Γράφει η Πέννυ Μπουλούτζα
Αλλαγή στρατηγικής όσον αφορά τους εργαστηριακούς ελέγχους για την ανίχνευση του κορωνοϊού θα φέρει τους επόμενους μήνες η σταδιακή αποκλιμάκωση της επιδημίας.
Σταδιακή μείωση προσεχώς του αριθμού των self tests που πρέπει να κάνουν οι μαθητές για τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η σχετική συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει μεταξύ των επιστημόνων και το πιθανό σενάριο είναι το προσεχές φθινόπωρο τα τεστ που γίνονται με ευθύνη ή με τις οδηγίες της πολιτείας να περιοριστούν κυρίως σε άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα. Βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση θα γίνουν και στο μεσοδιάστημα, με το πρώτο, το οποίο αναμένεται να ληφθεί τις επόμενες εβδομάδες, να είναι η σταδιακή μείωση του αριθμού των self tests που πρέπει να κάνουν οι μαθητές για τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Το υπουργείο Υγείας έχει ζητήσει την εισήγηση του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) για μία νέα στρατηγική που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ό,τι αφορά τους εργαστηριακούς ελέγχους για την COVID-19 στο πλαίσιο της μετάβασης σε μία πλήρη κανονικότητα, λαμβάνοντας υπόψη το ποσοστό των εμβολιασμένων πολιτών, την ύφεση της πανδημίας και την επικράτηση λιγότερο νοσηρών στελεχών του ιού. Aν και οι ειδικοί χαρακτηρίζουν πρώιμη σε αυτή τη φάση μια ριζική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο θα γίνεται η εργαστηριακή επιτήρηση του κορωνοϊού, η συζήτηση έχει ξεκινήσει. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, στη χώρα μας θα υπάρξει μία μεγάλη αποκλιμάκωση της πανδημίας μετά το Πάσχα και με δεδομένη την έλευση του καλοκαιριού που ευνοεί τις δραστηριότητες σε εξωτερικούς χώρους και η μετάδοση του ιού γίνεται πιο δύσκολη, θα πρέπει να ξεκινήσει η σταδιακή μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο με στόχο το επόμενο φθινόπωρο οι εργαστηριακοί έλεγχοι να γίνονται μόνο σε άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα. Που σημαίνει ότι δεν θα γίνονται έλεγχοι με ευθύνη της πολιτείας σε ασυμπτωματικούς ούτε θα υποχρεούνται σε τεστ τα άτομα αυτά για να συμμετέχουν σε δραστηριότητες. Υπενθυμίζεται ότι σήμερα στη χώρα μας εφαρμόζεται εκτεταμένος εργαστηριακός έλεγχος του πληθυσμού, μέσω των δράσεων των Κινητών Μονάδων Υγείας του ΕΟΔΥ, με υποχρεωτικά τεστ σε εβδομαδιαία βάση σε όσους δεν έχουν ενεργό πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης, προϋπόθεση για την εργασία, το λιανεμπόριο και την εστίαση-διασκέδαση, αλλά και με self tests στα σχολεία.
Η μετάβαση σε αυτό το μοντέλο θα γίνει σταδιακά με αρκετές υποχρεώσεις σε ό,τι αφορά το testing να χαλαρώνουν το επόμενο διάστημα. Ηδη την προηγούμενη Τετάρτη η επιτροπή εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας είχε μία πρώτη συζήτηση για τη μείωση των εβδομαδιαίων self tests που κάνουν οι μαθητές από δύο σε ένα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης ακολουθεί προς το παρόν στρατηγική εκτεταμένων εργαστηριακών ελέγχων και σε ασυμπτωματικούς πολίτες. Πιο χαλαρή στρατηγική με ελέγχους μόνο σε συμπτωματικούς είχε επιλέξει το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Εσθονία, η Ουγγαρία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ενώ η Εσθονία προκρίνει τους εργαστηριακούς ελέγχους σε συμπτωματικούς που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
Πιο στοχευμένα
Για μία νέα λογική όπου οι διαγνωστικοί έλεγχοι θα γίνονται πιο στοχευμένα, είχε κάνει πρόσφατα λόγο και ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης, ο οποίος σημείωσε ότι «είμαστε κοντά στην αλλαγή του τρόπου μέτρησης των κρουσμάτων, αλλά αυτό θα γίνει σε ένα χρονικό περιθώριο όπου θα έχουμε μεγαλύτερη ασφάλεια».
Ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Ρετροϊών στο εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Γκίκας Μαγιορκίνης, επισήμανε στην «Κ» ότι «ακόμα είναι νωρίς να διακοπεί η καταγραφή των κρουσμάτων» και πρόσθεσε ότι «αυτό πιθανόν να το συζητήσουμε μετά τουλάχιστον ένα μήνα». Aναφερόμενος στα χαρακτηριστικά που θα μπορούσε να έχει μία νέα στρατηγική για τους εργαστηριακούς ελέγχους, ο κ. Μαγιορκίνης σημειώνει: «Εάν υποθέσουμε ότι η πανδημία περνάει σταθερά σε μία φάση όπου η βαρύτητα της νόσου είναι ελαφρύτερη, ως αποτέλεσμα κυρίως του εμβολιασμού και δευτερευόντως εξαιτίας των λιγότερο νοσηρών στελεχών, τότε είναι λογικό ο έλεγχος των ασυμπτωματικών να ατονήσει, με πιθανή εξαίρεση τους πολύ ευαίσθητους χώρους όπως νοσηλευτικά τμήματα ανοσοκατεσταλμένων ή μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων. Ο εργαστηριακός έλεγχος των ατόμων που έχουν συμπτώματα, ωστόσο, θα παραμείνει να είναι εύκολα προσβάσιμος». Αλλωστε, σύμφωνα με τον ίδιο, η βασική τάση που υπάρχει διεθνώς όσον αφορά τους εργαστηριακούς ελέγχους είναι η μείωση των ελέγχων σε ασυμπτωματικούς, ενώ παράλληλα προωθείται η οργάνωση ενός συστήματος ελέγχων συμπτωματικών.
Ο κ. Μαγιορκίνης ξεκαθαρίζει ότι προϋπόθεση για μία νέα στρατηγική στο testing είναι να σταθεροποιηθούν σε χαμηλά επίπεδα οι νοσηλείες, οι νέες εισαγωγές και οι διασωληνωμένοι ασθενείς. «Οι σκληροί δείκτες της επιδημίας στη χώρα μας, όπως οι εισαγωγές, οι νοσηλείες, οι διασωληνωμένοι και οι άνθρωποι στις ΜΕΘ βρίσκονται σε διαρκή πτωτική πορεία. Για να κινηθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση, θα πρέπει να παραμείνουν οι σκληροί δείκτες σε ύφεση για ικανό χρονικό διάστημα», σημειώνει.
Στην ερώτηση για το πότε θα μπορούσε να πάψει να είναι προϋπόθεση το rapid test για τη συμμετοχή σε δραστηριότητες για τους ανεμβολίαστους, όπως εργασία και εστίαση, ο κ. Μαγιορκίνης τονίζει ότι «αυτό θα εξαρτηθεί από την επιδημιολογική εικόνα. Αν είχαμε επιτύχει την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη στις μεγάλες ηλικίες που έχει π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο, τότε θα μπορούσαμε να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση γρηγορότερα».
Οι σκληροί δείκτες, σταθερά, σε πτωτική πορεία
Το αποτύπωμα του τριημέρου της Αποκριάς και της Καθαράς Δευτέρας, αλλά και της χαλάρωσης των μέτρων αναμένουν οι ειδικοί επιστήμονες που παρακολουθούν στενά τους επιδημιολογικούς δείκτες. Την τελευταία εβδομάδα παρατηρήθηκε μια αυξητική τάση στον αριθμό των κρουσμάτων που καταγράφονται ημερησίως, η οποία είναι ακόμα νωρίς να αξιολογηθεί και –τουλάχιστον προς το παρόν– δεν έχει επηρεάσει τους σκληρούς δείκτες που παραμένουν σε πτωτική πορεία. Ο μέσος όρος των ημερήσιων κρουσμάτων που καταγράφηκαν την τελευταία εβδομάδα αυξήθηκε σε πάνω από 16.000 έναντι 14.400 που ήταν την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι διασωληνωμένοι ασθενείς την περασμένη Πέμπτη ήταν λιγότεροι από 360 –έναντι περίπου 400 που ήταν στις αρχές Μαρτίου–, ενώ την τελευταία εβδομάδα καταγράφονταν κατά μέσον όρο 55 θάνατοι ημερησίως (60 θάνατοι καταγράφονται κατά μέσον όρο τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου).
Μπορεί η γενική τάση να είναι η επαναφορά στην κανονικότητα, ωστόσο η πανδημία δεν έχει τελειώσει ακόμα. Είναι χαρακτηριστική άλλωστε και η τοποθέτηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο υπουργικό συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης, ο οποίος τόνισε «μη θεωρούμε ότι πρέπει καθ’ οποιονδήποτε τρόπο να “σφυρίξουμε λήξη” στην υγειονομική αυτή περιπέτεια μόνο και μόνο επειδή έχει σταματήσει να απασχολεί την επικαιρότητα». Και επεσήμανε την ανάγκη να συνεχιστεί το πρόγραμμα του εμβολιασμού και να εξακολουθούμε να τηρούμε τους βασικούς κανόνες προστασίας. «Καθώς θα βαίνουμε προς την άνοιξη και το καλοκαίρι, είναι δεδομένο ότι η κατάσταση θα βελτιώνεται, αλλά θα ετοιμάσουμε από τώρα ένα σχέδιο προετοιμασίας της χώρας για το τι θα συμβεί από τον Σεπτέμβριο και μετά», σημείωσε.
Η «διάνοιξη» δρόμου προς την κανονικότητα, χωρίς παράλληλα να υπάρξει νέα έξαρση της πανδημίας, είναι μια δύσκολη άσκηση για όλες τις χώρες της Ευρώπης, που αναπροσαρμόζουν τα περιοριστικά μέτρα με βάση τις εξελίξεις σε τοπικό ή/και εθνικό επίπεδο, καταργώντας σταδιακά ολοένα και περισσότερους περιορισμούς. Στην τελευταία έκθεση του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την COVID-19, αναφέρονται ενδεικτικά μέτρα που ανακοινώθηκαν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης κατά το διάστημα 24 Φεβρουαρίου έως 2 Μαρτίου.
Ειδικότερα, στη Γαλλία δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική η χρήση μάσκας στους δημόσιους χώρους. Η υποχρέωση θα διατηρηθεί ωστόσο στα μέσα μεταφοράς και στα νοσοκομεία. Το πλέον εντυπωσιακό είναι πως δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική η επίδειξη των υγειονομικών πιστοποιητικών (COVID pass) προκειμένου οι πολίτες να εισέρχονται σε δημόσιους χώρους μεταξύ των οποίων τα καφέ και τα εστιατόρια. Αυτό από μόνο του δείχνει μία τάση που ενδεχομένως ακολουθήσουν τους επόμενους μήνες και άλλες χώρες της Ευρώπης. Στην Ιταλία, η χρήση της μάσκας στους ανοικτούς χώρους είναι πλέον υποχρεωτική μόνο σε περίπτωση πολυκοσμίας. Η μάσκα σε κλειστούς χώρους παραμένει σε ισχύ μέχρι τις 31 Μαρτίου. Στην Αυστρία, από τις 5 Μαρτίου καταργήθηκαν οι περισσότεροι περιορισμοί για την πανδημία. Η χρήση προστατευτικής μάσκας θα είναι υποχρεωτική πλέον μόνο στους χώρους εργασίας, στα σούπερ μάρκετ, στα ιατρεία, στα νοσοκομεία και στους οίκους ευγηρίας.
Πιο συντηρητική είναι η πορεία που διανύει η Γερμανία, όπου η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων θα γίνει σταδιακά έως τις 20 Μαρτίου. Από τις 4 Μαρτίου, επιτρέπονται πάλι οι ιδιωτικές συναθροίσεις χωρίς περιορισμό στον αριθμό συμμετεχόντων. Αν ωστόσο συμμετέχουν άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί, τότε έως τις 19 Μαρτίου θα εξακολουθεί να ισχύει ο κανόνας για συνάντηση με έως και δύο άτομα από διαφορετικό νοικοκυριό, με την εξαίρεση παιδιών κάτω των 14 ετών. Από τις 4 Μαρτίου εμβολιασμένοι, ιαθέντες και όσοι προσκομίζουν αρνητικό διαγνωστικό τεστ της ίδιας ημέρας μπορούν να επισκέπτονται τα καταστήματα εστίασης, ενώ στα κλαμπ επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε εμβολιασμένους με τις τρεις δόσεις ή ιαθέντες που προσκομίζουν αρνητικό τεστ. Θα παραμείνει ωστόσο υποχρεωτική η χρήση μάσκας, με σύσταση για FFP-2 (μάσκα υψηλής προστασίας). Η Ισπανία από τις 4 Μαρτίου κατήργησε περιορισμούς που ίσχυαν για τις αθλητικές διοργανώσεις και τα γήπεδα θα μπορούν να δέχονται φιλάθλους στο 100% της χωρητικότητάς τους.
Ενα εξαιρετικό εργαλείο
Υψηλές επιδόσεις σε ό,τι αφορά τον αριθμό των εργαστηριακών τεστ που διε-νεργούνται σε ημερήσια βάση έχει η χώρα μας, που σταθερά τους τελευταίους μήνες κατέχει πολύ υψηλή θέση στην Ε.Ε. αλλά και παγκοσμίως στη σχετική κατάταξη. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (ourworldindata.org), η Ελλάδα ήταν την περασμένη εβδομάδα στην 6η θέση παγκοσμίως και 3η θέση στην Ε.Ε. στον αριθμό των τεστ –rapid αντιγόνου και PCR– για τον SARS-CoV-2 που διενεργούνται ημερησίως (22,23 τεστ ανά 1.000 κατοίκους). Σταθερά από τις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου έως και τα τέλη Φεβρουαρίου διενεργούνταν ημερησίως κατά μέσον όρο περισσότερα από 300.000 εργαστηριακά τεστ. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την 1η Ιανουαρίου 2020 έως και την περασμένη Πέμπτη είχαν διενεργηθεί στη χώρα μας 68.363.846 PCR και rapid τεστ, εκ των οποίων τα 58.241.401 έγιναν από μονάδες υγείας και κλιμάκια του ΕΟΔΥ. Οι εκτεταμένοι έλεγχοι στον πληθυσμό στην οξεία φάση της πανδημίας και ειδικά των ευπαθών ομάδων αποτέλεσαν ένα εξαιρετικό εργαλείο για τον έλεγχο του κορωνοϊού. Οπως επισημαίνει στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, στο εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, Γκίκας Μαγιορκίνης, «οι εργαστηριακοί έλεγχοι βοήθησαν στην επιδημιολογική επιτήρηση της επιδημίας, αλλά και στον έλεγχο της μετάδοσης. Επίσης βοήθησαν στην αναγνώριση και στον χαρακτηρισμό των μεταλλαγμένων στελεχών, ενώ η έγκαιρη εργαστηριακή διάγνωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην παροχή θεραπευτικής αγωγής στους ευάλωτους».
