Του Βασίλη Νέδου
Eπειτα από σειρά ετών σχετικής νηνεμίας προς την άμεση βόρεια γειτονία, ιδιαίτερα μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών και το άνοιγμα της ευρωπαϊκής προοπτικής των δυτικών Βαλκανίων, τα σύννεφα στις διμερείς σχέσεις της Ελλάδας με τα κράτη αυτής της περιοχής συγκεντρώνονται ξανά.
Τα προβλήματα που έχει αυτή τη στιγμή η Ελλάδα με τους Βαλκάνιους γείτονές της δεν είναι, προφανώς, ικανά να ανατρέψουν μακροπρόθεσμες πολιτικές, αποτελούν ωστόσο τροχοπέδη, καθώς ανακόπτουν σ’ αυτή τη φάση τις προοπτικές βελτίωσης ή και εμβάθυνσης των σχέσεων με κάποιες από αυτές τις χώρες. Σε κάθε περίπτωση το καλοκαίρι προβλέπεται να είναι στάσιμο, με το φθινόπωρο να αποτελεί χρονικό ορόσημο για τα επόμενα διπλωματικά βήματα.
1. Η κάλπη στη Β. Μακεδονία
Ως προς τις σχέσεις της Αθήνας με τα Σκόπια και τα Τίρανα, το «δίδυμο» των υποψηφίων κρατών για ένταξη στην Ε.Ε., η επόμενη εβδομάδα θα είναι κρίσιμη. Στη Βόρεια Μακεδονία διεξάγεται στις 8 Μαΐου ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών παράλληλα με τις κοινοβουλευτικές. Εκτός απροόπτου θα επιβεβαιωθεί το προβάδισμα της εθνικίστριας υποψήφιας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, ενώ προβλέπεται και η επικράτηση του VMRO-DPMNE υπό τον Κρίστιαν Μίτσκοσκι στις κοινοβουλευτικές εκλογές.
Τόσο η υποψήφια πρόεδρος όσο και ο υποψήφιος πρωθυπουργός του συγκεκριμένου κόμματος έχουν προαναγγείλει ότι δεν προτίθενται να χρησιμοποιήσουν τη συνταγματική ονομασία της χώρας, ουσιαστικά προκαλώντας την Αθήνα να αντιδράσει. Μια τέτοια στάση θα υποχρεώσει την ελληνική πλευρά να καθυστερήσει περαιτέρω την εκκρεμούσα κύρωση των τριών μνημονίων συνεργασίας (ζητήματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, στρατιωτικά και οικονομικά) από τη Βουλή και, σε κάθε περίπτωση, να προχωρήσει στις απαραίτητες διπλωματικές ενέργειες (διαβήματα κ.λπ.). Στην Αθήνα, πάντως, τηρείται στάση αναμονής μέχρι να σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση.
2. Το παιχνίδι του Ράμα
Οι σχέσεις με τα Τίρανα ακολουθούν τον τελευταίο χρόνο μια διαρκώς επιδεινούμενη τροχιά, κυρίως λόγω της εμμονής του πρωθυπουργού της Αλβανίας Εντι Ράμα να διαχειριστεί την υπόθεση του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας και –πλέον– υποψηφίου ευρωβουλευτή με τη Ν.Δ. Φρέντη Μπελέρη ως προσωπικό στοίχημα. Αποτέλεσμα ήταν, βεβαίως, η προαποφασισμένη καταδίκη του κ. Μπελέρη από το ειδικό δικαστήριο της Αλβανίας.
Ο κ. Ράμα προγραμματίζει να επισκεφθεί στις 12 Μαΐου την Αθήνα προκειμένου να μιλήσει σε συγκέντρωση Αλβανών μεταναστών και υποστηρικτών του, σε μια κίνηση η οποία αποτελεί προφανή απάντηση σε ό,τι ο ίδιος θεωρεί ως παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική της χώρας του, δηλαδή την ανάδειξη του κ. Μπελέρη σε υποψήφιο ευρωβουλευτή της Ν.Δ. Μέχρι πρότινος κάποιο επίσημο αίτημα επίσκεψης του κ. Ράμα στην Αθήνα δεν έχει διατυπωθεί και εκτιμάται ότι ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, προκειμένου να αποφύγει πιθανές επιπλοκές, αν τελικά έλθει στην Αθήνα, θα το κάνει ιδιωτικώς. Από το υπουργείο Εξωτερικών, πάντως, μεταδόθηκε αρμοδίως στους συνεργάτες του κ. Ράμα ότι από τη στιγμή που η επίσκεψη αυτή δεν έχει επείγοντα χαρακτήρα, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και μετά τις ευρωεκλογές.
3. Τρικυμία στον Αρδα
Ζητήματα υπάρχουν, ωστόσο, και με τη Σόφια, κυρίως λόγω του διαφαινόμενου αδιεξόδου στις διαπραγματεύσεις για τα νερά του Αρδα. Τον Ιούνιο λήγει η συμφωνία του 1964 Ελλάδας – Βουλγαρίας, βάσει της οποίας η Σόφια υποχρεούται να αποδεσμεύει κάποια ύδατα προς τον Aρδα, από τα οποία αρδεύονται αγροτικές εκτάσεις στον βόρειο Εβρο. Στο παζάρι της ανανέωσης της συμφωνίας οι Βούλγαροι ζητούν μεγαλύτερη και μονιμότερη πρόσβαση στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και καλύτερη σιδηροδρομική σύνδεση.
Το βασικότερο πρόβλημα σ’ αυτή την περίπτωση είναι ότι στις 9 Ιουνίου που λήγει η συμφωνία, στη Βουλγαρία διεξάγονται διπλές εκλογές, τόσο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης. Μέχρι στιγμής τα τελευταία οκτώ χρόνια έχουν γίνει στη Βουλγαρία οκτώ εκλογικές αναμετρήσεις και ειδικά από το 2019 και μετά, το πλέον σταθερό χαρακτηριστικό των κυβερνήσεων που αναδεικνύονται είναι το μικρό προσδόκιμο βίου.
Αν και εκτιμάται ότι μετά τις εκλογές με κάποιον τρόπο θα βρεθεί συμφωνία, συνυπολογίζεται και το δυνητικό πολιτικό κόστος, καθώς αν η Βουλγαρία τηρήσει τις προθεσμίες κατά γράμμα τότε θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα άρδευσης στον βόρειο Εβρο. Σε κάθε περίπτωση οι σχέσεις με τη Βουλγαρία είναι σε γενικές γραμμές λειτουργικές και δίχως άλλα σοβαρά ζητήματα.
4. «Πάγος» για το Κόσοβο
Αντιθέτως, η Ελλάδα έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με τη Σερβία, κυρίως λόγω της θετικής εισήγησης της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης στο αίτημα ένταξης του Κοσόβου στον συγκεκριμένο οργανισμό.
Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης έχει, βεβαίως, προεξοφλήσει την αρνητική στάση στην υπουργική σύνοδο του Συμβουλίου της Ευρώπης (16 και 17 Μαΐου στο Στρασβούργο). Ανεξαρτήτως της στάσης που κρατάει η Αθήνα, πάντως, φαίνεται ότι και άλλες μεγαλύτερες δυτικές χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης κινούνται προς μια κατεύθυνση μετάθεσης της απόφασης για το Κόσοβο σε επόμενη φάση. Το επόμενο κρίσιμο στοίχημα για τις σχέσεις Αθήνας – Βελιγραδίου θα δοθεί όταν κατατεθεί προς ψήφιση από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ η ανακήρυξη της 11ης Ιουλίου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα (από τις σφαγές στο θύλακο το 1995).
Η στάση που θα κρατήσει η Ελλάδα θα είναι, βεβαίως, ενδιαφέρουσα, ιδιαιτέρως καθώς ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς περιγράφει αυτή την πρωτοβουλία ως κινούμενη από τη Γερμανία προκειμένου να πλήξει ηθικά το Βελιγράδι. Προς το παρόν η ημερομηνία ψήφισης έχει μετατεθεί ήδη δύο φορές και ενδεχομένως να έλθει ξανά την ερχόμενη εβδομάδα.
