Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Την Κυριακή 7 Μαΐου του 2017, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναστέναξαν με ανακούφιση. Η Γαλλία είχε αποφύγει τη δική της «στιγμή Τραμπ – Brexit», καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν κατατρόπωσε τη Μαρίν Λεπέν στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών με 66%-34%. Παρά τη διάχυτη ευφορία στο επιτελείο του, όμως, ο νέος πρόεδρος εμφανίστηκε ανήσυχος για τη θεαματική άνοδο της ακροδεξιάς Λεπέν και του αριστερού Μελανσόν στον πρώτο γύρο.
Στην επινίκια ομιλία του στο Λούβρο, δήλωσε: «Αντιλαμβάνομαι τον θυμό, την ανησυχία, τις αμφιβολίες που πολλοί εξέφρασαν. Θα πράξω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να μην υπάρχουν στο εξής λόγοι να ψηφίσει κανείς τους εξτρεμιστές».
Πέντε χρόνια αργότερα, είναι φανερό ότι ο Γάλλος πρόεδρος απέτυχε σε αυτή του την αποστολή. Την Κυριακή, θα αναμετρηθεί και πάλι με τη Λεπέν, ύστερα από έναν πρώτο γύρο όπου η Ακροδεξιά κέρδισε έναν στους τρεις ψηφοφόρους, γεγονός πρωτοφανές στα χρονικά της χώρας. Στην απέναντι πλευρά, ο Ζαν-Λικ Μελανσόν αναδείχθηκε σε ηγεμονική προσωπικότητα της Αριστεράς, αυξάνοντας το ποσοστό του σε 22% και μένοντας έξω από τον δεύτερο γύρο μόνο για μία μονάδα. Ο Μακρόν επιβίωσε αφού λεηλάτησε την Κεντροδεξιά και Κεντροαριστερά, που κυβερνούσαν μέχρι το 2017 την Πέμπτη Δημοκρατία, οδηγώντας τους Ρεπουμπλικανούς και τους Σοσιαλιστές στο χείλος της εξαφάνισης. Η El Pais τον χαρακτήρισε «τελευταία λύση του συστήματος, στη Γαλλία και στην Ευρώπη», και μάλλον είχε δίκιο.
Η ταυτόχρονη διόγκωση Ακροδεξιάς και ριζοσπαστικής Αριστεράς προμηνύει ένα ναρκοθετημένο κοινωνικό τοπίο.
Αν και τα προγνωστικά εξακολουθούν να βλέπουν μια δεύτερη νίκη Μακρόν, το ενδεχόμενο επικράτησης της Λεπέν στέλνει ρίγη ανησυχίας στις δυτικές πρωτεύουσες. H ακροδεξιά πολιτικός δεσμεύεται να βγάλει τη Γαλλία από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και να εργαστεί για τη συμφιλίωση της Δύσης με τη Ρωσία του Πούτιν – το επανέλαβε αυτή τη βδομάδα, τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία έμπαινε στην πιο ζοφερή φάση του. Παρότι μετά το 2017 έβαλε αρκετό νερό στο κρασί της, αποσύροντας τις ιδέες της περί Frexit, δηλώνει ότι θα επαναφέρει την προτεραιότητα του γαλλικού συντάγματος έναντι της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ότι θα πληρώνει λιγότερα για τον κοινοτικό προϋπολογισμό και ότι θα επιβάλει δρακόντειους περιορισμούς στα κοινωνικά δικαιώματα των μεταναστών. Αν συνυπολογίσει κανείς ότι η Γαλλία ασκεί την προεδρία της Ε.Ε. κατά το τρέχον εξάμηνο, η ανησυχία μεταβάλλεται σε εφιάλτη.
Από το Στρασβούργο, την περασμένη Τρίτη, ο Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε την αναμέτρηση της επόμενης Κυριακής «δημοψήφισμα για την Ευρώπη», επιμένοντας στη διπλή στρατηγική στόχευση που σημάδεψε την πενταετία του: μεταρρύθμιση της Ε.Ε. ώστε να γίνει πιο ελκτική και εκσυγχρονισμός της Γαλλίας, ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστική. Οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες του, τις οποίες τόσο γλαφυρά περιέγραψε στον Βράχο της Πνύκας και στο αμφιθέατρο της Σορβόννης, προσέκρουσαν στη γερμανική αδράνεια. Στο εσωτερικό, είναι αλήθεια ότι προώθησε με αποφασιστικότητα μεταρρυθμίσεις (νεο)φιλελεύθερης κοπής, όπως το εργασιακό που διευκολύνει τις απολύσεις, η κατάργηση του φόρου περιουσίας, η μείωση στη φορολογία των επιχειρήσεων και ο περιορισμός του δημόσιου τομέα. Ωστόσο το πολιτικό τίμημα ήταν μεγάλο, όπως έδειξαν οι πολύμηνες ταραχές με το αντισυστημικό κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» και οι μεγαλύτερης διάρκειας απεργιακές κινητοποιήσεις από το 1968 με αφορμή την προσπάθειά του να αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης από τα 62 στα 65 χρόνια. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, πολιτογραφήθηκε σε μεγάλο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων ως πρόεδρος των πλουσίων, γεμίζοντας τις κοινωνικές δεξαμενές από τις οποίες αντλούν τόσο η Λεπέν όσο και ο Μελανσόν.
Ενόψει του δεύτερου γύρου, τα 7,7 εκατομμύρια ψήφων του αριστερού ηγέτη αποκτούν καθοριστική σημασία. Αφού επί πέντε χρόνια ο Μακρόν τοποθετούσε τον Μελανσόν στο ίδιο τσουβάλι με τη Λεπέν, αναμασώντας τα στερεότυπα περί «λαϊκισμού» και «δύο άκρων», από την περασμένη Δευτέρα άρχισε να κάνει τα γλυκά μάτια προς τους ψηφοφόρους του, αρχίζοντας από το επίμαχο συνταξιοδοτικό: θα το εφαρμόσει, λέει, σταδιακά, ίσως να σταματήσει στα 64 χρόνια, θα αυξήσει την κατώτατη σύνταξη στα 1.100 ευρώ καθαρά και μπορεί να θέσει την πρότασή του σε δημοψήφισμα – κάτι που μάλλον μεταφράζεται στις ελληνικές καλένδες.
Οι καταλήψεις πανεπιστημίων, που ξεκίνησαν από τη Σορβόννη με σύνθημα «ούτε Μακρόν ούτε Λεπέν», μαρτυρούν τις δυσκολίες του απερχόμενου προέδρου να αντλήσει από την Αριστερά στον δεύτερο γύρο, ιδιαίτερα από τις νεότερες ηλικίες, που στράφηκαν πρωτίστως στον Μελανσόν. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι τα αμφίβολης αποτελεσματικότητας ανοίγματα προς μια Αριστερά που τον απεχθάνεται απειλούν να αποξενώσουν τους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης, οι οποίοι τον στήριξαν ακριβώς για τον μεταρρυθμιστικό του ζήλο.
Αναμφίβολα, ο Μακρόν έχει αισθητά μεγαλύτερες δεξαμενές για να αντλήσει στον δεύτερο γύρο από τη Λεπέν και θα πρέπει να προσπαθήσει πάρα πολύ στην εβδομάδα που απομένει (και στο κρίσιμο ντιμπέιτ της Τετάρτης με την αντίπαλό του) για να χάσει αυτήν τη μάχη. Ωστόσο, η πολιτική πόλωση και η ριζοσπαστικοποίηση του κοινωνικού σώματος προοιωνίζονται μια πιο δύσκολη προεδρική θητεία, για τον ίδιο, για τη Γαλλία και για την Ευρώπη.
