πλευρά τους, οι New York Times υπογραμμίζουν ότι υπήρχε ασάφεια σχετικά με το εάν η δήλωση Μονταζέρι ισοδυναμούσε με τελική απόφαση της θεοκρατικού καθεστώτος, καθώς ούτε έχει ανακοινώσει την κατάργηση της Αστυνομίας Ηθικής ήθους ούτε όμως προχώρησε σε κατηγορηματική διάψευση. «Αλλά εάν το Σώμα καταργηθεί, η αλλαγή θα είναι απίθανο να κατευνάσει τους διαδηλωτές που εξακολουθούν να συγκρούονται με δυνάμεις ασφαλείας και έχουν γίνει τόσο τολμηροί που ορισμένοι ζητούν την πτώση της Ισλαμικής Δημοκρατίας», προσθέτει το αμερικανικό ΜΜΕ.
Το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) αναφέρει ότι οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι ακόμα κι αν τελικά καταργηθεί η Αστυνομία Ηθικής, αυτό δεν επιφέρει καμία αλλαγή στον αυστηρό ενδυματολογικό κώδικα που επιβάλλεται από το 1983 στις γυναίκες που ζουν στην Ισλαμική Δημοκρατία. Το ίδιο ρεπορτάζ φιλοξενεί την άποψη της Ρόγια Μπορουμάντ, εκ των ιδρυτών της οργάνωσης Abdorrahman Boroumand Center, με έδρα τις ΗΠΑ, που λέει ότι «η ενδεχόμενη κατάργηση αυτών των μονάδων θα είναι πολύ περιορισμένη και θα γίνει με μεγάλη καθυστέρηση για τους διαδηλωτές, οι οποίοι πλέον ζητούν αλλαγή καθεστώτος».
«Εκτός και αν καταργήσουν όλες τις νομικές απαγορεύσεις για τα ενδύματα των γυναικών και τους νόμους που προορίζονται για τον έλεγχο της ιδιωτικής ζωής των πολιτών. Διαφορετικά, θα πρόκειται μόνο για μία μετάθεση ευθυνών από την Αστυνομία Ηθικής», λέει και προσθέτει ότι «τίποτε δεν εμποδίζει άλλα Σώματα να επιβάλλουν τα μέτρα».
Το γεγονός ότι οι μονάδες της Αστυνομίας Ηθικής έπαψαν να είναι τόσο ορατές το τελευταίο διάστημα δεν σηματοδοτεί την κατάργησή τους, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό portal Middle East Matters, που συμπληρώνει ότι αυτό οφείλεται στο ότι οι δυνάμεις ασφαλείας επί της ουσίας ανέλαβαν αυτό το ρόλο, καταστέλλοντας τις διαδηλώσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, τους τελευταίους τρεις μήνες, οι νεκροί ανέρχονται σε τουλάχιστον 450, ενώ ο αριθμός των συλλήψεων υπερβαίνει τις 18.000.
«Υποτιθέμενη κατάργηση της Αστυνομίας Ηθικής δεν λέει τίποτε, διότι ήδη δεν είχε αντικείμενο, λόγω του μαζικού βαθμού ανυπακοής του γυναικείου πληθυσμού», λέει ο Ομιντ Μεμαριάν, αναλυτής του Democracy for the Arab World Now.
Τριήμερη γενική απεργία
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πληροφορία για την κατάργηση της Αστυνομίας Ηθικής ήρθε ενόψει της τριήμερης γενικής απεργίας που εδώ και καιρό έχει ανακοινωθεί. Επί πολλές εβδομάδες, οι Ιρανοί προετοιμάζουν μια μεγάλη απεργία, από τις 5 έως τις 7 Δεκεμβρίου, που θα κορυφωθεί με μεγάλη πορεία στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας της Τεχεράνης.
Από τις 16 Σεπτεμβρίου, ημέρα που η 22χρονη Μάχσα Αμίνι άφησε την τελευταία της πνοή, γεγονός που πυροδότησε την αντίδραση των νέων και των γυναικών του Ιράν, μία σειρά από εργαζόμενους σε διάφορους τομείς, από εκπαιδευτικούς έως μεταφορείς και βιομηχανικούς εργάτες, στηρίζουν την εξέγερση. Η 7η Δεκεμβρίου, οπότε ολοκληρώνονται οι απεργιακές κινητοποιήσεις, συμπίπτει με την «Ημέρα των Φοιτητών» στο Ιράν – μία ετήσια επέτειο κατά την οποία φοιτητές είθισται να οργανώνουν διαδηλώσεις υπέρ της Δημοκρατίας.
Το BBC, στο ρεπορτάζ του, είναι επιφυλακτικό. Σημειώνει ότι «ακόμα κι αν καταργηθεί η Αστυνομία Ηθικής, δεν σημαίνει ότι θα καταργηθεί ο νόμος που επιβάλλει αυστηρό ενδυματολογικό κώδικα». Υπογραμμίζει ότι οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν για την χιτζάμπ, αλλά έχουν επεκταθεί σε μία σειρά άλλων θεμάτων, όπως είναι η φτώχεια, η ανεργία, η ανισότητα και η διαφθορά.
Το γεγονός-μηδέν που πυροδότησε την εξέγερση στο Ιράν ήταν ο θάνατος της 22χρονης Αμίνι, μετά τη σύλληψή της από την Αστυνομίας Ηθικής, επειδή δεν φορούσε σωστά την υποχρεωτική μαντίλα της, ωστόσο η αντίδραση έλαβε σταδιακά μεγάλες διαστάσεις και πλέον οι διαδηλωτές έχουν ως κεντρικό αίτημα την πτώση του καθεστώτος.
Οι πληροφορίες που βγαίνουν από το Ιράν είναι ελάχιστες, λόγω της έντονης λογοκρισίας, ωστόσο υπάρχουν εικόνες από τα social media και αναφορές από ακτιβιστικές ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που υποστηρίζουν ότι το καθεστώς έχει χρησιμοποιήσει πραγματικά πυρά εναντίον των διαδηλωτών, ενώ έχει μετέλθει εξαιρετικά βίαιων μεθόδων (ακόμα και βιασμών) προκειμένου να καταστείλει την αντίσταση.
Η παρερμηνεία της χιτζάμπ
Ιρανοί που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις και μίλησαν στο Middle East Matters, υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση ενδέχεται να κάνει λόγο για μεταρρυθμίσεις, έχοντας ταυτόχρονα το δάχτυλο πάνω στο κουμπί της βίας.
Προσθέτουν ότι δεν αποκλείεται να γίνουν μεταρρυθμιστικού χαρακτήρα σχόλια από κυβερνητικούς αξιωματούχους, σε μια προσπάθεια να αλλάξει η ατζέντα της συζήτησης και το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ να μετακινηθεί προς άλλη κατεύθυνση, μακριά από τη βία εναντίον των διαδηλωτών και των αιτημάτων τους.
Μιλώντας στην «Κ», άνθρωπος από το Ιράν, που ζει στην Ελλάδα και έχει γνώση της κατάστασης (επιλέγει την ανωνυμία για λόγους ασφαλείας), αφού αμφισβήτησε την αξιοπιστία των Ιρανών αξιωματούχων, σημείωσε ότι «η κατάργηση της Αστυνομίας Ηθικής δεν είναι ούτε θετική χειρονομία ούτε υποχώρηση από το καθεστώς. Είναι απλώς ένα κόλπο για να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός. Το καθεστώς ήδη έχει πληρώσει υψηλό τίμημα, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Οι ένοπλες δυνάμεις είναι κουρασμένες, το καθεστώς χρειάζεται ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για πυρομαχικά. Και χρειάζεται χρόνο για να προετοιμαστεί προκειμένου να συντρίψει τους διαδηλωτές».
Η ίδια πηγή εκτιμά ότι η κυβέρνηση της Τεχεράνης ποντάρει στην εκτεταμένη παρερμηνεία διεθνώς για την εξέγερση στο Ιράν, ότι γίνεται κατά της χιτζάμπ και μόνο. «Αυτό είναι εντελώς λάθος, το καθεστώς όμως σκοπεύει να χρησιμοποιήσει αυτή την παρερμηνεία για να στείλει το μήνυμα ότι ακούει τις διαμαρτυρίες του λαού. Έτσι, η κοινή γνώμη και επίσης οι διεθνείς ηγέτες θα πουν, “εντάξει το πρόβλημα λύθηκε, ας επιστρέψουμε στην κανονικότητα”».
Ο φαύλος κύκλος
Το Reuters, σε δικό του ρεπορτάζ, επικαλείται τις δηλώσεις του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για το Ιράν, Ρομπ Μάλεϊ, ο οποίος -μιλώντας σε διάσκεψη στη Ρώμη- είπε ότι η ηγεσία του Ιράν έχει εγκλωβιστεί σε έναν «φαύλο κύκλο» με την καταστολή των διαδηλώσεων, την ώρα που η Ουάσιγκτον έχει επικεντρωθεί στην απόφαση της Τεχεράνης να εξοπλίσει τη Ρωσία στην Ουκρανία, καθώς επίσης στην καταστολή των διαδηλωτών, παρά στις συνομιλίες για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας.
«Όσο το Ιράν συνεχίζει την καταπίεση, τόσο θα αυξάνονται οι κυρώσεις. Όσο αυξάνονται οι κυρώσεις, τόσο περισσότερο το Ιράν θα νιώθει απομονωμένο», τόνισε και πρόσθεσε: «Όσο πιο απομονωμένοι νιώθουν, τόσο περισσότερο στρέφονται στη Ρωσία. Όσο περισσότερο στρέφονται προς τη Ρωσία, τόσο περισσότερες κυρώσεις θα υπάρχουν, όσο χειροτερεύει το κλίμα, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να υπάρξει πυρηνική διπλωματία. Ως εκ τούτου, η Τεχεράνη με τη στάση της ανατροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο».
Πώς αντιδρά ο Ιρανικός Τύπος
Το AFP μεταδίδει ότι σήμερα, οι εφημερίδες του μεταρρυθμιστικού στρατοπέδου δημοσίευσαν στις πρώτες τους σελίδες την είδηση, ενώ τα μέσα ενημέρωσης του συντηρητικού στρατοπέδου την αγνόησαν.
«Είναι το τέλος των περιπολιών;» αναρωτιέται η μεταρρυθμιστική εφημερίδα Shargh, τονίζοντας ότι η ανακοίνωση του σαββατοκύριακου δεν έχει επιβεβαιωθεί από την υπηρεσία δημοσίων σχέσεων της ιρανικής αστυνομίας.
«Δεν πρέπει να αφεθούμε να παραπλανηθούμε από τα μέσα που χρησιμοποιεί η Ισλαμική Δημοκρατία την ώρα της απελπισίας, διότι μπορεί να επιστρέψει με άλλες απαγορεύσεις», προειδοποιεί ο αναλυτής του Democracy for the Arab World Now, Ομιντ Μεμαριάν.
Η μαντίλα παραμένει υποχρεωτική, παρατηρεί ο Σάντι Σαντρ, εκ των ιδρυτών της οργάνωσης Justice for Iran, με έδρα το Λονδίνο. Αν και ο θάνατος της Μάχσα Αμίνι ήταν η σπίθα για την έναρξη των διαδηλώσεων, «οι Ιρανοί δεν θα εγκαταλείψουν πριν πέσει το καθεστώς».
Και πώς οι Φρουροί της Επανάστασης
Σύμφωνα με τηλεγράφημα του Reuters, που επικαλείται το ημιεπίσημο πρακτορείο ειδήσεων Tasnim, οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν δήλωσαν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας δεν θα δείξουν κανένα έλεος στους «ταραχοποιούς, τραμπούκους, τρομοκράτες».
Οι Φρουροί της Επανάστασης επαίνεσαν το δικαστικό σώμα για τη στάση του στις διαδηλώσεις και το ενθάρρυναν να εκδώσει γρήγορα και αποφασιστικά αποφάσεις για όσους κατηγορούνται για «εγκλήματα κατά της ασφάλειας του έθνους και του Ισλάμ».
