Βίκυ Κατεχάκη
Ήταν βράδυ της περασμένης Δευτέρας όταν η Χαμάς απελευθέρωσε τις δύο Ισραηλινές ομήρους Νουρίτ Ιτσχάκ και Γιοχεβέντ Λέβσιτς για ανθρωπιστικούς και ιατρικούς λόγους. Είχε προηγηθεί η απελευθέρωση δύο ακόμη ομήρων στις 20 Οκτωβρίου, ανοίγοντας το πρώτο παράθυρο ελπίδας για την τύχη των υπολοίπων και την ανακούφιση των οικογενειών τους. Δέκα ημέρες αργότερα, κι ενώ ο πόλεμος έχει περάσει στη δεύτερη φάση, η είδηση του θανάτου της 22χρονης Γερμανο-ισραηλινής Σάνι Λουκ, που σύμφωνα με τη μητέρα της είχε απαχθεί στο ρέιβ πάρτι κοντά στα σύνορα με τη Γάζα, «παγώνει» τις οικογένειες των ομήρων που περιμένουν με κομμένη την ανάσα την απελευθέρωσή τους. Αυτή τη στιγμή, περισσότεροι από 220 πολίτες -άντρες, γυναίκες, μικρά παιδιά και ηλικιωμένοι– παραμένουν όμηροι σε μία ενεργή εμπόλεμη ζώνη, χωρίς κανείς να γνωρίζει με βεβαιότητα πώς θα εξελιχθούν οι διαπραγματεύσεις.
«Η παρουσία των παιδιών ανάμεσα στους ομήρους, θα παροτρύνει τους ενήλικες να προσπαθήσουν να παραμείνουν ήρεμοι για να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά θα είναι όσο το δυνατόν πιο καλά».
«Η σημερινή κρίση ομηρίας στη Γάζα είναι η πιο περίπλοκη που έχω συναντήσει στα 25 χρόνια στα οποία ασχολούμαι με τέτοιες υποθέσεις», μάς λέει η Βρετανίδα Rachel Briggs, διευθύντρια του οργανισμού The Clarity Factory και ειδική σε καταστάσεις ομηρίας και στην ανάλυση θεμάτων ασφαλείας.
«Πρόκειται για μια μαζική απαγωγή, η οποία είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη, διότι είναι πολύ δύσκολο να κρατηθεί ένας τέτοιος αριθμός ομήρων για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να εντοπιστούν. Επίσης, ανάμεσα στους ομήρους, υπάρχουν πολλές εθνικότητες, γεγονός που περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις και απαιτεί από τις διαφορετικές χώρες να συντονίσουν τις προσπάθειές τους. Και όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο μια σύγκρουση δεκαετιών, τις αυξημένες περιφερειακές εντάσεις και την εμπλοκή βασικών “παικτών”, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν σημαντική επιρροή στην περιοχή. Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι πολλοί από τους ομήρους είναι γυναίκες και παιδιά», προσθέτει η Briggs αναφερόμενη στα κρίσιμα ζητήματα που περιπλέκουν την απαγωγή.
Για τη Βρετανίδα expert στις υποθέσεις απαγωγών, η οποία μάλιστα έχει λάβει τον τίτλο τιμής «OBE», του εξαίρετου τάγματος της βρετανικής αυτοκρατορίας, για τις υπηρεσίες που έχει προσφέρει σε ομήρους και σε οικογένειες θυμάτων, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σημερινής ομηρίας στη Γάζα, είναι η σύνδεση της ασφάλειας των ομήρων με τη γενική σύγκρουση στην περιοχή.
«Υποθέτω ότι υπάρχουν πολλές ενέργειες που πραγματοποιούνται ταυτόχρονα. Κάθε μία από τις χώρες από τις οποίες έχουν απαχθεί πολίτες της, θα συντονίζει μια ενιαία διαπραγματευτική θέση. Μπορούμε να δούμε τις τελευταίες ημέρες ότι καταβάλλονται προσπάθειες από κάθε εμπλεκόμενο να ελέγξει την ενημέρωση για το τι συμβαίνει, γεγονός που μάς δείχνει σε πόσο μεγάλο βαθμό συνδέεται η τύχη των ομήρων με την ευρύτερη σύγκρουση».
Το «κλειδί» της διαπραγμάτευσης
Από την πλευρά του, ο Βρετανός διαπραγματευτής ομήρων και πρώην σύμβουλος του ΟΗΕ σε θέματα αντιτρομοκρατίας Scott Walker, ξεκαθαρίζει, μιλώντας στην «Κ» ότι για να λυθεί μία τόσο πολύπλοκη υπόθεση ομηρίας, είναι σημαντικό να διαφοροποιηθεί η διαπραγμάτευση που αφορά την ασφαλή και έγκαιρη απελευθέρωση των ομήρων από τις ευρύτερες διαπραγματεύσεις που απαιτούνται για την επίλυση της μακροχρόνιας σύγκρουσης στην περιοχή.
«Οι διαπραγματεύσεις για τους ομήρους απαιτούν χρόνο και δεν διευκολύνονται με τις απειλές για περαιτέρω βία που ελλοχεύουν πάνω από αυτές, από κάθε πλευρά».
Ο Walker, ο οποίος έχει γράψει το βιβλίο «Order Out of Chaos», εξηγεί τις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι οι διαπραγματευτές σε αυτήν τη σύνθετη ομηρία, στην οποία οι άνθρωποι που κρατούνται από τη Χαμάς, προέρχονται από περισσότερες από τριάντα διαφορετικές χώρες.
«Οι όμηροι αυτοί κρατούνται σε πολλές τοποθεσίες, πιθανότατα βαθιά κάτω από το έδαφος, σε έναν λαβύρινθο από μυστικές σήραγγες στη μέση μιας ενεργής εμπόλεμης ζώνης, σε μια από τις πιο επίμαχες και αντιφατικές περιοχές του κόσμου. Υπάρχει και η πρόσθετη πρόκληση ότι το Ισραήλ θέλει να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του εξουδετερώνοντας την υποδομή της Χαμάς -αν όχι την ιδεολογία της- χωρίς να διαιωνίσει μια μακροχρόνια ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, υπάρχει αυτή η σύγκρουση που χρησιμοποιείται ως πόλεμος δι’ αντιπροσώπων για πολλαπλούς κρατικούς παράγοντες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν. Και όλα αυτά αναπαράγονται και αναλύονται από τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης».
Πέντε βήματα προς την απελευθέρωση
Ο ίδιος διευκρινίζει τα πέντε βασικά βήματα που ακολουθούνται στις διαπραγματεύσεις, τα οποία ενισχύουν τις πιθανότητες απελευθέρωσης των ομήρων.
«Το πρώτο είναι ο εντοπισμός και το άνοιγμα διαύλων επικοινωνίας με την άλλη πλευρά. Εδώ, αυτό γίνεται κυρίως από το Κατάρ, το οποίο έχει σχέσεις συνεργασίας με την πολιτική ηγεσία της Χαμάς στη Ντόχα, καθώς η Χαμάς έχει πολιτικό γραφείο εκεί. Το Κατάρ έχει επίσης διαδραματίσει ενεργό ρόλο βοηθώντας στη διαμεσολάβηση άλλων παρόμοιων καταστάσεων, ενώ ευνοείται από το Ισραήλ και, κυρίως, από τις ΗΠΑ, οι οποίες διαθέτουν εκεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση στη Μέση Ανατολή», τονίζει.
«Το δεύτερο βήμα είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων πλευρών και το τρίτο είναι η συμφωνία των παραμέτρων και η έναρξη της ίδιας της πραγματικής διαπραγμάτευσης -στόχος της οποίας θα είναι είτε να αποτρέψει να συμβεί οτιδήποτε αρνητικό, είτε να επιδιώξει να συμβεί κάτι θετικό. Το τέταρτο βήμα είναι η επίτευξη συμφωνίας, ενώ το πέμπτο που αποτελεί το πιο δύσκολο και εύθραυστο σημείο είναι η εφαρμογή της συμφωνίας: Η απελευθέρωση και η ασφαλής ανάκτηση των ομήρων», καταλήγει.
Αγωνία για τα παιδιά
Ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα, πάντως, είναι η ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι όμηροι στα κρησφύγετα της Χαμάς, ύστερα από τρεις και πλέον εβδομάδες αιχμαλωσίας. Η Rachel Briggs, η οποία υπήρξε επικεφαλής του Hostage International-, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που στηρίζει τις οικογένειες όσων έχουν βρεθεί σε κατάσταση ομηρίας, αλλά και τους ίδιους τους ομήρους όταν επιστρέφουν στο σπίτι τους, λέει ότι τα παιδιά μπορούν να επηρεάσουν την ψυχολογία των μεγάλων.
«Αυτό που υποθέτουμε είναι ότι η παρουσία των παιδιών ανάμεσα στους ομήρους, θα παροτρύνει τους ενήλικες να προσπαθήσουν να παραμείνουν ήρεμοι για να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά θα είναι όσο το δυνατόν πιο καλά. Η ομηρία είναι μια εξαιρετικά τραυματική εμπειρία, ανεξαρτήτως ηλικίας, αλλά νομίζω ότι για όλους εμάς που παρακολουθούμε, είναι αδιανόητο να φανταστούμε ότι τα παιδιά πρέπει να υποστούν κάτι τέτοιο».
Την άποψη ότι οι ενήλικοι όμηροι θα φροντίζουν και θα υποστηρίζουν τα παιδιά, βοηθώντας όλους να αντιμετωπίσουν καλύτερα την πίεση της ομηρίας συμμερίζεται και ο Scott Walker, ο οποίος προσθέτει ότι «είναι σύνηθες για τους ομήρους να φροντίζουν αυτούς που απαγάγουν, καθώς αυτό λειτουργεί προς το συμφέρον τους».
«Οι οικογένειες θα πρέπει να ελπίζουν»
Αυτή τη στιγμή, δεδομένων των συνθηκών, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο ακόμη θα διαρκέσει η ομηρία των ανθρώπων στη Γάζα. Ούτε και να γνωρίζει με βεβαιότητα ποιο θα είναι το τέλος αυτής της αγωνιώδους κατάστασης. Μπορεί μόνο να ελπίζει.
«Είναι απαραίτητο να παραμένουμε αισιόδοξοι. Οι διαπραγματεύσεις ομηρίας έχουν πολύ υψηλό ποσοστό επιτυχίας. Είδαμε ότι οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις λειτούργησαν ήδη με την απελευθέρωση ορισμένων ομήρων. Πιθανόν να δούμε και άλλες απελευθερώσεις -γυναικών, παιδιών ή ηλικιωμένων – τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες. Οι στρατιωτικοί όμηροι θα χρειαστούν πολύ περισσότερο χρόνο για να επιτευχθεί συμφωνία και πιθανότατα θα περιλαμβάνουν κάποια μορφή ανταλλαγής κρατουμένων», αναφέρει ο Βρετανός διαπραγματευτής ομήρων.
«Είναι απλά αδύνατο να γίνουν προβλέψεις – υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές που επηρεάζουν την κατάσταση», λέει από την πλευρά της η Rachel Briggs. «Οι οικογένειες που περιμένουν, θα πρέπει να ελπίζουν βασιζόμενες τόσο στις απελευθερώσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, όσο και στο γεγονός ότι όσοι απελευθερώθηκαν περιέγραψαν ότι κρατούνταν υπό ικανοποιητικές συνθήκες», καταλήγει.
