Kathimerini.gr
Γιάννης Παπαδόπουλος
Είχε ακούσει για τις μεθόδους. Υπήρχαν γυναίκες που χρησιμοποιούσαν βελόνες πλεξίματος ή κρεμάστρες, έπιναν διαλύματα βοτάνων, ζητούσαν από κάποιον να τις γρονθοκοπήσει στο στομάχι, ή εναπόθεταν την τύχη τους σε συνεργάτες του υποκόσμου. Ετος 1969, η άμβλωση ήταν ακόμη παράνομη στο Σικάγο, και η 19χρονη Σάνι Τσάπμαν δεν ήθελε να καταφύγει σε αυτές τις επικίνδυνες πρακτικές που μπορεί να μην τερμάτιζαν μόνο την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη της, αλλά και τη ζωή της. Τελικά στράφηκε σε ένα υπόγειο δίκτυο αμβλώσεων με την κωδική ονομασία «Jane». Ενιωσε ότι μπορούσε να τους εμπιστευθεί. Δεν είχαν δεσμούς με τη μαφία και φημίζονταν για ασφαλείς επεμβάσεις, χωρίς επιπλοκές.
Την ημέρα της επέμβασης τη συμβούλευσαν να περιμένει σε συγκεκριμένη οδό και να φοράει κίτρινο πουλόβερ για να την αναγνωρίσουν. «Με παρέλαβε ένα αυτοκίνητο και με οδήγησε σε ένα κτίριο από την πίσω πόρτα. Μπήκα σε ένα διαμέρισμα όπου υπήρχαν και άλλες γυναίκες. Επειτα μας πήραν ανά τετράδες, μας έβαλαν σε ένα βανάκι και μας έκλεισαν τα μάτια για να μη δούμε τη διαδρομή ή το πρόσωπο του γιατρού. Στην κρεβατοκάμαρα κάποιου άλλου διαμερίσματος μας περίμεναν ο γιατρός και δύο γυναίκες, σύμβουλοι της ομάδας. Δεν αντιμετώπισα έπειτα προβλήματα. Ενιωσα ότι είχα πάρει πίσω τη ζωή μου», λέει σε τηλεφωνική επικοινωνία της με την «Κ» η 72χρονη σήμερα Τσάπμαν.
«Αναγκαζόμαστε να ζήσουμε σε μια δυστοπική θεοκρατία. Θα επηρεαστούν οι ζωές χιλιάδων γυναικών».
Πριν από δεκαετίες, υπό το καθεστώς της απαγόρευσης στις ΗΠΑ, είχε αναγκαστεί να ακολουθήσει αυτή τη συνωμοτική οδό για ένα αυτονόητο γυναικείο δικαίωμα. Ακόμη κι αν η ομάδα των «Jane», γνωστή επισήμως ως Συμβουλευτική Υπηρεσία Αμβλωσης της Ενωσης Χειραφέτησης Γυναικών, απαρτιζόταν από μέλη φεμινιστικών οργανώσεων που είχαν ήδη χαράξει τη δική τους πορεία στους κοινωνικούς αγώνες, η απόφαση της Τσάπμαν δεν ήταν εύκολη. «Θα μπορούσε κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης η αστυνομία να σπάσει την πόρτα και να συλλάβει τους πάντες. Θα μπορούσε κάτι να πάει στραβά, όπως και με ένα χειρουργείο σε κάποιο νοσοκομείο, ακόμη και αν θεωρείς ότι είναι ασφαλές», εξηγεί.
Η ιστορία της θα μπορούσε να ανήκει σε άλλες εποχές. Ωστόσο, μετά την πρόσφατη ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, που δίνει τη δυνατότητα σε αμερικανικές πολιτείες να απαγορεύσουν τις αμβλώσεις, η διήγηση της Τσάμπαν γίνεται απρόσμενα επίκαιρη. Η «Κ» συνομίλησε με δύο από τα μέλη της οργάνωσης, που εκτιμάται ότι από το 1969 έως και το 1973 πραγματοποίησε πάνω από 11.000 αμβλώσεις.
Ολα ξεκίνησαν το 1965, όταν η 19χρονη ακτιβίστρια και φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Χέδερ Μπουθ, προσπάθησε να βοηθήσει την αδελφή μιας φίλης της. Διήνυε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, εμφάνιζε αυτοκτονικό ιδεασμό, αλλά δεν ήξερε πού να απευθυνθεί για άμβλωση. Η Μπουθ εντόπισε ένα γιατρό εμπιστοσύνης και τον έπεισε να συνδράμει. Η επιτυχής μεσολάβησή της διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και σύντομα άρχισε να δέχεται παρόμοια αιτήματα. Οταν ο όγκος αυξήθηκε και έγινε μη διαχειρίσιμος, στρατολόγησε άλλες 12 γυναίκες, έπειτα το δίκτυο μεγάλωσε.
Μέλη του δικτύου «Jane». Φωτ. HBO
«Αρχικά έφταναν σε εμάς φοιτήτριες και στη συνέχεια γυναίκες που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν σε μέρη όπου επιτρεπόταν η άμβλωση», λέει στην «Κ» η Μπουθ. Περιγράφει πώς οργανώθηκε η ομάδα τους. Τοποθέτησαν αγγελίες με μια σύντομη επιγραφή και έναν αριθμό τηλεφώνου: «Εγκυος; Δεν θέλετε να είστε; Καλέστε την Τζέιν». Η ενδιαφερόμενη άφηνε αρχικά μήνυμα σε τηλεφωνητή με τα στοιχεία της. Επειτα επικοινωνούσε μαζί της ένα από τα μέλη της ομάδας και ακολουθούσε συνάντηση με άλλο μέλος που είχε συμβουλευτικό ρόλο. Οριζόταν η ημερομηνία της επέμβασης και η γυναίκα μεταφερόταν «στο μέρος», ένα διαμέρισμα σε άγνωστη τοποθεσία όπου περίμενε ο γιατρός. Μετά την επέμβαση τα μέλη της ομάδας διατηρούσαν επαφή με τη γυναίκα για να διαπιστώσουν ότι όλα προχωρούσαν ομαλά.
Η Λόρα Κάπλαν (αριστερά) και η Χέδερ Μπουθ, μέλη του δικτύου «Jane».
Οι επεμβάσεις
Για αρκετά χρόνια, οι αμβλώσεις πραγματοποιούνταν κατά βάση από έναν άντρα με καλό ιστορικό, ο οποίος όμως αποδείχτηκε αργότερα ότι δεν ήταν γιατρός. Ορισμένα μέλη της ομάδας σταδιακά μαθήτευσαν στο πλευρό του και από ένα σημείο κι έπειτα ανέλαβαν αυτές τον ρόλο του. Δεν χρειαζόταν έκτοτε να κλείνουν τα μάτια των γυναικών.
Η Λόρα Κάπλαν έγινε μέλος της ομάδας όταν μια φίλη της προχώρησε σε άμβλωση με τη βοήθειά τους. Εξηγεί ότι εκείνα τα χρόνια οι περισσότερες επιλογές που είχαν οι γυναίκες χαμηλών εισοδημάτων ήταν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνες. «Ηταν εκτεθειμένες στον υπόκοσμο. Μπορεί όσοι πραγματοποιούσαν τότε τις παράνομες επεμβάσεις να ήταν ανίκανοι ή ανίδεοι, μεθυσμένοι, ή να ζητούσαν σεξουαλικά ανταλλάγματα. “Είσαι ήδη έγκυος, οπότε τι πειράζει;” έλεγαν. Φαίνεται πόσο απεγνωσμένες ήταν όσες επέλεγαν αυτές τις καταστάσεις. Τα νοσοκομεία είχαν πτέρυγες για γυναίκες που αντιμετώπιζαν σοβαρές επιπλοκές έπειτα από ανάλογες απόπειρες», τονίζει.
Η δική τους ομάδα, όπως περιγράφει η Κάπλαν, δεν χρέωνε πάνω από 100 δολάρια (όταν άλλοι ζητούσαν τουλάχιστον τα πενταπλάσια) και βοηθούσε οικονομικά όσες γυναίκες δεν είχαν αρκετά χρήματα. Εργάζονταν τρεις φορές την εβδομάδα και σε μία ημέρα μπορεί να πραγματοποιούσαν 25-30 αμβλώσεις. Στόχος τους ήταν όλα να γίνουν με ασφάλεια και σεβασμό προς τις γυναίκες, και η Κάπλαν αναγνωρίζει ότι ήταν «τυχερές» που όλα κύλησαν ομαλά.
Σε κάποιες περιπτώσεις θεωρούν ότι και αστυνομικοί παρέπεμπαν σε αυτές συγγενικά τους πρόσωπα για άμβλωση. Ωσπου το 1972 η αστυνομία στο Σικάγο συνέλαβε επτά μέλη της ομάδας. Καθ’ οδόν για το τμήμα, κατά μία εκδοχή, οι γυναίκες έσκισαν και κατάπιαν τα χαρτιά με τα ονόματα και τις διευθύνσεις ασθενών τους. Εξι μήνες αργότερα απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες που τις βάρυναν μετά την απόφαση Roe v. Wade του Ανώτατου Δικαστηρίου.
Εκείνη η ιστορική απόφαση σήμανε και τη λήξη της δράσης για την ομάδα τους. Στα χρόνια που ακολούθησαν η Κάπλαν έγραψε βιβλίο για την ιστορία τους, ενώ το δίκτυο ΗΒΟ γύρισε το ντοκιμαντέρ «The Janes» (προβάλλεται αποκλειστικά στην Ελλάδα από το Vodafone TV). Περίμεναν, όμως, ότι στο 2022 θα συζητούσαν πάλι για δικαιώματα που έμοιαζαν κατοχυρωμένα;
«Αναγκαζόμαστε να ζήσουμε σε μια δυστοπική θεοκρατία. Θα επηρεαστούν οι ζωές χιλιάδων γυναικών», υπογραμμίζει η Κάπλαν για την πρόσφατη δικαστική απόφαση στις ΗΠΑ. «Γνωρίζαμε επί χρόνια ότι το δικαίωμα στην άμβλωση δεχόταν επιθέσεις και αρκετές πολιτείες είχαν περιορίσει νομοθετικά την αναπαραγωγική ελευθερία. Στο κίνημα κοινωνικών δικαιωμάτων, όμως, έμαθα ότι ο αγώνας για την ελευθερία είναι συνεχής», επισημαίνει η Μπουθ. Η Τσάπμαν, που είχε καταφύγει στην ομάδα, φοβάται μια πιθανή επιστροφή σε εκείνες τις εποχές, τότε που η παρανομία εξέθετε τις γυναίκες σε κινδύνους.
