Kathimerini.gr
Λουκάς Βελιδάκης
Το πενθήμερο που συντάραξε τη Σίλικον Βάλεϊ λογικά θα διδάσκεται ως case study σε όλα τα πανεπιστήμια που σέβονται τον εαυτό τους. Οι αναταραχές στην ηγεσία της OpenAI –πρωταγωνίστριας των εξελίξεων της τεχνητής νοημοσύνης– κυριάρχησαν σε ένα μεγάλο μέρος της διεθνούς ειδησεογραφίας, εγείροντας ποικίλα ερωτήματα για το τι τελικά συνέβη.
Ο γκουρού της ΑΙ Σαμ Αλτμαν, την περασμένη Παρασκευή αποπέμφθηκε χωρίς εξήγηση από τη θέση του CEO, για να επιστρέψει τα ξημερώματα της Τετάρτης –μετά βαΐων και κλάδων–, υπό τη συνοδεία πανηγυρικών μηνυμάτων στο Χ και ομαδικών σέλφι χαμογελαστών εργαζομένων στο Σαν Φρανσίσκο.
Αυτοί που ξεσήκωσαν αρχικά μία θύελλα αντιδράσεων για την απόλυση Αλτμαν ήταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, οι οποίοι προχώρησαν και σε ριζοσπαστικά μέτρα: 700 από τους περίπου 770 εξ αυτών υπέγραψαν επιστολή στην οποία υπογράμμιζαν ότι αν δεν γυρίσει ο Αλτμαν, θα σκεφτούν σοβαρά και τη δική τους αποχώρηση.
Αυτό το είχε ήδη κάνει ο συνιδρυτής της OpenAI, Γκρεγκ Μπρόκμαν, αμέσως μετά την καθαίρεση Αλτμαν. Τώρα, επιστρέφει κι ο ίδιος, με το εύγλωττο μήνυμα «we are so back», το οποίο έκανε retweet η εταιρεία στον λογαριασμό της στο Χ με λεζάντα: «Η OpenAI δεν είναι τίποτα χωρίς τους ανθρώπους της».
OpenAI is nothing without its people https://t.co/XYKLQ61e6l
— OpenAI (@OpenAI) November 22, 2023
Ο ιδεολόγος που έγινε πέτρα του σκανδάλου
Μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες περιπτώσεις αυτού του δράματος είναι ο Ιλια Σουτσκέβερ, ο άνθρωπος που ανέλαβε την αποστολή να ανακοινώσει στον Αλτμαν την απόλυσή του, το βράδυ της περασμένης Πέμπτης στη διάρκεια μίας βιντεοσυνδιάσκεψης.
Επικεφαλής επιστήμονας και μέλος του Δ.Σ. μέχρι χθες (αλλά και εκ των συνιδρυτών της OpenAI), ο εσωστρεφής και άγνωστος προς το ευρύ κοινό Σουτσκέβερ βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας, καθώς οι πάντες ζητούσαν μία απάντηση: Γιατί απολύθηκε ο Αλτμαν; Πώς και γιατί χάθηκε η εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό του;
Ο Σουτσκέβερ, ύστερα από ένα τεταμένο Σαββατοκύριακο, αποφάσισε να κάνει στροφή 180 μοιρών και τη Δευτέρα συνυπέγραψε την επιστολή των εργαζομένων που αξίωναν την επιστροφή του Αλτμαν. Σήμερα και μετά τη σχετική ανακοίνωση, ανέβασε ένα tweet στο οποίο ενημέρωνε για το πόσο έχει μετανιώσει για τη συμμετοχή του στις αποφάσεις του Δ.Σ., σημειώνοντας ότι ποτέ δεν θέλησε να βλάψει την OpenAI. «Αγαπώ όλα όσα χτίσαμε μαζί και θα κάνω τα πάντα για να επανενωθεί η εταιρεία».
Ο Αλτμαν το αναδημοσίευσε με ικανοποίηση, ωστόσο το tweet είχε στα σχόλια ένα μήνυμα που τραβούσε την προσοχή: Ο συνιδρυτής της OpenAI Ελον Μασκ και ιδιοκτήτης του Χ –με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διασπορά που τυγχάνει κάθε τι που γράφει–, έκανε μία καίρια ερώτηση, συνοδεύοντάς τη με μία διαπίστωση, που προκαλεί νέο κύκλο ερωτήσεων. «Γιατί πήρατε μία τόσο δραστική απόφαση; Εάν η OpenAI κάνει κάτι δυνητικά επικίνδυνο για την ανθρωπότητα, ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει».
Ψηλαφίζοντας μικρά κομματάκια πληροφοριών που παραμένουν ορατά σε κοινή θέα, βρίσκει κανείς ένα άλλο αρκούντως κρυπτικό tweet του Σουτσκέβερ, γραμμένο σε ανύποπτο χρόνο, στις 7 Οκτωβρίου: «Αν εκτιμάτε τη νοημοσύνη πάνω από όλες τις άλλες ανθρώπινες ιδιότητες, θα περάσετε άσχημα». Λεπτομέρεια: Ο Μασκ πάλι είχε κάνει σχόλιο του τύπου «ωωω…»
Why did you take such a drastic action?
— Elon Musk (@elonmusk) November 21, 2023
If OpenAI is doing something potentially dangerous to humanity, the world needs to know.
Η επιστροφή του έκπτωτου βασιλιά
Την περασμένη Δευτέρα, και ενώ πύκνωναν οι αντιδράσεις για την απόλυση Αλτμαν (με κυρίαρχες αυτές της Microsoft, εταιρείας που έχει επενδύσει πολλά δισ. στην OpenAI), έγινε γνωστό ότι τη θέση του CEO αναλαμβάνει ο Εμετ Σίαρ, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Twitch, μιας αμερικανικής υπηρεσίας που δραστηριοποιείται στον τομέα του live streaming. Σε εταιρικό μέμο το Δ.Σ. ανέφερε ότι η καθαίρεση Αλτμαν «είναι ο μόνος δρόμος για να προχωρήσουμε μπροστά και να υπερασπιστούμε την αποστολή της OpenAI».
Οι λόγοι της απόλυσης παρέμεναν άγνωστοι. «Για να το θέσουμε απλά, η συμπεριφορά του Σαμ [Αλτμαν] και η έλλειψη διαφάνειας στη σχέση του με το διοικητικό συμβούλιο, υπονόμευσαν την ικανότητα του Δ.Σ. να επιβλέπει αποτελεσματικά την εταιρεία με τον τρόπο που όφειλε», έγραφε το σημείωμα του Διοικητικού Συμβουλίου.
Δύο 24ωρα μετά, ο έκπτωτος Αλτμαν επιστρέφει στην εταιρεία που συνίδρυσε, αφήνοντας τους πάντες να αναρωτιούνται για το τι συνέβη. Τα tweets και οι δημόσιες δηλώσεις δίνουν μία ψευδαίσθηση διαφάνειας, αλλά η αλήθεια είναι ότι σαφείς απαντήσεις ουδέποτε δόθηκαν.
Αυτό που έγινε γνωστό είναι ότι υπάρχει μια «καταρχήν συμφωνία», βάσει της οποίας ο Αλτμαν θα επιστρέψει αλλά θα τεθεί υπό την επίβλεψη ενός νέου διοικητικού συμβουλίου. Αυτό θα αποτελείται από τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Salesforce, Μπρετ Τέιλορ, ως πρόεδρο, μαζί με τον πρώην υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ Λάρι Σάμερς και τον Ανταν Ντ′ Αντζελο, ήδη μέλος του Δ.Σ. της OpenAI και CEO της πλατφόρμας ερωτήσεων και απαντήσεων Quora.
Ο μόνος που παραμένει στη θέση του σε σχέση με το προηγούμενο Δ.Σ. είναι ο Ντ′ Αντζελο. Ο Ιλια Σουτσκέβερ, η Τάσα Μακόλεϊ και η Χέλεν Τόνερ έχασαν τη θέση τους.
Η επιστροφή Αλτμαν, όπως έγραψαν οι Financial Times, δίνει λύση σε μια κρίση που έφερε αντιμέτωπους σχεδόν όλους τους υπαλλήλους και τους επενδυτές της εταιρείας με το προηγούμενο Δ.Σ.
Ο γκουρού της ΑΙ γνωστοποίησε την επιστροφή του με ένα μήνυμα που πλημμύριζε από συναίσθημα, κάτι που δεν συνάδει με τον συνήθως απόμακρο χαρακτήρα του: «Αγαπώ την OpenAI και ό,τι έκανα τις τελευταίες ημέρες ήταν για να διατηρήσω ενωμένη αυτή την ομάδα για την αποστολή της».
Δεν λησμόνησε να αποδώσει τα εύσημα στον CEO της Microsoft, Σάτια Ναντέλα, ο οποίος υπήρξε εξαιρετικά παρεμβατικός σε όλο αυτό το δραματικό σπιράλ των εξελίξεων.
«Οταν αποφάσισα να συμμετάσχω στη Microsoft, ήταν ξεκάθαρο ότι ήταν ο καλύτερος δρόμος για εμένα και την ομάδα. Με το νέο διοικητικό συμβούλιο και την υποστήριξη του Σάτια, ανυπομονώ να επιστρέψω στην OpenAI και να αξιοποιήσω τη ισχυρή συνεργασία μας με τη Microsoft», προσθέτει στο tweet του ο Αλτμαν, υποδεικνύοντας τον βασικό νικητή αυτής της ιστορίας.
Οπως έγραψε το «The Atlantic», για τη Microsoft η κατάσταση έμοιαζε με σενάριο win-win: Ανεξάρτητα από το τι θα συνέβαινε τελικά, διατηρούσε την πρόσβαση στα δεδομένα και την πνευματική ιδιοκτησία της OpenAI. Αν, δε, προσλάμβανε τον ίδιο τον γκουρού, θα έμοιαζε σαν να έχει εξαγοράσει έναν τεχνολογικό γίγαντα με τίμημα ενός… μεγάλου μηνιαίου μισθού.
Νικητής μοιάζει κι ο Αλτμαν. Επιστρέφει στο σπίτι του με μεγαλύτερη δύναμη από ποτέ.
Οι FT επικαλούνται πηγές που τόνιζαν ότι θα υπάρξει ανεξάρτητη έρευνα για το τι είχε συμβεί καθώς η OpenAI δεν είναι μία ακόμα μεγάλη εταιρεία αλλά σημαιοφόρος της τεχνολογικής εξέλιξης που αλλάζει άρδην πολλούς κλάδους. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και ο έντονος εκδημοκρατισμός της (κυρίως με τη χρήση του ChatGPT από ευρύ κοινό) κινούν –ενώ μιλάμε– τις τεκτονικές πλάκες της ανθρωπότητας. Είναι μία εν εξελίξει επανάσταση που αλλάζει τον κόσμο όπως τον ξέραμε.
Ο Σάτια Ναντέλα εξαρχής εκδήλωσε την αμέριστη στήριξή του στον Αλτμαν. Οταν έμοιαζε να απομακρύνεται οριστικά από την OpenAI, άνοιξε τις φτερούγες της Microsoft, δίνοντάς του τη θέση του καπετάνιου στον τομέα της ΑΙ. Αυτή η απόφαση λειτούργησε –καθώς φαίνεται– σαν μοχλός πίεσης, αλλά και καταλύτης εξελίξεων.
Ο Τζος Κούσνερ, ιδρυτής της Thrive Capital, επενδυτής επιχειρηματικών κεφαλαίων στην OpenAI, που επίσης είχε ασκήσει πίεση για την επιστροφή Αλτμαν, σχολίασε: «Πιστεύουμε ότι αυτό είναι το καλύτερο αποτέλεσμα για την εταιρεία, τους υπαλλήλους, αυτούς που βασίζονται στις τεχνολογίες της και σε όλο τον κόσμο».
Incredible gratitude to @satyanadella, @kevin_scott, & the Microsoft team for their unwavering support during this trying chapter.
— Greg Brockman (@gdb) November 22, 2023
Το χρήμα έχει τη δική του… ομιλία
Σε σχετικό ρεπορτάζ, το «The Atlantic» σημειώνει ότι το τελευταίο διάστημα υπήρχαν αναταράξεις στην κορυφή της OpenAI, για το αν η εταιρεία πρέπει να συγκεντρώσει μεγαλύτερο όγκο επενδύσεων και να αναπτυχθεί έτσι ώστε να προωθήσει τις φιλοδοξίες της για την οικοδόμηση μιας τεχνητής γενικής νοημοσύνης –μια τεχνολογία τόσο ισχυρή που θα μπορούσε να ξεπεράσει τους ανθρώπους στα περισσότερα καθήκοντα– ή αν θα έπρεπε να εστιάσει τις προσπάθειές της στην ασφάλεια των δυνητικά επικίνδυνων καινοτομιών.
Ο Αλτμαν φέρεται ότι εκπροσωπούσε την πλευρά της (υπερ)ανάπτυξης και –σύμφωνα πάντα με το «The Atlantic»– οι επιθετικές επιχειρηματικές του αποφάσεις ήταν ο βασικός λόγος πίσω από την απόλυσή του. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι η μη κερδοσκοπική εταιρική δομή της OpenAI λειτουργούσε ακριβώς όπως προοριζόταν για να προστατεύσει τη μοίρα της τεχνολογίας από τις ιδιοτροπίες του ηγέτη.
Ο Αλτμαν ομνύει στην καταστατική πράξη ίδρυσης της OpenAI, αλλά ταυτόχρονα πιστεύει στο κέρδος. Για να αλλάξεις τον κόσμο με την τεχνολογία, χρειάζεσαι χρήματα ώστε να διασφαλίσεις ότι διαθέτεις την ικανότητα να κάνεις άλλους να επενδύσουν σε αυτήν. Αυτό ήταν από τα βασικά του μάντρα σε όλη την επιχειρηματική του διαδρομή – η οποία είναι έντονη.
Αν ο Σουτσκέβερ ήταν ο οραματιστής της OpenAI, ο Αλτμαν ήταν το άτομο που μπορούσε να πουλήσει την ιδέα. Κι ακριβώς αυτή την ικανότητά του φέρεται να αξιοποίησε στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, κινητοποιώντας επενδυτές, οι οποίοι εάν απέσυραν τα ποσά με τα οποία χρηματοδοτούν την OpenAI, η εταιρεία δεν θα ήταν πια η ίδια.
Ο Αλτμαν επιστρέφει ως θριαμβευτής στο κάστρο του και πλέον θα μπορεί να αναπτύξει νέα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, χωρίς να τον εμποδίζει κάποιο αυστηρό καταστατικό.
Το ρεπορτάζ συμπληρώνει ότι εάν τελικά κατέληγε στη Microsoft, δεν θα χρειαζόταν να προσποιείται ότι απαντά πρώτα στην ανθρωπότητα. Ως υπάλληλος μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο, η κύρια υποχρέωσή του θα ήταν να λογοδοτεί στον CEO και στους μετόχους. Τώρα, η επιστροφή του στην OpenAI μοιάζει με… πρόσληψή του από τη Microsoft για την ίδια θέση.
Και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό που τάραξε τη Σίλικον Βάλεϊ είναι η απομυθοποίηση της OpenAI, μίας εταιρείας που τοποθετούσε εαυτόν απέναντι στην παραδοσιακή λογικής της βιομηχανίας. Ηταν «μια εταιρεία τόσο αφοσιωμένη σε μια ιδεολογία και μια καθαρότητα που θα μπορούσε να αυτοπυρποληθεί για να προστατεύσει τον εαυτό της και τους άλλους».
Το Σαββατοκύριακο, αυτή η ιδεολογία έπεσε στα βράχια της καπιταλιστικής πραγματικότητας. Οπως συμβαίνει πάντα στη Σίλικον Βάλεϊ, μια υπέροχη ιδέα μπορεί να σας οδηγήσει μόνο μέχρι ένα σημείο. Τα χρήματα είναι που σε φτάνουν στη γραμμή τερματισμού.
Το ενοχλητικό παρελθόν και η τάση χειραγώγησης
Ελλείψει απαντήσεων, όλα τα μεγάλα ΜΜΕ αποπειράθηκαν να ρίξουν περισσότερο φως διερευνώντας το παρελθόν, τον τρόπο σκέψης και δράσης του Αλτμαν.
Η Washington Post, επικαλούμενη ανθρώπους που έχουν συνεργασθεί μαζί του, σημειώνει ότι τα προσωπικά χαρακτηριστικά του –κυρίως η αντίληψη ότι ήταν περισσότερο καιροσκόπος από όσο αντέχει η Σίλικον Βάλεϊ– τον οδήγησαν κατά καιρούς στο να αποξενώσει ακόμη και στενούς συμμάχους του.
Μάλιστα, η τωρινή απόλυσή του δεν ήταν η πρώτη με αυτά τα χαρακτηριστικά. Πριν από τέσσερα χρόνια, ο μέντορας του Αλτμαν, ιδρυτής του Y Combinator, Πολ Γκράχαμ, πέταξε από το Ηνωμένο Βασίλειο στο Σαν Φρανσίσκο για να του δείξει την πόρτα της εξόδου, σύμφωνα με τρία άτομα που γνωρίζουν το περιστατικό.
Ο Γκράχαμ είχε καταπλήξει τον κόσμο της τεχνολογίας το 2014 επιλέγοντας τον νεότατο τότε Αλτμαν για το τιμόνι της περίφημης θερμοκοιτίδας της Σίλικον Βάλεϊ. Πέντε χρόνια αργότερα, μπήκε στο αεροπλάνο και πέταξε πάνω από τον Ατλαντικό, πιστεύοντας ότι ο Αλτμαν έθετε τα προσωπικά του συμφέροντα πάνω από την εταιρεία. Παρόμοιες ανησυχίες φαίνεται ότι υπήρχαν στο απερχόμενο διοικητικό συμβούλιο της OpenAI.
Και δεν είναι μόνον αυτό, όπως καταμαρτυρούν άνθρωποι που γνωρίζουν τις πρακτικές του. Συνήθως επέλεγε για μέλη του Δ.Σ. άτομα που θεωρούσε ότι κινούνταν στο ίδιο μήκος κύματος μαζί του, ενώ πρώην συνάδελφοί του αφηγήθηκαν στη WP διοικητικά μοτίβα λεπτής χειραγώγησης, με την οποία έσπερνε τον διχασμό μεταξύ των εργαζομένων.
Η Washington Post, στο ίδιο ρεπορτάζ, επικαλείται άνθρωπο που γνωρίζει τη διαδικασία της τωρινής απόλυσής του, σημειώνοντας ότι ο λόγος δεν ήταν μόνον ένας. Ταυτόχρονα, ένας παλαιότερος συνεργάτης του είπε στην αμερικανική εφημερίδα: «Ο Σαμ ζει στα όρια των πραγμάτων που μπορούν να γίνουν αποδεκτά. Μερικές φορές το πάει πολύ μακριά».
