Βρετανία: Οι Τόρις σε δίνη διαρκείας, οι Εργατικοί «επιστρέφουν»

Γιώργος Σκαφιδάς

Πρωθυπουργοί χωρίς διάρκεια, ανατροπές στην ηγεσία, παραιτήσεις επί παραιτήσεων και αλλαγές φρουράς στα υπουργεία, δελφίνοι εναντίον δελφίνων, εσωκομματικός αναβρασμός, μια κυβερνώσα παράταξη σε κρίση, εσωστρέφεια…

Όσα συνέβησαν τον περασμένο Ιούλιο, με πρωταγωνιστή τότε τον Μπόρις Τζόνσον, επαναλαμβάνονται τώρα, μόλις τρεις μήνες μετά, με πρωταγωνίστρια τη διάδοχο του Τζονσον στην ηγεσία, Λιζ Τρας.

Ακόμη και μέσα σε ένα πλαίσιο «χάους» και «αστάθειας», είναι ομολογουμένως «ακραίο» ένας πρωθυπουργός να παραιτείται έπειτα μόλις 44 μέρες στην εξουσία.

Ο Γκόρντον Μπράουν είχε αντέξει κάτι λιγότερο από τρία χρόνια. Η Τερέζα Μέι κάτι περισσότερο από τρία χρόνια. Ο Μπόρις Τζόνσον 3 χρόνια και 44 μέρες.

Η Λιζ Τρας, από την άλλη πλευρά, δεν άντεξε ούτε καν δύο μήνες. Πρόλαβε, δε, μέσα σε αυτό το διάστημα να χάσει δύο υπουργούς (τον Κουάσι Κουαρτένγκ και την Σουέλα Μπράβερμαν) και μαζί την εμπιστοσύνη αγορών, βουλευτών και ψηφοφόρων.  

Η Λιζ Τρας εξελέγη στην εξουσία έπειτα από εσωκομματική ψηφοφορία το περασμένο καλοκαίρι, εξασφαλίζοντας 57,4% έναντι 42,6% του Ρίσι Σούνακ. Από τα 141.725 μέλη του κυβερνώντος Συντηρητικού κόμματος που είχαν πάρει μέρος στη διαδικασία, τα 81.326 είχαν ψηφίσει την Τρας.

Το σχετικό αποτέλεσμα ανακοινώθηκε σε καλό κλίμα στις 5 Σεπτεμβρίου. Ήδη από το βράδυ της 23ης Σεπτεμβρίου ωστόσο, οπότε ο – πλέον πρώην υπουργός Οικονομικών – Κουάσι Κουαρτένγκ παρουσίασε εκείνον τον προβληματικό μίνι προϋπολογισμό, το κλίμα είχε αρχίσει να αλλάζει… σε βάρος της νέας κυβέρνησης που «απλώς ήταν εκεί», χωρίς να έχει προλάβει προηγουμένως να δώσει οιαδήποτε δείγματα γραφής, όταν πέθανε η βασίλισσα Ελισάβετ στις 8 Σεπτεμβρίου.

Αρνητικό ρεκόρ 

Η Λιζ Τρας έχει πλέον μείνει στην ιστορία ως η Βρετανίδα πρωθυπουργός που άντεξε λιγότερο από κάθε άλλον.

Η «μοίρα» της Τρας θα μπορούσε, ωστόσο, να ιδωθεί και ως απόρροια όσων έχουν προηγηθεί τα τελευταία χρόνια στη Γηραιά Αλβιώνα, κυρίως από το δημοψήφισμα υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ το καλοκαίρι του 2016 και έπειτα: Brexit, πανδημία, Partygate, πόλεμος στην Ουκρανία, πληθωριστικές πιέσεις, ενεργειακή κρίση…

Μέσα σε διάστημα έξι ετών η Μεγάλη Βρετανία έχει αλλάξει πέντε πρωθυπουργούς (και ήταν όλοι τους Συντηρητικοί): Ντέιβιντ Κάμερον, Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον, Λιζ Τρας και ο… πέμπτος ή η πέμπτη που αναμένεται μέσα στην επόμενη εβδομάδα, πριν από τα τέλη Οκτωβρίου, έπειτα από μια νέα εσωκομματική διαδικασία.

Μέσα στο ίδιο διάστημα ωστόσο, από το δημοψήφισμα του 2016 και έπειτα, οι Βρετανοί έχουν πάει σε γενικές εκλογές μόνο δύο φορές: το 2017 και το 2019.

Βουλευτικές εκλογές έχουν να πραγματοποιηθούν από το 2019, αλλά η χώρα έχει αλλάξει στο ίδιο διάστημα τρεις πρωθυπουργούς (ο τρίτος θα ανακοινωθεί).

«Η τελευταία φορά που το Ηνωμένο Βασίλειο είχε τρεις πρωθυπουργούς σε ένα κοινοβούλιο (σ.σ. κατά τη διάρκεια της ίδιας κοινοβουλευτικής περιόδου), τα ονόματά τους ήταν (σ.σ. Στάνλεϊ) Μπάλντουιν, (σ.σ. Νέβιλ) Τσάμπερλεν και (σ.σ. Ουίνστον) Τσόρτσιλ», σχολιάζει με μάλλον καυστική διάθεση ο Τζέραλντ Μπατς του Eurasia Group, κοιτώντας πίσω στις δεκαετίες του 1930 – 1940 και στον Β΄ Παγκόσμιο.

Το «μαξιλάρι» του 2019 

Οι Τόρις ενδεχομένως να θεωρούν ότι εξακολουθούν να έχουν περιθώρια ελιγμών λόγω της μεγάλης εκλογικής νίκης που είχαν επιτύχει τον Δεκέμβριο του 2019 (µε 43,6%) και της μάλλον άνετης αυτοδυναμίας που απολαμβάνουν έκτοτε (ελέγχοντας πάνω από 350 έδρες σε σύνολο 650 στο κοινοβούλιο).

Εκείνη η αυτοδυναμία ωστόσο πλέον σκιάζεται από σκηνές εσωκομματικού αλληλοσπαραγμού, αστάθειας και αδυναμίας διακυβέρνησης, με το τοπίο να έχει εν τω μεταξύ αλλάξει άρδην εντός των βρετανικών συνόρων αλλά και διεθνώς.

Η αντιπολίτευση «ανεβαίνει» και ζητά εκλογές 

Οι αντιπολιτευόμενοι Εργατικοί του Κιρ Στάρμερ παρουσιάζονται πια, δημοσκοπικά, να προηγούνται με ποσοστά άνω του 50%, διατηρώντας ένα προβάδισμα άνω των 20 ποσοστιαίων μονάδων έναντι των Τόρις. Για την ιστορία, τα υψηλότερα ποσοστά που έχει λάβει ποτέ σε γενικές εκλογές το κόμμα των Εργατικών ήταν περίπου 48% επί Άτλι και Ουίλσον τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 αντίστοιχα. Κι όμως, πλέον οι δημοσκοπήσεις τους δίνουν ως και… 55%.  

Κιρ Στάρμερ REUTERS/Phil Noble

Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα δημοσκοπικής καταρράκωσης των Τόρις (που κινούνται πλέον σταθερά κάτω από το 30% στις σφυγμομετρήσεις), τα κόμματα της αντιπολίτευσης – οι Εργατικοί (Labour) του Στάρμερ, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες (LibDems) του σερ Εντ Ντέιβι, το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP) της Νίκολα Στέρτζον, βγαίνουν πια ανοιχτά και ζητούν εκλογές.  

Οι Τόρις, από την πλευρά τους, προφανώς και θα ήθελαν να αποφύγουν στην παρούσα φάση μια τέτοια «διακομματική» προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία. Το μη χείρον για το κυβερνών κόμμα θα ήταν να μπορέσει να «λύσει» το θέμα της ανάδειξης νέου πρωθυπουργού εσωκομματικά και εν συνεχεία να προχωρήσει μπροστά ει δυνατόν αποκαθιστώντας την σταθερότητα.

Οι πληγές ωστόσο είναι μεγάλες και ανοιχτές. Η τελευταία εσωκομματική διαδικασία είναι πολύ πρόσφατη και οι περισσότεροι από τους πολιτικούς που θα μπορούσαν τώρα να βγουν στο προσκήνιο ως υποψήφιοι είναι ήδη… δοκιμασμένοι ή έχουν «καεί».

Οι υποψήφιοι διάδοχοι

«Ποιος θα μπορούσε τώρα να αντικαταστήσει την Λιζ Τρας στην πρωθυπουργία;», διερωτάται το BBC παραθέτοντας μια σειρά από ήδη γνωστά ονόματα υποψηφίων: ο πρώην υπουργός Οικονομικών Ρίσι Σούνακ (που παρουσιάζεται ως φαβορί για την ηγεσία), η πρώην υπουργός Άμυνας και Εμπορίου Πένι Μόρντοντ, ο νυν υπουργός Άμυνας Μπεν Γουάλας, η νυν υπουργός διεθνούς εμπορίου Κέμι Μπέιντενοκ, η πρώην υπουργός Εσωτερικών Σουέλα Μπράβερμαν…

Ρίσι Σούνακ REUTERS/Henry Nicholls/File Photo

Σαν σε déjà vu, οι Βρετανοί βλέπουν πάλι μπροστά τους ακριβώς τους ίδιους πολιτικούς που είχαν πάρει μέρος ως υποψήφιοι στις πρώτες φάσεις της εσωκομματικής διαδικασίας για τη διαδοχή του Μπόρις Τζόνσον το περασμένο καλοκαίρι. Όσοι δεν είχαν καταφέρει τότε να πείσουν τα μέλη και τους βουλευτές των Τόρις, τώρα επιστρέφουν… Ακόμη και ο ίδιος ο Μπόρις Τζόνσον, ο πολιτικός από τις «παρασπονδίες» (βλ. Partygate) του οποίου ξεκίνησε η πτώση, φέρεται να θέλει πλέον να διεκδικήσει την επιστροφή του στην πρωθυπουργία, σύμφωνα με βρετανικά δημοσιεύματα.

Μπόρις Τζόνσον REUTERS/Toby Melville/File Photo

Για τους υποστηρικτές του, ο Μπόρις Τζόνσον είναι ο πολιτικός που ως ηγέτης των Τόρις «σάρωσε» στις εκλογές του 2019. Για τους επικριτές του από την άλλη πλευρά, είναι ο ηγέτης που υπονόμευσε εκ των έσω την αξιοπιστία της Συντηρητικής παράταξης. Ένας ηγέτης τον οποίο είχε οδηγήσει στην έξοδο από την πρωθυπουργία το ίδιο του κόμμα πριν από μόλις ολίγους μήνες: οι υπουργοί που παραιτούνταν ο ένας μετά τον άλλο μέσα στο καλοκαίρι και οι βουλευτές που είχαν αποσύρει την υποστήριξή τους ανοίγοντας τον δρόμο για την πρόταση μομφής του Ιουνίου.

Πλέον ο Τζόνσον, που ήταν διακοπές στην Καραϊβική, τα μαζεύει και επιστρέφει εσπευσμένα πίσω στο Λονδίνο, όπως αναφέρεται.

Η κυβερνώσα Συντηρητική παράταξη καλείται για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα ολίγων μηνών να εκλέξει έναν νέο ηγέτη. Η διαδικασία ωστόσο αυτήν την φορά θα είναι ταχεία. Το αργότερο ως την Παρασκευή, 28 Οκτωβρίου, το όνομα του νέου ή της νέας πρωθυπουργού θα είναι γνωστό. Όσο για το μέλλον… αυτό παραμένει άγνωστο.